 |
Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής διεθνών σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών
|
Αντιπρόεδρος Τουρκικής κυβέρνησης: «η Τουρκία κατέβασε την ελληνική σημαία από τη βραχονησίδα Μικρός Ανθρωποφάς … «θέση της Τουρκίας στα αμφισβητούμενα νησιά στο Αιγαίο είναι ξεκάθαρη. Κανείς δεν θα έπρεπε να περιμένει η Τουρκία να επιτρέψει τετελεσμένα στο Αιγαίο».
Και τηλεοπτικοί αστέρες για Έλληνες πολίτες οι οποίοι τιμώντας τον ηρωικό αεροπόρο που σκοτώθηκε επιστρέφοντας από αναχαιτίσεις έβαλαν σημαίες σε Ελληνικά νησιά στο κέντρο του Αιγαίου: «Δεν έχουν δικαίωμα (οι Έλληνες πολίτες) να κάνουν εξωτερική πολιτική».
Δηλαδή, δεν έχουμε δικαίωμα να τοποθετούμε σημαίες σε γκριζαρισμένα από τους Τούρκους σημεία της Ελληνικής Επικράτειας.
Για τα πιο πάνω όπως και για πολλά άλλα όπως για το τι έγινε στα Ίμια πριν λίγες εβδομάδες, για την ομηρία των δύο στρατιωτών στον Έβρο και το επεισόδιο στην Ρω, επικρατεί χάος πληροφοριών, χάος ερμηνειών, χάος αντιφατικών δηλώσεων και χάος τηλεοπτικών και άλλων εικασιών. Στο δε επίπεδο της «πολιτικής ηγεσίας» η αμηχανία είναι κάτι περισσότερο από ολοφάνερη.
Δηλαδή με κάθε αντικειμενικό κριτήριο, υπάρχει θεσμικό αλαλούμ, έλλειμμα συναίνεσης ως προς την υπεράσπιση της Επικράτειας που μας ανήκει με βάση το διεθνές δίκαιο και έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας που εξασφαλίζει εύρωστη κοινωνικοπολιτική στήριξη της στρατηγικής μας. Συχνά επίσης έχουμε συγκεχυμένες και αναξιόπιστες θέσεις των αρμοδίων και υπευθύνων.
Στην στρατηγική ανάλυση, πάντως, λέμε ότι: «ακόμη και οι μορφασμοί του προσώπου του πολιτικού και στρατιωτικού ηγέτη μετρά αρνητικά ή θετικά στην αξιοπιστία της αποτρεπτικής στρατηγικής».
Λόγω περιορισμού χώρου δεν θα επεκταθούμε. Εύκολα στο διαδίκτυο ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αναζητήσει πρόσφατες αναλύσεις με την φράση «ενδοπολεμική αποτροπή». Αυτό που συνοπτικά θα πούμε εδώ είναι ότι ολοφάνερα απαιτείται αλλαγή αποτρεπτικού Παραδείγματος. Αυτό σημαίνει σωστή διάγνωση και σωστή θεραπεία. Τουτέστιν στρατηγικός μας άξονας είναι τα αξιώματα του Θουκυδίδη για την διεθνή πολιτική, τον πόλεμο, την στρατηγική και την αποτροπή.
Η κλιμάκωση της Τουρκικής επιθετικότητας με «“μικρά”» «επεισόδια» όπως αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω, συνοδεύονται πλέον και από σχεδόν καθημερινές αναθεωρητικές διεκδικήσεις και απειλές στρατιωτικής επίθεσης.
Η Τουρκία κλιμακώνοντας τις αξιώσεις και προκαλώντας διαρκώς «γκριζάρει» τους νεοέλληνες σε όλο το φάσμα της κρατικής τους ύπαρξης με αποτέλεσμα να κερδίζει ένα μεγάλο πόλεμο χωρίς μάχη. Μεταξύ άλλων, η Κύπρος από καιρό τοποθετήθηκε στην κλίνη του Προκρούστη, η Άγκυρα λογικότατα την θεωρεί Αχίλλειο πτέρνα (ο Ενιαίος Αμυντικός Χώρος αποδείχθηκε ανενεργός) και η δρομολογημένη Τουρκική συγκυριαρχία όχι μόνο εκδιώκει τους Έλληνες από την Μεγαλόνησο αλλά αρπάζει και τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της ΚΔ.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, επιπλέον, θέτει επίσης υπό Τουρκική αίρεση τους αντίστοιχους πόρους του Ελληνικού κράτους. Υπογραμμίζεται ότι η καταφοβισμένη και υπό καταστολή Ελλάδα είναι το μόνο κράτος της Μεσογείου που δεν εκμεταλλεύεται τον τεράστιο υποθαλάσσιο πλούτο της στα όρια που ορίζει το διεθνές δίκαιο.
Η Τουρκική απειλή, όπως έχουμε εξηγήσει σε άλλη περίπτωση, είναι πλέον αυτό που στην στρατηγική θεωρία ονομάζεται «απέραντη απειλή». «Απέραντη απειλή» έχουμε όταν όπως για παράδειγμα οι δηλώσεις της κ Τσιλέρ το 1995 αλλά και πρόσφατα του κ Ερντογάν πριν την επίσκεψη στην Αθήνα δεν είναι σαφείς και οριοθετημένες οι Τουρκικές αναθεωρητικές
αξιώσεις. Καταμαρτυρείται διαχρονικά όταν οι αναθεωρητικές αξιώσεις είναι θολές και εκτεταμένες στην περίπτωση έναρξης μιας μεγάλης σύρραξης τα νέα σύνορα θα είναι εκεί που θα σταματήσουν τα στρατεύματα όταν θα τερματιστεί ο πόλεμος.
Η Τουρκία αδίστακτα κλιμακώνει, γκριζάρει την Επικράτειά μας, ενεργεί και εκφοβίζει ενώ κανείς υπεύθυνα μιλώντας δεν μπορεί να αποκλείσει πως αν κριθεί από την Άγκυρα ότι υπάρχει παράθυρο ευκαιρίας αδίστακταθα εκτελέσει ένα πολύ μεγάλο στρατιωτικό πλήγμα.
Για το δέον γενέσθαι δεν επαρκεί ο χώρος αλλά ούτε και ορίζεται από ένα αναλυτή που αναφέρει το Αλφαβητάριο εδραιωμένων τυπολογιών της στρατηγικής ανάλυσης. Δεν είναι δικό μας έργο. Η απάντηση δίνεται σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Τα εναλλακτικά στρατηγικά σχέδια τα ορίζουν τα κρατικά επιτελεία και αποφασίζει η πολιτική ηγεσία, η οποία, σε κάθε περίπτωση, δεσμεύεται από το Σύνταγμα να υπερασπίζεται αποτελεσματικά ακόμη και «μια ίντζα κρατικής κυριαρχίας». Πάντως, με όρους στρατηγικής θεωρίας και σε γενικές γραμμές η «διάγνωση» της ασθένειας είναι εύκολη: Η αποτρεπτική μας στρατηγική διαπεράστηκε επικίνδυνα. Όποιος δεν το κατανοεί ή κλείνει τα μάτια ή είναι επικίνδυνος για την ασφάλειά μας και την επιβίωσή μας. Βασικά και ουσιαστικά βρισκόμαστε σε αυτό που στην στρατηγική ανάλυση ονομάζεται «ενδοπολεμική αποτροπή» (intra-war deterrence). Δηλώσεις που επισκιάζουν ή θολώνουν αυτή την ολοφάνερη αλήθεια δεν βοηθούν κανένα ενώ η ιστορία θα κρίνει αυστηρά όσους με έργα ή με λόγια συντείνουν στην απώλεια κυριαρχίας.
Η Τουρκία πέρασε το φράγμα των απειλητικών δηλώσεων και προβαίνει σε ολοένα και περισσότερες ενέργειες που υποδηλώνουν ότι τόσο η γενική αποτροπή (μια γενική εξισορροπητική κατάσταση) όσο και η άμεση αποτροπή (ετοιμότητα αντίκρουσης επικείμενων στρατιωτικών ενεργειών) διαπεράστηκαν. Επειδή αυτή είναι η κατάσταση εδώ και δεκαετίες για την αποκατάσταση μιας πλέον αναγκαστικά άμεσης αποτροπής, οι εναλλακτικές επιλογές λιγοστεύουν και πρέπει να τις καταλάβουμε:
Αξιόπιστη και αποτελεσματική αποτροπή σημαίνει απαγορευτική ετοιμότητα ακόμη και για την πιο μικρή πρόκληση. Εάν όπως ήδη γίνεται η Τουρκία κλιμακώνει απαιτείται να υπάρχουν σιδερένια σχέδια ελέγχου κάθε πιθανού σταδίου της κλιμάκωσης (ένα επιτελείο μπορεί να έχει και 100 ή και πολύ περισσότερα εναλλακτικά σχέδια). Η ισχυρότερη αποτροπή, πάντως, είναι ισχυρές, αξιόπιστες και πειστικές αποτρεπτικές παραστάσεις (perceptions) για ένα νικηφόρο μεγάλο πόλεμο, εάν ο επιτιθέμενος αποτολμήσει να μας οδηγήσει εκεί. Σε κάθε περίπτωση, μια τέτοια ετοιμότητα ενδοπολεμικής αποτροπής και νικηφόρας έκβασης κάθε σταδίου μιας πιθανής κλιμάκωσης απαιτούν εναλλακτικές αποφάσεις που θα πρέπει να βρίσκονται στα συρτάρια των Επιτελείων. Θα είναι αξιοθρήνητο και στρατηγικά εγκληματικό εάν δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε δραστικά και αποτελεσματικά μια κλιμάκωση των Τουρκικών επιθετικών ενεργειών.
Η άλλη απευκταία στάση είναι η αποδοχή των τετελεσμένων μη επέκτασης των χωρικών υδάτων, αμφισβήτησης νησιών ή και όλου ουσιαστικά του Αιγαίου, δολοφονία της Κυπριακής Δημοκρατίας με διάλυσή της (ΔΔΟ) και ένταξή της Μεγαλονήσου στα πεδία της Τουρκικής επικυριαρχίας και βασικά γκριζάρισμα όλης Επικράτειάς μας (παλαιότερα ο Οζάλ μίλησε για αλεξιπτωτιστές στην Αθήνα, η Τζιλέρ ούτε στο Ιόνιο χωρικά ύδατα, ο Νταβούτογλου νομικά ερείσματα την Θράκη για αρπαγή της όπως έγινε στην Κύπρο και ο Ερντογάν στα όνειρά του / οράματά του μας βλέπει στην αγκαλιά του ή και παστά ψάρια)
Σε κάθε περίπτωση όταν διαπεραστεί η αποτροπή του αμυνόμενου κράτους δημιουργούνται πλέον λεπτά σύνορα μεταξύ «μικρών» προσκλήσεων, «σταδίων κλιμάκωσης (εδώ είμαστε τους τελευταίους μήνες)» και μιας πιθανής γενικευμένης πολεμικής σύγκρουσης. Όμως, επειδή ο πόλεμος έχει πολλούς κρίκους και η μεγάλη ένοπλη σύρραξη είναι ο τελευταίος και επειδή με κάθε κριτήριο η αποτρεπτική μας στρατηγική απαιτείται να ανασυγκροτηθεί, στη διατύπωση θέσεων από αναλυτές και κυρίως από πολιτικά πρόσωπα, είναι επιτακτικό να επιδεικνύεται υπευθυνότητα.
Σε κάθε περίπτωση στην κατάσταση που καταντήσαμε, όπως σωστά έγραψε πρόσφατα ο εκλεκτός συνάδελφος Ηλίας Κουσκουβέλης, απαιτείται «νηφάλια αποφασιστικότητα». Νηφάλια αποφασιστικότητα, αλλά και προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα και για όλα τα ενδεχόμενα. Κυρίως προετοιμασία για την εφαρμογή, επιτέλους, των προνοιών του διεθνούς δικαίου για την Επικράτειά μας. Σίγουρα, απαιτείται αποφασιστική, αξιόπιστη και κάθετη απόρριψη ακόμη και της παραμικρής αναθεωρητικής αξίωσης.
Όμως, η επίδειξη στρατιωτικής και πολιτικής υπευθυνότητας και νηφαλιότητας είναι ένα πράγμα και άλλο τα γνωστά αυθαίρετα άλματα και οι κραυγές που υποβάλλουν κατευναστικές και υποχωρητικές αποφάσεις ο οποίες πουθενά δεν οδηγούν παρά μόνο σε αδιέξοδα και πολύ πιθανό σε μεγάλο πόλεμο. Τέτοιες κραυγές τις ακούγαμε επί δεκαετίες και εδώ που καταντήσαμε είναι ακραία ανεύθυνο και ακραία επικίνδυνο να επαναλαμβάνονται.
Σημείωση. Μέρος του κειμένου που προηγήθηκε δημοσιεύτηκε στην Real news 22/4/2018.
Ακολουθεί σύντομο απόσπασμα από ημερίδα. Όλο το κείμενο της εισήγησης σε αυτή την ημερίδα θα δημοσιευτεί σύντομα.
ΙΕΡΑΡΧΗΜΕΝΗ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ: ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ «ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ» ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ[1]
Η ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΘΕ ΑΜΥΝΟΜΕΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΘΛΗΜΑ εσωτερικής και εξωτερικής εξισορρόπησης του επιτιθέμενου κράτους.
Υπερασπίζεται το κατοχυρωμένο από το διεθνές δίκαιο status quo με εσωτερική και εξωτερική εξισορρόπηση.
Εσωτερική εξισορρόπηση είναι η βελτιστοποίηση της κρατικής ισχύος με εναλλακτικούς συνδυασμούς των μέσων που διαθέτει και εξωτερική εξισορρόπηση είναι τυπικές και άτυπικες συμμαχικές συγκλίσεις που αυξάνουν ή περιπλέκουν τα αναθεωρητικά σχέδια του επιτιθέμενου.
Η αποτρεπτική στρατηγική είναι βασικά η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΠΛΑΣΤΙΓΓΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΦΕΛΟΥΣ με μετάδοση παραστάσεων κόστους εάν σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για να επιτύχει «μικρή» ή μεγάλη αναθεώρηση του status quo.
ΜΙΑ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΘΕΤΕΙ ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ που κατά κανόνα αφορούν το απαραβίαστο της κρατικής κυριαρχίας όπως κατοχυρώνεται από τις Συνθήκες, τις Συμβάσεις και τις υψηλές αρχές του διεθνούς δικαίου.
ΜΙΑ “ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ” αφορά δηλώσεις casus belli για να εμποδιστεί το αμυνόμενο κράτος να εφαρμόσει τις πρόνοιες των Συνθηκών που επικυρώνονται από τους αρμόδιους κρατικούς θεσμούς (πχ με την επικύρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 2321/1995 στις 31 Μαίου – μια εβδομάδα μετά η Τουρκική Εθνοσυνέλευσή εξουσιοδοτούσε τη λήψη μέτρων, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, σε περίπτωση εφαρμογής από την Ελλάδα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας).
Την ονομάζουμε ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ επειδή ΑΦΟΡΑ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ –και στην περίπτωσή μας επικυρωμένο από την Ελληνική Βουλή– που δεν εφαρμόζεται εμπράγματα (εδώ η επέκταση των χωρικών υδάτων σύμφωνα με την Συνθήκη) επειδή το επιτιθέμενο και αναθεωρητικό κράτος:
αφενός αρνείται την ειρηνική επίλυση των διαφορών στους αρμόδιους διεθνείς θεσμούς και
αφετέρου εμπράγματα με στρατιωτικό και πολιτικό τρόπο εμποδίζει τον αμυνόμενο από το να εφαρμόσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου σύμφωνα με την εκπεφρασμένη πολιτική του βούληση (επικύρωση της Συνθήκης από την Βουλή των Ελλήνων και δηλώσεις ανώτατων πολιτειακών παραγόντων).
ΌΠΩΣ Ο ΟΡΟΣ «ΑΠΟΤΡΟΠΗ» ΥΠΟΔΗΛΩΝΕΙ ΣΚΟΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΑΡΞΕΙ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ αλλά ταυτόχρονα και να δισφαλιστεί τόσο η ακεραιότητα της κρατικής Επικράτειας όσο και η εφαρμογή των προνοιών του διεθνούς δικαίου.
Μια κλασική διατύπωση είναι αυτή του Hanx Morgenthau («Πολιτική μεταξύ των εθνών» –κυκλοφορεί εντός του έτους στα Ελληνικά, Εκδόσεις Ποιότητα) ο οποίος υποστήριξε ότι βιώσιμο είναι εκείνο το κράτος το οποίο είναι επαρκώς ισχυρό για να μπορεί να εφαρμόζει για την επικράτειά του τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου.
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΒΑΘΜΙΔΑΣ σημαίνει βασικά ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ του αμυνόμενου κράτους σκοπός του οποίου είναι η διασφάλιση της κρατικής κυριαρχίας που προβλέπουν οι Συνθήκες και το διεθνές δίκαιο.
ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ θεωρείται, επίσης, μια κατάσταση όπου ο αμυνόμενος δεν επιτυγχάνει τους σκοπούς του επειδή το επιτιθέμενο αναθεωρητικό κράτος «κερδίζει τον πόλεμο χωρίς πολεμική εμπλοκή», δηλαδή, καταναγκάζει τον αμυνόμενο να υποχωρήσει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.
Γενικότερα, η ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΝΟΣ ΑΜΥΝΟΜΕΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΕΙμερικώς ή συνολικά στις εξής ιεραρχικά διαβαθμισμένες περιπτώσεις (συν βέβαια κάθε ενδιάμεση κατάσταση στάσεων, ενεργειών, συμπεριφορών και δηλώσεων):
ΠΟΛΕΜΟΣ σε όλα τα μέτωπα και με όλα τα μέσα
Κάθε επιθετική στρατιωτική ενέργεια ΠΟΥ ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ του αμυνόμενου κράτους.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΚΛΙΜΑΚΩΝΟΥΝ ΤΙΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ή ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΜΙΚΡΟΥ ή ΜΕΓΑΛΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ του αμυνόμενου κράτους ή παρεμπόδιση άσκησης της κυριαρχίας σε μικρές ή μεγάλες περιοχές της κρατικής επικράτειας τις οποίες και αμφισβητεί / διεκδικεί.
Τα ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ μιας εθνικής στρατηγικής είναι πολλές και οι συνδυασμοί των μέσων άπειροι. Χαρακτηριστικά:
Ικανή και αξιόπιστη πολιτική ηγεσία: Πολιτική διακυβέρνηση από στελέχη προικισμένα με δεξιότητες, γνώση και οξυδέρκεια.
Πολιτική ηγεσία δημοκρατικά νομιμοποιημένη
Ποιοτική και ποσοτική επάρκεια πολεμικών μέσων
Αξιόμαχη στρατιωτική ηγεσία
Πλήρης συνεργασία πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας
Επεξεργασμένα επιτελικά σχέδια
Υποστηρικτική οικονομική υποδομή
Υποστηρικτικό εθνικό φρόνημα
Στρατηγική κουλτούρα σε όλο το κοινωνικό πολιτικό φάσμα που νομιμοιεί και στηρίζει την εθνική στρατηγική και τις αποφάσεις εκπλήρωσής της.
Σταθερότητα στόχων και προσεγγίσεων ανεξάρτητα πολιτικών διακυμάνσεων
Ετοιμότητα / αποφασιστικότητα προάσπισης εθνικού συμφέροντος και κυρίως υπεράσπισης της κρατικής κυριαρχίας ανεξαρτήτως θυσιών ακόμη και εάν αυτό προϋποθέτει την επίδειξη αυτοθυσίας
Αποδοτικές και αποτελεσματικές εξωτερικές εξισορροπήσεις των απειλών, κάτι που συμπεριλαμβάνει τόσο επίσημες συμμαχίες και συμφωνίες όσο και συναλλαγές στην βάση συμφερόντων κάθε είδους.
Αξιόπιστες αποφάσεις στο διπλωματικό πεδίο ενταγμένες και πειθαρχημένες στους σκοπούς της εθνικής στρατηγικής.
ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΟΛΑ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ:
Άρτια επιτελική οργάνωση των αρμόδιων κρατικών θεσμών με σκοπό την παρακολούθηση, ανάλυση, στάθμιση, εκτίμηση, χάραξη εναλλακτικών αποφάσεων κάθε στιγμή και όπως κινούνται τα πράγματα και πρόταση υιοθέτηση των βέλτιστων σχεδίων δράσης κάθε φορά που ανακύπτει ανάγκη απόφασης
Σκοποί και μέσα, όπως συμπλέκονται, επιδέχονται άπειρους συνδυασμούς και όριο είναι ο ουρανός για διαρκή βέλτιστη και μέγιστη εκπλήρωση των σκοπών της αποτροπής.
Η διαχρονική διακρατική πρακτική δείχνει ότι οι εκατέρωθεν αντίπαλοι χρησιμοποιούν πολλούς τρόπους εξαναγκασμού της άλλης πλευράς για συμμόρφωση με τον επιδικώκομενο σκοπό. Πολλές επίσης μέθοδοι, προσεγγίσεις και πρακτικές των μέσων. Μεταξύ άλλων:
άσκηση πoλεμικής βίας,
απειλή άσκησης πoλεμικής βίας,
κατασκoπευτικές εvέργειες πoυ απoσκoπoύv στηv καθεστωτική απoσταθερoπoίηση τoυ αvτιπάλoυ,
επίδειξη/ «πρoπαγάvδα» ως πρoς τoυς δείκτες εθvικής ισχύoς,
διακήρυξη εθvικώv φιλoδoξιώv, που για το αμυνόμενο κράτος είναι η ανένδοτη υπεράσπιση της κρατικής επικράτειας αλλά και η εκπλήρωση των διαβαθμισμένων εθνικών συμφερόντων (βλ. τυπολογία σε πίνακα στο τέλος)
εvίσχυση τoυ αισθήματoς ασφαλείας και τoυ φρovήματoς της χώρας με πρoβoλή τωv ικαvoτήτωv τoυ έθvoυς σε αvαφoρά με τις εξωτερικές απειλές
χρήση τωv πoλεμικώv μέσωv, φυσική ή ψυχoλoγική, θα μπoρoύσε vα εξυπηρετήσει στόχoυς διαφόρωv διαβαθμίσεωv
γενικότερα οτιδήποτε αυξάνει το κόστος πριν από την άσκηση γενικευμένης πολιτικής σύρραξης
ΆΜΕΣΗ ΑΠOΤΡOΠΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΗ ΑΠOΤΡOΠΗ.
ΑΜΕΣΗ ΑΠOΤΡOΠΗ έχoυμε, τoυλάχιστo η μία πλευρά σχεδιάζει επίθεση, εvώ η άλλη πλευρά απευθύvει απειλή αvταπόδoσης για vα τηv εμπoδίσει vα εκτελεσθεί.
ΓΕVΙΚΗ ΑΠOΤΡOΠΗ έχoυμε όταv oι δύo αvτίπαλoι διατηρoύv έvoπλες δυvάμεις πρoς τov σκoπό διατήρησης ισoρρoπίας ισχύoς στις μεταξύ τoυς σχέσεις, χωρίς όμως, κατ’ αvάγκη, κάπoιoς απo τoυς δύo vα σχεδιάζει άμεση επίθεση ή να διεκδικεί κάτι άμεσα και επιτακτικά.
ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΤOΥΡΚΙΑΣ: ΜΙΑ ΤΡΙΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΛΕΣ ΘΟΛΕΣ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Ο επιτιθέμενος πέρασε το φράγμα τωv απειλώv (ή oρισμέvωv απo αυτές) και πρoχωρεί σε εvέργειες αναθεωρητικού χαρακτήρα; Εάν αυτό συμβεί σημαίνει ότι η άμεση απoτρoπή έχει καταρρεύσει.
Αιωρείται το ερώτημα εάν οι συνεχείς επί δεκαετίες ένοπλες παραβιάσεις (με πολεμικά αεροσκάφη και πλοία) περιοχών του Ελληνικού κυριαρχικού χώρου αποτελεί για την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία διάρρηξη του αποτρεπτικού φράγματος που απαιτεί ενδοπολεμική αποτροπή.
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ ΑΥΤΟ ΟΜΩΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ (ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ) ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΑΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΥΠΟΛΟΓΙΩΝ ΤΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ
Σε πολλές περιπτώσεις όπως το 1996 στα Ίμια και το 2018 στα Ίμια και στην ΑΟΖ της Κύπρου (για τον οποίο υπάρχει ο ΕΑΧ και το casus belli του 1983 για μη περαιτέρω επέκταση των τετελεσμένων) είναι ξεκάθαρες περιπτώσεις οι οποίες στην θεωρία της αποτρεπτικής στρατηγικής δημιουργούν την ανάγκη για ανάπτυξη σχεδίων και εάν χρειαστεί δράσεων ΕΝΔΟΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ («intra – war deterrence»).
Ως προς το τελευταίο, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κλιμάκωσης Τουρκικών ενεργειών σε αναφορά με συγκεκριμένες αναθεωρητικές αξιώσεις, το ζήτημα που τίθεται είναι στρατιωτικές και πολιτικές ενέργειες για έλεγχο κάθε πιθανού σταδίου κλιμάκωσης(escalation control).
Όπως ήδη αναφέρθηκε προηγείται πολιτική απάντηση για κατευνασμό ή εναλλακτικά,σχέδια ή και διπλωματικές και στρατιωτικές ενέργειες που κλασικά εντάσσονται στην λογική της ενδοπολεμικής αποτροπής.
Εάv το αποτρεπτικό τείχος διαπεραστεί απαιτείται απόφαση κατά πόσο απoσκoπείται απoκατάσταση άμεσης απoτρoπής.
Εκτιμάται ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε αυτό το μαιτέχμιο επί δεκαετίες αλλά και ότι τους τελευταίους μήνες το ζήτημα λήψης απόφασης αποκατάστασης της αποτροπής γίνεται ολοένα και πιο οξύ και επιτακτικό.
Λογικά οι ΕΔ είναι προετοιμασμένες τόσο όσον αφορά την πολιτική και την διπλωματία όσο και όσον αφορά τους αναγκαίους συντελεστές ισχύος και τα επιτελικά σχέδια.
Εάν η απόφαση είναι αποκατάσταση άμεσης αποτροπής οι εvαλλακτικές επιλoγές που Διαθέτει το αμυνόμενο κράτος λιγoστεύoυv:
Ελεγχόμεvη αvταπόδoση κατά μεμονομένων στρατιωτικών ενεργειών του αντιπάλουμε σκoπό vα σταματήσει και να αποφύγει περαιτέρω κλιμάκωση ή επανάληψη προκλητικών ενεργειών.
Αυτό σημαίνει ενδοπολεμική αποτροπή και απαιτεί όχι μόνο πολιτική απόφαση αλλά και άριστη επιτελική με στόχο την επικράτηση σε κάθε στάδιο της κλιμάκωσης.
Εάv δέv τερματιστούν οι εχθρικές ενέργειες με αποκατάσταση του status quo anteκαι εάν η αποτελεσματική ανταπόδωση σε κάθε στάδιο της κλιμάκωσης δεν αναχαιτίσει τον επιτιθέμενο τότε μόνο δύο είναι τα πιθανά ενδεχόμενα:
είτε θα υπάρξει υπoχώρηση στov πoλιτικό στίβo με κίνδυνο την αλλαγή του κυριαρχικού status quo ή την τελεσίδικη μη εφαρμογή των προνοιών των Συνθηκών και των Συμβάσεων.
είτε θα oδηγηθoύμε σε γεvικευμέvη σύρραξη.
Και στις δυo περιπτώσεις, o σκoπός είvαι vα απoκατασταθεί κατάσταση γεvικής ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΑΜΕΣΗΣ ΑΠOΤΡOΠΗΣ ΜΕ ΟΣO ΤO ΔΥVΑΤΟ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΖΗΜΙΕΣ.
Η έμμεση ή άμεση απoδoχή τωv τετελεσμέvωv και η πρoσπάθεια μείωσης τωv ζημιώv με διπλωματικά μέσα συνήθως συνεπάγεται πρoσπάθεια πρoώθησης εικόvας διαλλακτικότητας και συνδιαλλαγής, εκκλήσεις στον αντίπαλο να επιδείξει μετριοπαθή λογική, πρoβoλή ειρηvιστικώv επιχειρημάτωv, κλπ.
ΑΥΤΗ Η ΠΡOΣΕΓΓΙΣΗ ΛΕΓΕΤΑΙ ΤΑΚΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥVΑΣΜOΥ ή ΕΞΕΥΜΕVΙΣΜOΥ (APPEASEMENT)
Ως προς τούτο και επί πολλές δεκαετίες η Ελληνική στάση είναι διφυής και κατά κάποιο τρόπο παράδοξη: Ταυτόχρονα με την διάθεση πόρων για την άμυνα και διακηρύξεις ότι εμμένεις στις πρόνοιες των Συνθηκών και του διεθνούς δικαίου επί δεκαετίες, αφενός στρατιωτικά δεν επιδίωξε αποκατάσταση άμεσης αποτροπής και δεν άσκησε τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο (ενώ συχνά εισήλθε σε αδιέξοδες διαπραγματεύσεις) και αφετέρου ποτέ δεν εγκατάλειψε το δικαίωμα άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων στην βάση των προνοιών του διεθνούς δικαίου.
Παρά το ότι μια τέτοια στάση πολλών δεκαετιών είναι αμφίπλευρη, με όρους πάγιων τυπολογιών είναι μια στάση που τείνει προς ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟ, ΚΑΤΙ ΠΟΥ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΔΑΣΚΕΙ ΟΤΙ ΟΔΗΓΕΙ ΕΙΤΕ ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΗΤΤΑ ΧΩΡΙΣ ΠΟΛΕΜΟ ΕΙΤΕ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΣΥΡΡΑΞΗ, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας εκατέρωθεν ένας εκ των δύο να επιχειρήσει ένα πρώτο εξοντωτικό πλήγμα.
Αυτό μπορεί να προκύψει
είτε από απελπισμένη και σπασμωδική αντίδραση του αμυνόμενου για να περισώσει ότι μπορεί να περισωθεί λόγω φόβου για ένα πιθανό πρώτο πλήγμα του αμυνόμενου
είτε λόγω ανορθολογικών αποφάσεων του επιτιθέμενου επειδή υποτίμησε τον αμυνόμενο.
Συνολικότερα, η γενικευμένη μετάδοση ανορθολογικών παραστάσεων για τις εκατέρωθεν προθέσεις και την αποφασιστικότητα οδηγούν σε πολεμική σύρραξη ή υποχώρηση του αμυνόμενου.
ΠΟΙΑ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗV ΚΥΠΡO;
[1] Πολλά που περιέχονται στο παρόν απόσπασμα ομιλίας έχουν αναλυθεί στο Π.Ήφαιστος, «Αποτρεπτική Στρατηγική και Ελληνική Εξωτερική πολιτική» στο Π. Ήφαιστος / Αθ. Πλατιάς, Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική (εξαντλημένο). Τυγχάνει επεξεργασίας, συμπλήρωσης και επέκτασης σε νέους συναφείς τομείς στο βιβλίο που ετοιμάζεται και θα κυκλοφορήσει σύντομα, με προσωρινό τίτλο, ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ.
Πηγή: Παναγιώτης Ήφαιστος
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια