Μετα-αμερικανισμός: Ο Μπάιντεν και η κοσμολογική σταθερά

Γράφει ο Παντελής Σαββίδης

Το «μετα-» αποτελεί αγαπημένο πρόθεμα της εποχής. Μετα-ανθρωπισμός, μεταδομισμός , μεταμοντερνισμός, όλα βρίσκονται στην εποχή του «μετά». Πάνω απ’ όλα, όμως, εισερχόμαστε –αν δεν έχουμε εισέλθει– στον μεταορθολογισμό. Φαίνεται ότι ήρθε η εποχή και του μετα-αμερικανισμού, μετά από έναν αιώνα απόλυτης κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι εκλογές, η συμπεριφορά και οι ικανότητες των υποψήφιων προέδρων δείχνουν αυτήν τη μετάβαση, αλλά περισσότερο την αποκαλύπτει η βαθιά διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας.

Έχοντας κερδίσει κατά κράτος το αντίπαλο στρατόπεδο του Ψυχρού Πολέμου, ένα απάνθρωπο, ολοκληρωτικό σύστημα που αποκλήθηκε σοσιαλιστικό, η αμερικανική ηγεμονία εξάντλησε εκεί τις δυνατότητές της. Από το 1989 έως σήμερα, που ολόκληρη η ανθρωπότητα διέρχεται μια βαθιά κρίση –όχι μόνο οικονομική–, επιβλήθηκε η ιδεολογία του αρπακτικού καπιταλισμού χωρίς οι διαμορφωτές των παγκόσμιων εξελίξεων να υπολογίσουν τις συνέπειες.

Οι συνέπειες απειλούν να αποκαθηλώσουν τις ΗΠΑ από το βάθρο τους.

Η εικόνα που δίνει η Αμερική με τις εκλογές είναι απογοητευτική. Ό,τι και να γίνει, τα παλιά μεγαλεία τελείωσαν. Κανείς δεν μπορεί να ενώσει μια έντονα διχασμένη κοινωνία. Από τη μια οι κερδισμένοι της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και από την άλλη οι χαμένοι. Τόσο απλά. Με τους Δημοκρατικούς (που υποτίθεται εκφράζουν τις μειονότητες, τις ομάδες με ιδιαιτερότητες αλλά και τα οικονομικώς ασθενέστερα στρώματα) να έχουν ως πολιτική την αναπαραγωγή ενός συστήματος που παρήγαγε τις σημερινές παθογένειες, και τους Ρεπουμπλικανούς να επιδιώκουν να το ανατρέψουν.

Η τραγωδία με τις ΗΠΑ δεν είναι η εκλογική τους εικόνα που θυμίζει Ελλάδα της δεκαετίας του ’60. Το τραγικό είναι ότι δεν έχουν πρόταση εναλλακτικής πολιτικής που θα ενώσει τη χώρα και θα την οδηγήσει και πάλι στην ηγεμονία. Αυτό, μάλλον, τελείωσε.

Το κακό είναι ότι σε τέτοιες περιόδους, όταν μια δύναμη που ρυθμίζει τις παγκόσμιες υποθέσεις υποχωρεί, βγαίνουν στην επιφάνεια διάφοροι επίδοξοι δικτατορίσκοι σαν και αυτούς που μας ταλαιπωρούν στην περιοχή μας διεκδικώντας ρόλο και απειλώντας την ειρήνη. Αλίμονο σε όποιον δεν είναι προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις.

Αν το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ έχει κάποια σημασία για την Ελλάδα και τους Έλληνες, αυτό βρίσκεται στην αμφισβητούμενη παράμετρο σαν την κοσμολογική σταθερά του Αϊνστάιν. Το μεγαλύτερο λάθος του Αϊνστάιν ήταν η εισαγωγή μιας κοσμολογικής σταθεράς στις εξισώσεις της γενικής σχετικότητας. Ο λόγος που το έκανε ήταν γιατί την εποχή εκείνη οι φυσικοί πίστευαν ότι το σύμπαν ήταν στατικό, ενώ οι εξισώσεις οδηγούσαν τον Αϊνστάιν σε ένα μεταβαλλόμενο σύμπαν.

Η παράμετρος Μπάιντεν θα κατορθώσει να συγκρατήσει μια επιθετική Τουρκία; Η λογική λέει ναι, αφού η Άγκυρα αντιλαμβάνεται μόνο από σκληρή ισχύ και οικονομικές κυρώσεις. Σκληρή ισχύ δεν θα προβάλλει ούτε ο Μπάιντεν αλλά θα αφήσει να εφαρμοστούν οι κυρώσεις CATSAA.

Η εικόνα της σημερινής Αμερικής προβάλλεται και παγκόσμια.

Η αμερικανική κοινωνική διαίρεση έχει παγκόσμια αναφορά. Οι κοινωνίες των «χαμένων» έχουν αυτονομηθεί από την επιρροή που ασκούσαν επάνω τους οι άρχουσες τάξεις, τα ΜΜΕ και οι «διανοούμενοι», αλλά πήραν διαζύγιο και από τη φιλοσοφία του ορθολογισμού. Ο Τραμπ είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ενός ανορθολογικού φαινομένου. Ζούμε μια μετα-«δημοκρατία» στην οποία αμφισβητούνται όλα. Και όλα χρειάζονται επαναπροσδιορισμό σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα πολιτικά προϊόντα της νεωτερικότητας, ο καπιταλισμός και ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός εξάντλησαν τη δυναμική τους. Κάτι άλλο χρειάζεται, κι αυτό το άλλο δεν το γνωρίζει κανείς. Και αυτή είναι η καλύτερη συνταγή μιας μακροχρόνιας κρίσης.

Προς το παρόν βιώνουμε αυτό που έλεγε ο Νίτσε στο Λυκόφως των ειδώλων: «Ό,τι πρέπει πρώτα να αποδειχθεί, αξίζει ελάχιστα».

Οι διαφορές ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, την αλήθεια και την πλάνη, αποδομήθηκαν. Για να αποφύγουμε στο μέλλον παρόμοιες πλάνες θα πρέπει να απορρίψουμε τελείως την ιδέα της αλήθειας. Εδώ βρισκόμαστε. Πού θα πάμε;