 |
| Photo: AP |
Γράφει ο Γιώργος Σκαφιδάς
Οι στα ελληνοτουρκικά σύνορα… ομολογουμένως πρωτοφανείς. Δεκάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες, προερχόμενοι από τη γείτονα Τουρκία, βρέθηκαν μέσα σε μόλις λίγες ώρες να μετακινούνται μαζικά και συντονισμένα προς την ελληνική συνοριογραμμή, που είναι όμως ταυτόχρονα και ευρωπαϊκή, με την τουρκική ηγεσία να τους παροτρύνει, τα τουρκικά ΜΜΕ (τα ελεγχόμενα από το καθεστώς Ερντογάν) να τους καθοδηγούν και τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις να τους παρέχουν «υλικοτεχνική υποστήριξη».
Η απειλή του Ερντογάν «να πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες», μια απειλή που επαναλαμβάνεται ανά διαστήματα εδώ και χρόνια, με κυμαινόμενη όμως ένταση και σε διαφορετικές συγκυρίες, θα γινόταν όντως πράξη ξεκινώντας από την 27η Φεβρουαρίου, κατά τρόπο όμως για πρώτη φορά… κρατικά ενορχηστρωμένο. Το καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απέδειξε ότι, εάν θέλει, μπορεί να οδηγήσει ξαφνικά χιλιάδες άοπλους μετανάστες στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Και όχι γενικώς στα σύνορα, αλλά ειδικώς μόνο στα σημεία εκείνα όπου επιθυμεί για τους δικούς της απολύτως ιδιοτελείς λόγους η Άγκυρα να κατευθύνει τις εκάστοτε ροές.
Η σχεδόν απόλυτη ηρεμία των τελευταίων ημερών στα βουλγαροτουρκικά σύνορα γεννά εύλογες υποψίες, πολύ δε περισσότερο εάν συνδυαστεί και με την «πολεμική» ένταση που επικρατούσε ακριβώς την ίδια ώρα μόλις λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, στα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα.
Είναι προφανές πια -επί της ουσίας, άλλωστε, το παραδέχεται και η ίδια η τουρκική ηγεσία- ότι το καθεστώς Ερντογάν αποφάσισε σε μια πολύ συγκεκριμένη χρονική στιγμή (όταν «έσκασε» η είδηση για τις απώλειες δεκάδων Τούρκων στρατιωτών στη Βορειοδυτική Συρία) να αρχίσει να κατευθύνει «στρατιές» αόπλων σε πολύ συγκεκριμένα σημεία των ελληνικών συνόρων. Γιατί; Ως μέσο πίεσης, προκειμένου να εξασφαλίσει κατά τρόπο εκβιαστικό ποικίλα άλλα ανταλλάγματα σε σειρά από άλλα μέτωπα: τη μεγαλύτερη και δραστικότερη, για παράδειγμα, σύμπλευση της Δύσης με τις τουρκικές μεθοδεύσεις στο μέτωπο της Συρίας, την ενίσχυση της τουρκικής διαπραγματευτικής θέσης απέναντι στη Ρωσία και τον Μπασάρ αλ Ασαντ, την εξασφάλιση χρημάτων (οικονομική ενίσχυση από την ΕΕ για το Προσφυγικό) αλλά και όπλων (πυραυλικών συστοιχιών Patriot από τις ΗΠΑ), την άρση και αποφυγή των δυτικών κυρώσεων έναντι της Τουρκίας (για τους ρωσικούς S-400, επί παραδείγματι, που βρίσκονται ήδη στα χέρια της Αγκυρας) κ.ά.
Και όταν τα ελληνικά-ευρωπαϊκά σύνορα θα έκλειναν, κοντράροντας έτσι στην πράξη τις μεθοδεύσεις του Ερντογάν, τότε από την πλευρά της τουρκικής ηγεσίας θα ξεκινούσε ένας… επικοινωνιακός πόλεμος με fake news και απειλές, συγκεκαλυμμένες ή μη: ενάντια στην Ελλάδα που «παραβιάζει το διεθνές δίκαιο» στα σύνορα, ενάντια στους Ελληνες που ίσως βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να «εκλιπαρούν για έλεος» κάποια στιγμή στο μέλλον, ενάντια στην Ευρώπη που «βλέπει την Ελλάδα να καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα»…
Ο «υβριδικός πόλεμος» της Τουρκίας με τις εργαλειοποιημένες μεταναστευτικές πολιτικές και τις απειλές, με τα fake news και τα γεωτρύπανα, με τις παραβιάσεις, τις μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις και τους εκβιασμούς, έχει έρθει για να μείνει. Ακόμη κι αν η κατάσταση το προσεχές διάστημα αποκλιμακωθεί, οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν τις προηγούμενες ημέρες στα ελληνοτουρκικά σύνορα κάποια στιγμή θα επιστρέψουν – και πάλι με εντολή του τουρκικού καθεστώτος.
Οσα επεισοδιακά, όμως, εκτυλίχθηκαν στον Εβρο θα μπορούσαν παράλληλα να ιδωθούν και ως «ευκαιρία». Ως «ευκαιρία» για την Ευρώπη να αλλάξει εμπράκτως πολιτική στα μέτωπα τόσο του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού (διαδικασίες ασύλου, κέντρα υποδοχής προσφύγων, ανακατανομή προσφύγων μεταξύ των κρατών-μελών) όσο και της φύλαξης των κοινών εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα μπορούσαν παράλληλα να προωθηθούν και κάποιες συμφωνίες με τρίτες χώρες προέλευσης (Αφγανιστάν, Ιράν κ.ά.) για την επανεισδοχή μεταναστών. Υπό το πρίσμα των τελευταίων εξελίξεων, θα μπορούσε προφανώς να επανεξεταστεί και η σχέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Τουρκία, πέρα από ανυπόστατα ευχολόγια.
Αποφασιστικά μηνύματα
Με το κοινό ανακοινωθέν που έδωσαν στη δημοσιότητα οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ στις 6 Μαρτίου, έπειτα από την έκτακτη συνάντηση που είχαν στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας, έστειλαν μια σειρά από σαφή και αποφασιστικά μηνύματα προς την πλευρά της Άγκυρας. Ξεκαθάρισαν πιο συγκεκριμένα ότι «η ΕΕ είναι αποφασισμένη να προστατέψει αποτελεσματικά τα εξωτερικά της σύνορα», ότι «οι παράνομες διελεύσεις δεν πρόκειται να γίνουν αποδεκτές», αλλά και ότι η Τουρκία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση «να κάνει χρήση της μεταναστευτικής πίεσης για πολιτικούς σκοπούς» ενθαρρύνοντας τους μετανάστες και διακινώντας fake news. Οι μεθοδεύσεις του Ερντογάν, ειδικά στο μέτωπο της εργαλειοποίησης των προσφύγων, τον έχουν «ξεμπροστιάσει» ακόμη και στα μάτια εκείνων που βλέπουν με κατανόηση κάποιες από τις τουρκικές αξιώσεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωσή καλείται πλέον από την πλευρά της, καθώς τα όποια περιθώρια ολιγωρίας χάνονται, να αναλάβει άμεσα δράση μέσα σε ένα περιβάλλον εντεινόμενων προκλήσεων. Προκλήσεων μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται πλέον και οι… υβριδικές απειλές από την πλευρά της Τουρκίας.
Πόσο άμεσα θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο; Πόσο άμεσα θα μπορούσαν να δρομολογηθούν δράσεις από την πλευρά της ΕΕ; Καλούμενοι να απαντήσουν στο ερώτημα, παράγοντες με γνώση των εξελίξεων «κοιτούν» προς τα Συμβούλια Γενικών και Εξωτερικών Υποθέσεων του ερχόμενου μήνα (21-22 Απριλίου).
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια