Η δικαίωση μέσω Αιγύπτου και ο κίνδυνος για αντίποινα

Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης *

Η Αίγυπτος, στέλνοντας μήνυμα ισχύος και με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στην Τουρκία, προέβη σε πλευρική οριοθέτηση δυτικά της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας του 2020. Η οριοθέτηση είναι ακριβής και ιδιαίτερα προσεκτική, ενώ επιτρέπει σε Λιβύη και Ελλάδα να συμφωνήσουν με την Αίγυπτο για το εναπομείναν κομμάτι, εκεί που συναντώνται οι τρεις ΑΟΖ. Δεν παύει ωστόσο να είναι μια μονομερής ενέργεια. Ερχεται όμως σε συνέχεια μιας ολοκληρωμένης απάντησης απέναντι σε ένα παράνομο και εξτρεμιστικό μνημόνιο ανάμεσα σε Αγκυρα και Τρίπολη. Επομένως, η ελληνική πλευρά δικαιώνεται στο ακέραιο για την επιλογή τμηματικής οριοθέτησης με το Κάιρο, μια και αυτή έθεσε στέρεες βάσεις για μια ευρύτερη συναντίληψη για τα περιφερειακά τεκταινόμενα και σύμπλευση με το μεγαλύτερο αραβικό κράτος του κόσμου. Οικοδομώντας μεθοδικά τις σχέσεις μας και ενώνοντας δυνάμεις με την Αίγυπτο, εκ των πραγμάτων υπονομεύουμε τις τάσεις επικυριαρχίας της Τουρκίας και αντιδρούμε –αν όχι κάθε φορά σε συντονισμό, τουλάχιστον με πνεύμα κατανόησης και αλληλοενημέρωσης– στις μαξιμαλιστικές κινήσεις της Τουρκίας. Ετσι εξηγείται σε μεγάλο βαθμό και η πλήρης –ίσως πλέον όχι τόσο ανεξήγητη– εναντίωση της Αθήνας στην κυβέρνηση της Τρίπολης, όχι δηλαδή μόνο λόγω της ταύτισής της με την Αγκυρα, αλλά και χάριν της ευθυγράμμισής μας με το Κάιρο.

Η Αίγυπτος βλέπει στο πρόσωπο της ερντογανικής Τουρκίας έναν περιφερειακό ανταγωνιστή με ηγεμονικές βλέψεις, του οποίου η (μέχρι πρότινος;) οργανική σύνδεση με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα αμφισβητούσε την ίδια την ύπαρξη του καθεστώτος Αλ Σίσι. Και η εμπιστοσύνη προς τον Τούρκο ομόλογό του δεν πρόκειται να επανέλθει με μια χειραψία ή με επενδύσεις από πλευράς Κατάρ. Ακόμη κι αν η αποκήρυξη των Αδελφών Μουσουλμάνων έπειθε την αιγυπτιακή ηγεσία για τις προθέσεις της τουρκικής, δεν είναι πλέον από μόνη της αρκετή. Για το Κάιρο η Λιβύη αποτελεί κομβικής σημασίας περίπτωση. Περαιτέρω αποσταθεροποίησή της, στην οποία προφανώς επενδύει η Αγκυρα για να συντηρεί την εξάρτηση της Τρίπολης από αυτή, διατηρώντας έτσι τα ισχυρά της ερείσματα, δεν είναι ανεκτή από την Αίγυπτο. Οπως και ενέργειες που επιχειρούν να διαμορφώσουν τετελεσμένες καταστάσεις που θα εμπεδώσουν την επιρροή της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.

Μετά τη μονομερή οριοθέτηση της Αιγύπτου, η Τρίπολη καλείται να επιλέξει ανάμεσα στη σιωπηρή αποδοχή, σε μια ήπια αντίδραση και στην προσφυγή στη Χάγη, αν και το Κάιρο δεν της αναγνωρίζει τέτοια δικαιοδοσία. Κάτι περισσότερο δυναμικό από πλευράς της μοιάζει αμφίβολο, δεδομένου του διαμετρήματος της Αιγύπτου. Αντίστοιχα η Τουρκία, παρότι καταδικάζει την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία (εσχάτως και με την επιστολή στον ΟΗΕ από κοινού με τη μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης) επιλέγει να αντιπαρατίθεται μόνο με την Ελλάδα και δύσκολα θα ρισκάρει μια (νέα) ρήξη με την Αίγυπτο. Ομως, δεν μπορεί τόσο για λόγους πρεστίζ όσο και ουσίας να «χωνέψει» την εν τοις πράγμασι αποδόμηση του τουρκολιβυκού συμφώνου και μάλιστα διά της μαρτυρικής μεθόδου της σαλαμοποίησης.

Συνέπεια της κίνησης της Αιγύπτου, που προκαταλαμβάνει τη μελλοντική διαπραγμάτευση με τη Λιβύη για την οριοθέτηση ΑΟΖ και θέτει τα όρια και σε άλλες χώρες που εμπλέκονται, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αναμένει αντίποινα που θα αφορούν ενδεχομένως μόνον αυτή. Θα μπορούσε η Τρίπολη να καταθέσει συντεταγμένες στον ΟΗΕ για το ανοριοθέτητο κομμάτι δυτικά και βορειοδυτικά του τουρκολιβυκού, είτε η TPAO να διεξάγει έρευνες (σεισμικές ή γεωτρητικές) κοντά στις αντίστοιχες που διεξάγει η ExxonMobil ή στα βορειότερα σημεία της υποτιθέμενης λιβυκής υφαλοκρηπίδας. Η Τουρκία επεξεργάζεται εδώ και καιρό το σενάριο ανακήρυξης ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο και τώρα ίσως βρει το άλλοθι που έτσι κι αλλιώς αναζητούσε. Ο Ερντογάν βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, πιέζεται για τη λανθασμένη πολιτική στη Μεσόγειο που τον οδηγεί σε δραστική αναδίπλωση χωρίς θεαματικά αποτελέσματα, βλέπει τον κίνδυνο η επαναφορά Νετανιάχου να συγκρατήσει τη δυναμική των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων, συνεπώς ψάχνει τρόπο να ανταποδώσει. Αν, μάλιστα, αντιμετωπίσει την πρωτοβουλία του Καΐρου ως απόπειρα παρέμβασης στα εσωτερικά της Τουρκίας, με την αντιπολίτευση να τον κατακεραυνώνει για «άδειασμά» του από τον Αλ Σίσι, τότε θα μπορούσε να στραφεί εις βάρος της Ελλάδας, μια και σταθμίζει αλλιώς τα δεδομένα σε σχέση με την Αίγυπτο. Είναι άλλωστε και πιο βολικό εξαιτίας του εχθρικού κλίματος που έχει καλλιεργήσει εις βάρος της Αθήνας, ενώ τυχόν απώλεια της επαφής με το Κάιρο θα αποδυνάμωνε αισθητά τη θέση της Αγκυρας στην περιοχή.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και αναπληρωτής καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Κυκλοφορεί σε επιμέλειά του το βιβλίο «Το μέλλον της Ιστορίας» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).

Πηγή Η Καθημερινή

** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.