Γράφει ο Δημήτριος Ν. Τσαϊλάς *
Καθώς το περιβάλλον ασφαλείας στο οποίο λειτουργούν οι Σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχει βιώσει σημαντικές μεταβολές και μεταμορφώσεις τα τελευταία χρόνια, μάλιστα αρκετές από τις οποίες προκλήθηκαν και από τους ίδιους τους διατλαντικούς εταίρους, είναι απαραίτητη η εξέταση των νέων παραγόντων και των προϋποθέσεων λειτουργίας και επιχειρησιακών αναγκών της συμμαχίας. Πριν, λοιπόν, από την επικείμενη συνάντηση των ηγετών του ΝΑΤΟ σε περίπου ένα μήνα, στις 14 Ιουνίου, εκτιμώ ότι πλέον είναι καιρός να αναζητήσουμε έναν αναβαθμισμένο ρόλο για τον Ελληνισμό στη Συμμαχία που να επηρεάζει θετικά τη μελλοντική συμμαχική συνοχή, τη στιγμή που η Τουρκία δημιουργεί φυγόκεντρες δυνάμεις και προκαλεί ανησυχία και ρήξη με τον Ελληνισμό.
Η ισχύς και η ανθεκτικότητα του ΝΑΤΟ απορρέουν από την κοινή δέσμευση των Συμμάχων για τις αξίες και το πνεύμα της Συνθήκης της Ουάσιγκτον, δηλαδή τις αρχές της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας, του κράτους δικαίου και της ανάπτυξης ειρηνικών διεθνών σχέσεων. Καθώς το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει ένα δύσκολο περιβάλλον ασφαλείας σε μια περίοδο πολλαπλών γεωπολιτικών μεταβολών, πρέπει να αντιμετωπίσει τη διάβρωση των δημοκρατικών κανόνων στις χώρες μέλη όπως η Τουρκία, γεγονός που υπονομεύει την ενότητα του ΝΑΤΟ.
Σίγουρα τα διδάγματα που προέκυψαν από τους πρόσφατους στρατηγικούς αιφνιδιασμούς και η μελλούμενη αφύπνιση είναι αντιφατικές έννοιες από τη φύση τους. Τα διδάγματα όμως που αποκομίσαμε είναι, ότι η στρατηγική κοινότητα σπανίως μπορεί να προβλέψει προσεχείς εντάσεις και κρίσεις, μάλιστα τη στιγμή που εφαρμόζει πολιτική ίσων αποστάσεων στα ελληνο-τουρκικά. Την ίδια στιγμή, οι πρόσφατοι αιφνιδιασμοί με την απόκτηση του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400 επιβεβαίωσαν την ανάγκη για τη χάραξη πολιτικής με σκοπό να προετοιμαστούμε καλύτερα για όλες τις απροσδόκητες αλλαγές στρατηγικής, προκειμένου να μετατρέψουμε μελλοντικά τις ταραχές προς όφελός μας.
Αντιμέτωποι με μια πολλαπλότητα και πολυπλοκότητα των προκλήσεων ασφαλείας εξ αιτίας της Τουρκίας, οι διατλαντικοί εταίροι έχουν συχνά αποτύχει να είναι προβλεπτικοί και οι πολιτικοί ηγέτες είναι απρόθυμοι να επιλέξουν ανάμεσα, στην παρέμβαση ή τη μη παρέμβαση. Ένα σταθερό θέμα που απαιτεί την επανεξέταση, είναι η κεντρική θέση των δημοκρατικών αξιών και ιδανικών για τον καθορισμό του χαρακτήρα της συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Η έλλειψη πολιτικής συνοχής μεταξύ των κρατών μελών του ΝΑΤΟ είναι επιζήμια για τη δομή της Συμμαχίας. Η αυξανόμενη δυστοκία να συμφωνήσει η Άγκυρα στους βασικούς κανόνες σεβασμού του δημοκρατικών δικαίων αυξάνει την ένταση και υπονομεύει την ουσιαστική συνεργασία. Επιπλέον, η αποτυχία συμφωνίας στις βασικές αξίες υπονομεύει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να ανταποκριθεί στις επιχειρησιακές του υποχρεώσεις και των κρατών μελών του να εμπλακούν στις βασικές λειτουργίες αποτροπής και άμυνας με δύο τρόπους. Πρώτον, οι πολιτικές ρήξεις συμμάχων είναι ιδιαίτερα σημαντικές στο πλαίσιο της οργανωτικής δομής του ΝΑΤΟ, η οποία απαιτεί ομοφωνία λήψης αποφάσεων. Δεύτερον, όταν μια χώρα μπορεί να αποκλείσει ενέργειες μιας ομάδας, τα σχίσματα μέσα στην ομάδα γίνονται όλο και πιο προβληματικά. Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Άγκυρας και η επιδιδόμενη παραπληροφόρηση και άλλων προσπαθειών για ενεργή αποδυνάμωση του Ελληνισμού υπαγορεύει την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διατήρηση των δημοκρατικών αξιών.
Επίσης οι προκλητικές ενέργειες εις βάρος μιας συμμάχου του ΝΑΤΟ έχουν επιχειρησιακές επιπτώσεις στην ασφάλεια. Οι τρέχουσες προσπάθειες της Τουρκίας να ισορροπήσουν μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, είναι η πιο σημαντική εκδήλωση αυτής της στρατηγικής παραπλάνησης με αντιπάλους. Εφόσον οι S-400 δεν θα μπορέσουν να στοχεύσουν τα ρωσικά αεροπλάνα, στην ουσία, ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ παραχωρεί την κυριαρχία αεροπορικής άμυνας στη Ρωσία.
Μια σαφής αδυναμία της δομής του ΝΑΤΟ που προέκυψε όλα αυτά τα χρόνια, είναι η δυσκολία που έχει ο οργανισμός στην επιβολή κυρώσεων στα μη συμμορφούμενα κράτη μέλη. Εδώ επισημαίνω ότι χρειάζεται πλέον να δοθούν προτάσεις για τη δημιουργία κώδικα συμπεριφοράς ή τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τις θεμελιώδεις αξίες του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα να περάσουμε δύο προτεινόμενα άρθρα που θα απαιτούσαν από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, πρώτον να απέχουν από πολιτικά κίνητρα αποκλεισμού των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ και δεύτερον, να τιμωρούνται τυχόν αλληλεπιδράσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν την ασφάλεια των συμμάχων.
Αναγνωρίζω ότι αυτές οι αλλαγές είναι πολύ απίθανο να περάσουν σε οποιαδήποτε ουσιαστική μορφή, κυρίως επειδή τα μη συμμορφούμενα μέλη μπορούν και πιθανότατα θα αρνηθούν με βέτο την οποιαδήποτε απόπειρα έγκρισης αυτών των μέτρων. Όμως η συνάντηση των ηγετών του ΝΑΤΟ είναι ένα πολύτιμο φόρουμ μέσω του οποίου μπορούν να διανεμηθούν οι διαφωνίες και θα διαπραγματευτούν λύσεις.
Εκτιμάται ότι το ΝΑΤΟ είναι απίθανο να περάσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που θα του επιτρέπουν να αστυνομεύει τη συμπεριφορά των κρατών μελών, όμως υποστηρίζω μια λύση υπέρ της άμεσης διμερούς και πολυμερούς δέσμευσης για την προώθηση δημοκρατικών αξιών σε κράτη που τις καταπατούν. Δεδομένων των περιορισμών του ΝΑΤΟ ως οργανισμού, πιστεύω ότι τα κράτη όπως η Ελλάδα χρειάζεται να ενεργήσουν δυναμικά, αποφασιστικά, ανυποχώρητα και ανταγωνιστικά με σκοπό να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ώθηση των προκλήσεων προς τις χώρες μέλη. Βέβαια σταθερή αξία παραμένει η εθνική ισχύς και αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι είναι ο αποτελεσματικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορούμε να ενθαρρύνουμε τη συμμόρφωση, και προς αυτή τη κατεύθυνση μπορεί το ΝΑΤΟ να βοηθήσει. Ως εκ τούτου σημαντική για τα ελληνικά συμφέροντα θα είναι η “Προβολή σταθερότητας” από πλευράς ΝΑΤΟ στη νότια πτέρυγα. Η Συμμαχία χρειάζεται να αναζωογονηθεί και να προτείνει μια στρατηγική “ολοκληρωμένης υποστήριξης.” Η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στην ανάπτυξη μιας συνεκτικής στρατηγικής όπου να αναγνωρίζονται οι πολλαπλές προκλήσεις που προέρχονται από τη νότια πτέρυγα και να πλέξει μαζί με τους Συμμάχους μια συνεπή προσέγγιση για να επιτύχουμε ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός.
Αναμένεται να επιτευχθεί μια σημαντική πρόοδος στη προσεχή σύνοδο κορυφής, λόγω των συγκυριών. Βέβαια οι ανάγκες και οι στρατηγικές θα ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια, ωστόσο χρειάζεται να ενισχύσουμε το ρόλο μας στη Συμμαχία που είναι ένα σημαντικό διεθνές όργανο για την παγκόσμια σταθερότητα. Αρνούμενος τη γενική αίσθηση της απαισιοδοξίας, πιστεύοντας σε ένα θετικό και ρεαλιστικό όραμα για τα επόμενα χρόνια γύρω από μια σειρά διατλαντικών σχέσεων, το Αμυντικό σύστημα ασφαλείας, και οι εξωτερικές μεταβλητές, εκτιμώ ότι θα δημιουργήσουν τις προοπτικές για μια δυνατή πολιτική, οικονομική, στρατιωτική και περιβαλλοντική δυναμική που θα είναι σε θέση να επηρεάσουν την διατλαντική συνεργασία και το ΝΑΤΟ προς το συμφέρον της ανθρωπότητας. Επομένως, ενώ το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει μια ποικιλία εσωτερικών και εξωτερικών απειλών για την πολιτική του συνοχή, τα κράτη μέλη όπως η Ελλάδα πρέπει να εντείνει με καινοτόμους τρόπους την αντιμετώπιση των νέων απειλών του 21ου αιώνα.
* Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Senior Researcher of Strategy International και Member of Institute for National and international Security.
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια