Του Κώστα Ράπτη
Δεν είναι τώρα η ώρα. Η ώρα, πάει να πει, για να προταχθεί το πρόβλημα της υπερχρέωσης το οποίο επιδεινώνουν τα προγράμματα εξόδου από την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού. Αυτό αποφάνθηκε ο κεντρικός τραπεζίτης των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ, σε ομιλία του την Τετάρτη στο Economic Club της Ουάσινγκτον. Όμως, όπως ο ίδιος επισήμανε, το ερώτημα παραμονεύει στη γωνία του δρόμου. Το αμερικανικό χρέος, που πλέον αγγίζει τα 23 τρισ. δολάρια, αυξάνεται με ρυθμό μεγαλύτερο απ' ό,τι το εθνικό προϊόν των ΗΠΑ, ενώ και τα ισοπεδωμένα επιτόκια που, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του επικεφαλής της Fed, μείωσαν το κόστος εξυπηρέτησής του κατά 41 δισ. δολάρια το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος δημοσιονομικού έτους, δεν θα παραμείνουν στα ίδια επίπεδα εσαεί. Όμως για αυτά υπάρχει καιρός. Το αμερικανικό χρέος παραμένει εξυπηρετήσιμο για το προβλέψιμο μέλλον, ενώ και οι φόβοι για ενίσχυση του πληθωρισμού είναι διογκωμένοι. Η ασφαλής επιστροφή στην ανάπτυξη προέχει.
Το ζήτημα όμως είναι ότι αργά ή γρήγορα η υπερχρέωση θα βρεθεί στην κορυφή της ατζέντας – ακόμη και για τις ΗΠΑ που έχουν το προνόμιο της έκδοσης του διεθνούς νομίσματος. Αυτό προκύπτει από το φετινό Fiscal Monitor του ΔΝΤ σε κάθε του σελίδα.
Λογαριασμός 16 τρισ.
Αρκεί και μόνο να αναλογιστεί κανείς ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς που περιλαμβάνει η εν λόγω έκθεση, η πανδημία έχει κοστίσει στις κυβερνήσεις περίπου 16 τρισ. δολάρια, είτε από απολεσθέντα έσοδα είτε από έκτακτα έξοδα. Ο μέσος όρος των δημοσίων χρεών των ανεπτυγμένων χωρών αναμένεται να εκτιναχθεί από το 84% στο 123% του ΑΕΠ μετά την πανδημία, ενώ ειδικά στις ΗΠΑ αναμένεται να διαμορφωθεί στο 135% μέχρι τα μέσα της δεκαετίας, λόγω των υπέρογκων δαπανών που προβλέπουν τα Bidenomics. Και τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν τις δανειακές εγγυήσεις που σε χώρες σαν την Ιταλία χορηγούνται χωρίς περιορισμό.
Ακόμη και οι αναδυόμενες οικονομίες, οι οποίες υπήρξαν εξαιρετικά φειδωλές στην υιοθέτηση πακέτων στήριξης, είδαν τα ποσοστά του δημοσίου χρέους τους να αυξάνονται πρωτοφανώς (φθάνοντας λ.χ. το 70% στην Κίνα επισήμως, το 81% στη Νότιο Αφρική, το 87% στην Ινδία, το 93% στην Αίγυπτο και το 98% στη Βραζιλία) για τον απλούστατο λόγο ότι ο "παρονομαστής” μειώθηκε εξαιτίας της ύφεσης.
Εγκλωβισμός στην αντίφαση
Το ίδιο το Ταμείο μοιάζει εγκλωβισμένο στην αντίφαση. Από τη μία συνιστά τη συνέχιση των μέτρων τόνωσης της οικονομίας, ακόμη και μετά το άνοιγμα των παγωμένων από την πανδημία δραστηριοτήτων και, από την άλλη, υπαινίσσεται την ανάγκη επιστροφής στη λιτότητα, ώστε η δυναμική των δημοσίων χρεών να μην τεθεί εκτός ελέγχου.
Είναι ενδιαφέρον πως, σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος, το Fiscal Monitor, με ένα καθαρά πολιτικό σκεπτικό, συμβουλεύει τις εθνικές ηγεσίες να φανούν γενναιόδωρες στις κοινωνικές δαπάνες, προκειμένου να αποτρέψουν τυχόν διάρρηξη του "δημοκρατικού συμβολαίου". Μοιάζει λοιπόν σαν και οι αναλυτές του ΔΝΤ να συμμερίζονται την άποψη του Πάουελ ότι η επιστροφή στην "οδό της αρετής" μπορεί να περιμένει.
Ο τρόπος με τον οποίο το ΔΝΤ φαντάζεται τον τετραγωνισμό του κύκλου είναι μέσω της κατά προτεραιότητα επένδυσης σε έργα υποδομών, τα οποία δύνανται να έχουν υψηλό πολλαπλασιαστή, μειώνοντας το χρέος διά της αύξησης του ΑΕΠ ενώ ενισχύουν την απασχόληση.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα επίπεδα χρέους που διαμορφώνονται παγκοσμίως ξεπερνούν το ιστορικό υψηλό του τέλους της δεκαετίας του '40 όταν, στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Διάσκεψη του Λονδίνου προχώρησε σε εκτεταμένη αναδιάρθρωση χρεών. Μήπως ήρθε η ώρα για κάτι παρόμοιο στις μέρες μας;
"Σημείο χωρίς επιστροφή"
Ο Άμπροουζ Έβανς-Πρίτσαρντ της Daily Telegraph υποστηρίζει ότι η λύση αυτή αναγκαστικά θα προβάλει στον ορίζοντα, καθώς το "σημείο δίχως επιστροφή" έχει πιθανότατα ήδη ξεπεραστεί και η αναδιάρθρωση χρέους είναι προτιμότερη από δεκαετίες λιτότητας. Μέχρι στιγμής, πάντως, οι κεντρικές τράπεζες σώζουν τα προσχήματα με την υιοθέτηση πολιτικών "ποσοτικής χαλάρωσης", οι οποίες και έσωσαν την παρτίδα κατά την παρελθούσα δωδεκαετία της κρίσης, αφήνοντας όμως το σύστημα χωρίς εφεδρείες. Ακόμη και η Κίνα, η οποία κατά το πρόσφατο παρελθόν "τράβηξε το κάρο" για λογαριασμό όλου του πλανήτη, αντιμετωπίζει μείωση παραγωγικότητας, συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού κατά 3,4 εκατ. άτομα ετησίως,
Η "στιγμή της αλήθειας" αναπόφευκτα θα προκύψει όταν οι πληθωριστικές πιέσεις υποχρεώσουν τη Fed σε αύξηση του κόστους δανεισμού. Ήδη η δευτερογενής αγορά ομολόγων προσανατολίζεται προς αυτό το ενδεχόμενο, με τις αποδόσεις των αμερικανικών δεκαετών τίτλων να βρίσκονται στο 1,65%, όταν οποιοδήποτε επίπεδο άνω του 2% προοιωνίζεται σοβαρούς κραδασμούς.
Για περιοχές όπως η Λατινική Αμερική, η Μέση Ανατολή και η Αφρική το σοκ θα είναι τριπλό: η αύξηση του κόστους δανεισμού θα συνδυαστεί με εκροές κεφαλαίων και υποχώρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, δημιουργώντας κινούμενη άμμο.
Πιθανότερος πυροδότης η Ευρωζώνη
Από την άλλη πλευρά, η Ευρωζώνη προβάλλει, για λόγους σχετιζόμενους με τις εσωτερικές θεσμικές της εμπλοκές ως ο πιθανότερος πυροδότης μιας νέας διεθνούς κρίσης χρέους. Ήδη το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανασυγκρότησης των 750 δισ. φαντάζει ως νάνος μπροστά στα 4 τρισ. δολάρια στα οποία ανέρχεται αθροιστικά, μετά και τα νέα μέτρα Μπάιντεν, το αμερικανικό πακέτο στήριξης. Όμως κινδυνεύει να μην υλοποιηθεί καν, μετά την τελευταία πρωτοβουλία του Ομoσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας να εξετάσει προσφυγή των γνωστών ευρωσκεπτικιστών Γερμανών καθηγητών που υποστηρίζουν ότι η συγκρότηση του Ταμείου αποτελεί προσπάθεια "λαθραίας" εγκαθίδρυσης "μεταβιβαστικής ένωσης" των κρατών-μελών.
Σε συνδυασμό με την ετυμηγορία του ίδιου δικαστηρίου τον Μάιο ότι η ΕΚΤ κινήθηκε ultra vires (εκτός της δικαιοδοσίας της), η συνειδητοποίηση από τις αγορές του γεγονότος ότι μια χώρα σαν την Ιταλία, όπου το χρέος έχει ξεπεράσει το 140% του ΑΕΠ, δεν διαθέτει πιστωτή ύστατης καταφυγής θα σημάνει τη δημοσιονομική κρίση που μέχρι τώρα καλύπτεται επιμελώς.
0 Σχόλια