Αποκαλυπτικά τα στοιχεία που φέρνει στην επιφάνεια η εννιάμηνη έρευνα της ομάδας συντακτών του Associated Press, που αποδεικνύουν πώς διαδόθηκαν οι θεωρίες συνωμοσίας και πώς εξελίχθηκε ο παράπλευρος επικοινωνιακός «πόλεμος».
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η ομάδα εμπειρογνωμόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μετά από έρευνες ενός μήνα στην Ουχάν της Κίνας, αποφάνθηκε πως ουδεμία βάση έχουν οι θεωρίες συνωμοσίας αναφορικά με την προέλευση και τη διάδοση του νέου κοροναϊού.
Τι μας είπε, με άλλα λόγια; Πολύ απλά, ότι δεν υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ή, πολύ περισσότερο, αποδείξεις που να επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό ότι ο ιός αποτέλεσε σύλληψη κάποιων «σκοτεινών μυαλών». Ότι, δηλαδή, «γεννήθηκε» σε συνθήκες εργαστηρίου και διαδόθηκε στοχευμένα με σκοπό να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στους εχθρούς και ανταγωνιστές των εμπνευστών του.
Αυτό, όμως, δεν απέτρεψε τους ισχυρούς του πλανήτη και τους μηχανισμούς προπαγάνδας που διαθέτουν να εξυφάνουν μια παγκόσμια «συνωμοσία» γύρω από την Covid-19. Προσπαθώντας με κάθε τρόπο, κυρίως μέσω της αξιοποίησης του Διαδικτύου και των κοινωνικών Μέσων – Twitter, Facebook, Weibo, VK, WeChat, YouTube, Telegram κ.λπ – να πλήξουν τους αντιπάλους τους, παραπληροφορώντας συστηματικά τους λαούς.
Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει οι συνεργάτες του πρακτορείου Associated Press, κατά την εννιάμηνη έρευνά τους, είναι εξόχως αποκαλυπτικά. Υπό τον γενικό τίτλο «Η ανατομία μιας συνωμοσίας – με την Covid-19 η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και το Ιράν απέκτησαν ηγετικό ρόλο μέσω της παραπληροφόρησης», συγκεντρώνουν, συνδυάζουν και φέρνουν στη δημοσιότητα εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από τον «πόλεμο της επικοινωνίας» που εκτυλίχθηκε το προηγούμενο διάστημα – και, σε μεγάλο βαθμό, συνεχίζεται.
Διπλή πανδημία – του ιού και του φόβου
Πρακτικά, έχουμε να κάνουμε με «μια διπλή πανδημία – τον πραγματικά παθογόνο ιό και την πανδημία του φόβου. Ο φόβος αποτελεί δε το ουσιαστικό διακύβευμα», δήλωσε στο πρακτορείο ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Duke, Κανγκ Λιου. Δεν θα μπορούσε κανείς παρά να συνυπογράψει τη διαπίστωσή του, ειδικά στο φόντο της εκστρατείας τρόμου που έχει εξαπολυθεί παγκοσμίως, με ισχυρισμούς που συχνά δεν βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα – κάνοντας, όπως θα έλεγε και ο σοφός λαός, «την τρίχα τριχιά», με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και τη διασφάλιση όσο το δυνατόν περισσότερων «κλικ».
«Οι φήμες ξεκίνησαν σχεδόν ταυτόχρονα με τη νόσο. Οι ισχυρισμοί ότι κάποιοι ξένοι πράκτορες είχαν εξαπολύσει ένα βιολογικό όπλο εμφανίστηκαν στα κινεζικά Μέσα την ίδια ημέρα που η Κίνα ανακοίνωσε για πρώτη φορά την εμφάνιση ενός μυστηριώδους ιού», σημειώνουν οι συντάκτες του AP, υπενθυμίζοντας το παρακάτω μήνυμα που εμφανίστηκε στο Weibo στις 31 Δεκεμβρίου 2019: «Προσοχή στους Αμερικανούς!».
«Από το Πεκίνο και την Ουάσιγκτον μέχρι τη Μόσχα και την Τεχεράνη, πολιτικοί ηγέτες και τα ΜΜΕ που τους στήριζαν λειτούργησαν πρακτικά ως εστίες υπερμετάδοσης, αξιοποιώντας τη θέση τους για να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά θεωρίες συνωμοσίας οι οποίες ήδη κυκλοφορούσαν», σημειώνουν και προσθέτουν: «Ήταν όμως η Κίνα – όχι η Ρωσία – αυτή που πήρε κεφάλι στη διάδοση παραπληροφόρησης στο εξωτερικό αναφορικά με την προέλευση της Covid-19, καθώς δεχόταν επιθέσεις για τη διαχείρισή της στα πρώτα στάδια».
Οι Κινέζοι, από την πλευρά τους – όπως φαίνεται και από τη δήλωση που έκανε εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών στο AP – προβάλλουν διαφορετική εκδοχή: Ότι υποχρεώθηκαν να αντιδράσουν στις θεωρίες που διακινούνταν από ομάδας της QAnon, το Fox News, τον τέως πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ (ο οποίος, όπως είναι γνωστό, εισήγαγε τον όρο «ο κινεζικός ιός»), καθώς και ηγετικές φυσιογνωμίες των Ρεπουμπλικάνων και ήθελαν τον ιό να κατασκευάστηκε εσκεμμένα στην Κίνα.
Υπονόμευσαν τις προσπάθειες κατά της πανδημίας
Σε κάθε περίπτωση, η διαμάχη αυτή επέφερε παγκόσμιες συνέπειες και κατέστησε πιο δύσκολη την προσπάθεια καταπολέμησης της Covid-19. Είναι χαρακτηριστικό, ανάμεσα στα άλλα, ότι σύμφωνα με έρευνα του ινστιτούτου Pew, τον Μάρτιο του 2020 – μόλις τρεις μήνες αφότου έγινε γνωστή η ύπαρξη του ιού και το πρώτο κύμα της πανδημίας βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη – ο ένας στους τρεις Αμερικανούς πίστευε πως «γεννήθηκε» σε κάποιο εργαστήριο, ενώ ο ένας στους τέσσερις ήταν της άποψης πως αποτελούσε αποτέλεσμα παγκόσμιας συνωμοτικής συνεργασίας.
Το παρακάτω περιστατικό, όπως περιγράφεται στην έρευνα του AP, είναι ενδεικτικό της τροπής που πήραν οι εξελίξεις: Στις 26 Ιανουαρίου 2020, ένας άντρας από την ενδοχώρα της Μογγολίας ανέβασε ένα βίντεο, στην εφαρμογή Kuaishou στο οποίο ισχυριζόταν ότι ο ιός «φυτεύτηκε» στην Κίνα από τους Αμερικανούς. Το βίντεο είδαν 14.000 χρήστες προτού κατέβει από τις αρχές και ο άντρας συλληφθεί.
Μόλις έξι εβδομάδες αργότερα, όμως, η ίδια θεωρία θα προερχόταν από το υπουργείο Εξωτερικών, ενώ οι Κινέζοι διπλωμάτες θα τη διακινούσαν σε όλο τον κόσμο, με όποιο τρόπο μπορούσαν – ακόμη και με δημοσιεύματα σε εφημερίδες όπως η φινλανδική Helsinki Times και η νεοζηλανδική New Zealand Herald.
Όλοι στον «χορό»
Οι Ρώσοι, από την πλευρά τους, δεν άργησαν να μπουν στον χορό. Για του λόγου το αληθές, στις 20 Ιανουαρίου, η Zvezda, ο μιντιακός βραχίονας του ρωσικού στρατού, ανακοίνωνε ότι η εμφάνιση του κοροναϊού στην Κίνα σχετιζόταν με μια δοκιμή βιολογικών όπλων. Πηγή του ήταν ένας αποτυχημένος πολιτικός ονόματι Ιγκόρ Νικούλιν, ο οποίος ισχυριζόταν (χωρίς να υπάρχει επιβεβαίωση γι’ αυτό) πως συνεργάστηκε με τον ΟΗΕ για τον αφοπλισμό του Ιράκ την περίοδο 1998-2003.
Αυτό, όμως, δεν πτόησε πολιτικούς όπως η βουλευτής Νατάλια Ποκλόνσκαγια και ο ακροδεξιός εθνικιστής Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι να υιοθετήσουν τον παραπάνω ισχυρισμό, δηλώνοντας πως η Covid-19 αποτελούσε έργο «αυτών που θέλουν να κυβερνήσουν τον πλανήτη», δηλαδή των ΗΠΑ και των φαρμακευτικών τους εταιρειών.
Οι Αμερικανοί διεκδίκησαν επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το μπρα-ντε-φερ της παραπληροφόρησης. Ενδεικτικά, πέρα από τη στάση του Τραμπ και των φιλικών του ΜΜΕ, αμέσως μετά την επιβολή στην Ουχάν του μεγαλύτερου και πιο αυστηρού lockdown στην σύγχρονη ιατρική ιστορία, ένας καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις, ο Φράνσις Μπόιλ, έστειλε σήμα κινδύνου ότι η Κίνα δημιουργεί και διασπείρει ένα θανατηφόρο βιολογικό όπλο σε εργαστήριο της Ουχάν.
Όσοι για το Ιράν, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, εμφανίστηκε τον Μάρτιο του 2020 να υπονοεί ότι ο ιός θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα μιας βιολογικής επίθεσης την οποία είχαν εξαπολύσει οι ΗΠΑ. «Πιθανώς, το φάρμακό σας να είναι ένας ακόμη τρόπος για να διαδοθεί περισσότερο ο ιός», είπε επίσης στο διάγγελμά του προς το έθνος στις 22 Μαρτίου, με την ευκαιρία του νέου έτους, αρνούμενος κάθε βοήθεια από τους Αμερικανούς, σε μια στιγμή που τα κρούσματα στο Ιράν πολλαπλασιάζονταν ανεξέλεγκτα.
Μετά την Ουχάν, τα εμβόλια…
«Τον Απρίλιο, Ρωσία και Ιράν είχαν εγκαταλείψει, σε μεγάλο βαθμό» τις θεωρίες περί βιολογικού όπλου στα μηνύματά τους. Είχαν, άλλωστε, πιο πιεστικά πράγματα για να ασχοληθούν, καθώς ο αριθμός των νεκρών αύξανε εκθετικά. Η Κίνα, όμως, συνέχισε», σημειώνει η έρευνα του AP. Το ίδιο, όπως είναι γνωστό, έκανε και ο Τραμπ, στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, καθώς πρόβαλε σταθερά τη θεωρία του «κινεζικού ιού» ως το τέλος της θητείας του.
Στο μεταξύ δε, όπως έχουν καταλάβει οι περισσότεροι, οι θεωρίες συνωμοσίας επεκτάθηκαν και πέρα από το πώς και πού εμφανίστηκε ο νέος ιός. Τα εμβόλια ήταν το νέο πεδίο αντιπαράθεσης και επικοινωνιακού «πολέμου», με κάθε πλευρά να προσπαθεί συστηματικά (συχνά χωρίς αποδείξεις) να συκοφαντήσει την άλλη και τα αποτελέσματα τω ερευνών της.
Θα ρωτήσει, βεβαίως, κανείς: Δεν θα ήταν προτιμότερο, μπροστά σε αυτή την πρωτόγνωρη και παγκόσμια απειλή, να ενώσουν όλοι τις δυνάμεις τους και να συντονιστούν, για να ξεπεραστεί όσο πιο γρήγορα γίνεται και με τα λιγότερα δυνατά θύματα; Ενδεχομένως – αλλά σε ένα άλλο κόσμο.
Γιώργος Παυλόπουλος
0 Σχόλια