Του Θοδωρή Γιάνναρου *
Σε όλα τα προηγούμενα χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος για να επιβιώσει έπρεπε καθημερινά να παλεύει με τη φύση. Σ’ αυτόν τον αιώνα που διανύουμε, έχουμε όλοι μας αρχίσει να συνειδητοποιούμε πως για να επιβιώσουμε, πρέπει να την προστατέψουμε.
Η πανδημία της λοίμωξης COVID-19 είναι μια προειδοποίηση που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν, διότι πρόκειται για διορθωτικές ενέργειες στις οποίες η φύση πάντα προβαίνει όταν ένα είδος ξεπερνά το περιβάλλον του. Είναι ωστόσο οδυνηρό για εμάς τους ανθρώπους να αντιλαμβανόμαστε πως το δικό μας είδος βρίσκεται... υπό διόρθωση.
Η φύση δεν είναι ένα ειρηνικό βασίλειο από το οποίο έχουμε κατά κάποιον τρόπο απομακρυνθεί. Είναι ένα βίαιος χώρος όπου τα μεγάλα όντα θεωρούν τροφή τα μικρότερα, τα οποία από την πλευρά τους τρέφονται με ακόμη μικρότερα. Η ισορροπία της φύσης είναι ένα αιματηρό σχήμα πυραμίδας που, δεδομένου ότι όλα ανακυκλώνονται, λειτουργεί στην πραγματικότητα, με πολλούς πολλούς, παραγωγικούς... μικρότερου μεγέθους νεκρούς να θυσιάζονται συνεχώς για να διατηρηθούν οι λιγότεροι αλλά μεγαλύτεροι ή απλά ισχυρότεροι θηρευτές, παραπάνω στη ζωή. Σε κάθε περίπτωση όμως οι ισορροπίες διατηρούνται με κάθε τρόπο και κόστος και αυτό αποτελεί νομοτέλεια! Ο άνθρωπος όμως εδώ και πολλές δεκαετίες παρεμβαίνει και θέτει σε κίνδυνο αυτήν την ισορροπία, με αποτέλεσμα, η φύση αμυνόμενη επιθετικά, να απαντάει.
Η πανδημία του κορονοϊού δεν θα είναι η τελευταία και οι προσπάθειες είναι "καταδικασμένες σε αποτυχία” εάν η ανθρωπότητα δεν αντιμετωπίσει δραστικά την κλιματική αλλαγή και δεν φροντίσει, ώστε η φύση να βρίσκεται στην αναγκαία ισορροπία, όπου τόσο το "ζωικό”, όσο και το "φυτικό” βασίλειο θα ευημερούν.
Στο άρθρο μου αυτό σε καμία περίπτωση δεν υπονοώ πως η πανδημία του κορονοϊού είχε ως μοναδική αιτιολογία την αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος όπως την εξόντωση τεραστίων οικοσυστημάτων και την περιβαλλοντική μόλυνση που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου -καμία άμεση σχέση, παρ’ όλο που έμμεσα συνδέεται μέσα από τον κυκεώνα των ισορροπιών της φύσης που ο άνθρωπος κατάφερε εσκεμμένα να αποδιοργανώσει και της δαρβίνειας εξέλιξης των ειδών.
Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σύνθετο και δεν ξεκίνησε χθες, αλλά πριν πολλές δεκαετίες με τα αποτελέσματα να γίνονται πλέον ορατά την τελευταία κυρίως εικοσιπενταετία, όπου τα πάντα ανατρέπονται και η παράνοια της πραγματικότητας γίνεται αισθητή σε όλο της το μεγαλείο.
Θα επιδιώξω με τρία παραδείγματα να καταστήσω κατανοητή την άποψή μου... πως ένα τεράστιο, αλλά εξαιρετικά εύθραυστο και ευαίσθητο παγκόσμιο οικοσύστημα, που ενώ επέζησε αναλλοίωτο για εκατομμύρια χρόνια, κινδυνεύει από την ασύστολη ανθρωπογενή ανατροπή των ισορροπιών που καθορίζουν την ύπαρξή του, να πάψει να υφίσταται όπως το γνωρίζαμε, με απρόβλεπτες συνέπειες για ολόκληρη την ανθρωπότητα, απ’ άκρου εις άκρον του πλανήτη.
-Παράδειγμα πρώτο
Θάλασσα: Οι γνωστές σε όλους μας τσούχτρες -ένα είδος μεγαλοπλανκτόν, με 12ετή κύκλο ζωής- ξαφνικά αναπαράγεται λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας των θαλασσών με συνέπεια να εξαφανίζεται το πλαγκτόν που τρέφει χιλιάδες θαλάσσια είδη, καθώς και ο γόνος χιλιάδων ειδών θαλασσίων όντων. Άμεσα αυτό έχει συνέπειες σοβαρές στη χλωρίδα των θαλασσών. Τα φύκια και άλλοι φυτικοί οργανισμοί που ξαφνικά δεν έχουν "εχθρούς” να τα βοσκάνε, αναπτύσονται εκρηκτικά και μετά σαπίζουν για να δώσουν χώρο σε νέα φυντάνια να βλαστήσουν. Όμως η διαδικασία αποσύνθεσης των θαλασσίων φυτών απαιτεί μεγάλες ποσότητες οξυγόνου που αφαιρούν από το νερό το οξυγόνο και αντί αυτού, παράγονται μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, που σκοτώνει την όποια πανίδα έχει διασωθεί. Αυτή η διαδικασία που ονομάζεται "ευτροφία” υποβοηθάται τα μέγιστα από την αλόγιστη ρίψη φωσφορικών και νιτρικών ενώσεων, μέσω των οικιακών αποβλήτων που καταλήγουν στις θάλασσες. Αχινοί, αστερίες, καβούρια και άλλα πολλά που αποτελούν τροφή για τα χταπόδια εξαφανίζονται και μαζί με αυτά και τα χταπόδια, που αποτελούν κύρια τροφή για πολλά άλλα ψάρια που επίσης εξαφανίζονται, και ο αέναος κύκλος της καταστροφής συνεχίζεται, μέχρι η θάλασσα να αδειάσει από ζωή... και όλο αυτό ξεκινά από τις τσούχτρες και τις μέδουσες, που στο τέλος θα εξαφανιστούν κι αυτές.
-Παράδειγμα δεύτερο
Στεριά: Εδώ ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα μικρό οικοσύστημα σε μια πεδιάδα. Έχουμε τρεις παραμέτρους σε αυτό το παράδειγμα, σε φυσική ισορροπία. Γρασίδι, λαγοί, αετός/γεράκι.
Όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες άφθονου νερού και ηλιοφάνειας με θρεπτικό έδαφος, το γρασίδι μεγαλώνει και έτσι αυξάνονται οι λαγοί που το τρώνε -το γρασίδι σιγά σιγά εξαφανίζεται. Όμως τώρα που υπάρχουν άφθονοι λαγοί, τα γεράκια και οι αετοί βρίσκοντας μπόλικο φαγητό, πολλαπλασιάζονται, αλλά συγχρόνως λιγοστεύουν οι λαγοί... το γρασίδι μεγαλώνει πάλι... και ο κύκλος ξαναρχίζει από την αρχή.
Φανταστείτε τώρα τι θα γίνει αν λόγω των εντομοκτόνων, εξαφανιστούν τα σκουλήκια που ανακατεύουν το έδαφος και με τα περιττώματά τους το κάνουν θρεπτικό, ή η ξηρασία στερήσει το νερό. Το γρασίδι δεν θα βλαστήσει, και μαζί του θα εξαφανιστούν οι λαγοί, οι αετοί και τα γεράκια, καθώς και εκατοντάδες άλλα ζώα, φυτά και μικροοργανισμοί που ανήκουν, ζουν και εργάζονται σε αυτό το οικοσύστημα.
-Παράδειγμα τρίτο
Πανδημίες και επιδημίες. Μεγάλο μέρος των πρωτοεμφανιζόμενων λοιμώξεων προέρχονται από ζώα και επηρεάζουν τους ανθρώπους. Μεγάλο μέρος των επιστημονικών ερευνών επιβεβαιώνουν ότι ο Covid-19 προέρχεται από νυχτερίδες, οι οποίες είναι ξενιστές πολλών και διαφορετικών ιών και είναι πολύ πιθανόν να μεταδοθούν στον άνθρωπο ή σε ζώα που ζουν σε οικοσυστήματα κοντά στους ανθρώπους ή και στα οικόσιτα ζώα. Οι αιτίες είναι: αποψιλωμένα δάση ή έλη που έχουν αποξηρανθεί για να γίνουν καλλιεργήσιμη γη, οικισμοί, ορυχεία ή γενικά γη που αλλάζει μορφή και χρησιμοποιείται για άλλες οικονομικές δραστηριότητες.
Ας δούμε λοιπόν, πώς συνδέονται οι ιοί, η άγρια ζωή και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων των ζώων. Η αποψίλωση των δασών και η μετατροπή άγριας γης σε γεωργική για οικονομική εκμετάλλευση, οδηγεί πολλά άγρια είδη να αναζητήσουν τροφή σε ανθρώπινα περιβάλλοντα, όπου έρχονται σε αναγκαστική διάδραση με "εξημερωμένα” είδη, αναπαράγονται και δημιουργούν νέες αλυσίδες άγνωστων μέχρι να εμφανιστούν ασθενειών.
Σίγουρα η καταστροφή του πλανήτη και της φύσης δεν γέννησε τον κορονοϊό, σίγουρα όμως μας έκανε πιο ασθενικούς και αδύναμους να αντιμετωπίσουμε τη λοίμωξη που προκαλεί και τις επιπλοκές.
Τρώμε τροφές βομβαρδισμένες με φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, χημικά λιπάσματα και κάθε είδους χημεία. Πίνουμε απενεργοποιημένο, φτωχό σε απαραίτητα ιχνοστοιχεία και μέταλλα μολυσμένο νερό. Πώς αλήθεια θα δουλέψει ο οργανισμός, όταν μόνοι μας καταστρέφουμε ό,τι πολύτιμο υπάρχει σε αυτόν τον πλανήτη, αναπνέοντας συγχρόνως ακάθαρτο και μολυσμένο αέρα;
Η ανθρωπότητα δεν ήταν προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει υγειονομικές κρίσεις, αρκετά χρόνια πριν ξεσπάσει η πανδημία του νέου κορονοϊού -ολόκληρος ο πλανήτης ήταν τρομακτικά απροετοίμαστος για δυνητικά καταστροφικές πανδημίες. Η ιστορία μάς λέει ότι αυτή δεν θα είναι η τελευταία πανδημία, καθώς πλέον είναι ηλίου φαεινότερο πως οι επιδημίες είναι πραγματικότητα της ζωής, που πλέον πρέπει επιτέλους να αποδεχθούμε και να προετοιμαστούμε. Η πανδημία που βιώνουμε απέδειξε πόσο στενή σχέση έχει η υγεία του ανθρώπινου είδους, των ζώων και του ίδιου του πλανήτη!
Για πολλές δεκαετίες, ο κόσμος στον οποίο ζούμε, λειτουργούσε κάνοντας τον ίδιο κύκλο για πολλά χρόνια ξεκινώντας από τον "πανικό” όταν εμφανιζόταν ένα πρόβλημα, καταλήγοντας όμως με τη λήξη του συναγερμού στην "αδιαφορία”...
Σπαταλάμε αλόγιστα πακτωλούς χρημάτων σε μια επιδημία και, αφού κάποια στιγμή φθάσει στο τέλος, την ξεχνάμε και δεν κάνουμε τίποτα για να αποτρέψουμε την επόμενη.
Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην απόκτηση δυνατοτήτων για την αποτροπή παρομοίων επιδημιών, όπως την ανίχνευση και την ορθή και αποτελεσματική αντιμετώπιση επιδημιών ή έκτακτων καταστάσεων τέτοιους είδους. Αυτό βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει απλά να προσληφθούν κάποιοι ειδικοί στο ΕΣΥ, που η επαγγελματική κάρτα τους θα αναγράφει κάποιον εντυπωσιακό πανεπιστημιακό τίτλο. Απαιτείται διαφορετική προσέγγιση, που θα συμπεριλαμβάνει "όλους, κυβέρνηση κι όλη την κοινωνία" σε κάθε χώρα.
Για να επανέλθει η ισορροπία στη φύση και να επανέλθει η ζωή μας σε μια αληθινή κανονικότητα, πρέπει πρώτα ν’ αλλάξουμε εμείς... αλλιώς, αν συνεχίσουμε να παραβιάζουμε τις κόκκινες γραμμές, η φύση θα το θεωρήσει "casus belli” και θα κλιμακώσει... με την εμφάνιση ακόμα πιο μεταδοτικών και φονικών ιών, αφανίζοντάς μας και επιβάλλοντας τις φυσικές ισορροπίες στον πλανήτη, χωρίς καν να μας λάβει υπ’ όψιν της -στην κυριολεξία χωρίς εμάς.
* Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι Μοριακός Βιολόγος-Γενετιστής
0 Σχόλια