 |
| AP Images |
Οι προαναγγελθείσες έρευνες της Τουρκίας στο τόξο Ρόδος-Κάρπαθος-Κρήτη, πυροδότησαν τον δημόσιο διάλογο σχετικά με τις ενδεδειγμένες επιλογές αντίδρασης. Από τη μια πλευρά έχουμε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Αντιστράτηγο Κ. Φλώρο να δηλώνει ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις θα απαντήσουν δυναμικά σε περίπτωση που παραβιαστεί η εθνική κυριαρχία διευκρινίζοντας ότι «η έννοια της σημειακής κρίσης δεν υπάρχει» και ότι «δεν είναι δυνατόν να γίνει κάτι στο Καστελόριζο και να μην εξαπλωθεί παντού». Και από την άλλη έχουμε τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Α. Διακόπουλο, ο οποίος σε συνέντευξή του στο Έθνος της Κυριακής στηρίζει μεν τον Κ. Φλώρο αλλά παράλληλα δηλώνει ότι: «Στην Ελλάδα, ιστορικά και κοινωνικά αν θέλετε, δεν είναι εμπεδωμένη η νοοτροπία του συμβιβασμού και της συναίνεσης, ειδικά σε θέματα που προσεγγίζουμε με συναίσθημα και όχι με λογική. Αυτό το έχουμε πληρώσει ιστορικά και στο εσωτερικό με τους εμφύλιους πολέμους και στις διεθνείς μας σχέσεις με χαμένες ευκαιρίες για επωφελείς συμβιβασμούς σε εθνικά θέματα. Υπάρχει και μια άγνοια ή ημιμάθεια σε ό,τι αφορά το Διεθνές Δίκαιο, που αναπαράγεται μέσω των ΜΜΕ και των κοινωνικών δικτύων. Η κουλτούρα του Διεθνούς Δικαίου είναι μια κουλτούρα συμβιβασμού.»
Με άλλα λόγια εγείρεται εκ νέου το καίριο ερώτημα, εάν ο κατευνασμός μέσω των «επωφελών συμβιβασμών» μπορεί να εξευμενίσει τους γείτονες ή εάν η απάντηση κρύβεται στη δυναμική επέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων. Για να αξιολογηθούν οι διαφορετικές στρατηγικές πρέπει πρώτα να αναλυθούν οι επιδιώξεις της Τουρκίας.
Οι γεωπολιτικές και γεωοικονομικές επιδιώξεις της γείτονος
Η Τουρκία γνωρίζει ότι για την επίτευξη της στρατηγική της στόχευσης να καταστεί περιφερειακή ηγεμονική δύναμη στο σύνορο της Δύσης με την Ευρασία, απαιτείται να ενδυναμώσει την οικονομία της, η οποία παρά τις έντονες πιέσεις που δέχεται, μπορεί να ανακάμψει. Το εμπορικό ισοζύγιό της παραμένει αρνητικό, με τις εισαγωγές να είναι αυξημένες σε σχέση με τις εξαγωγές. Το έλλειμμα αυτό καλύπτεται από την εισροή ξένων επενδυτικών κεφαλαίων, γεγονός που προκαλεί την παρατηρούμενη αστάθεια στην εξαρτώμενη οικονομία της. Για να ανατραπεί το εμπορικό ισοζύγιο, οι εξαγωγές χρειάζεται να γίνουν πιο ανταγωνιστικές μειώνοντας το κόστος παραγωγής κυρίως μέσω της μείωσης τους κόστους της ενέργειας που εισάγει η χώρα. Υπό αυτό το πρίσμα γίνεται κατανοητή η επεκτατική νεοθωμανική πολιτική, η οποία προσβλέπει εμμέσως και στην τόνωση της τουρκικής οικονομίας που διψά για φτηνή ενέργεια.
Εκτός δηλαδή από την προσπάθεια να αυξήσει το ζωτικό της χώρο (lebensraum), τα ανοίγματα της Τουρκίας στη Λιβύη, στη Συρία και οι μεθοδεύσεις στην Αν. Μεσόγειο και το Αν. Αιγαίο (τα υπόλοιπα δεν θα εξεταστούν επί του παρόντος), έχουν ιδιαίτερη γεωοικονομική βαρύτητα εφόσον αποτελούν προστάδιο της ενεργειακής της ανεξαρτητοποίησης. Σε ό,τι αφορά στη Συρία, τα 2/3 των εκτιμώμενων αποθεμάτων πετρελαίου (που ανέρχονται σε 2,5 δισ. βαρέλια), βρίσκονται στις πηγές γύρω από τη Ντέιρ Εζ-Ζορ. Η επαρχία Ντέιρ αλ-Ζορ βρίσκεται νότια της συνοριακής ζώνης βάθους 30 χλμ. που κατέλαβαν τα τουρκικά στρατεύματα με την εισβολή του Οκτωβρίου του 2019. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι ο Ρ.Τ. Ερντογάν ζήτησε από το Βλ. Πούτιν να διαχειριστούν από κοινού τις περιοχές με τα κοιτάσματα πετρελαίου.
Σε ό,τι αφορά στη Λιβύη, έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην αφρικανική ήπειρο, και συγκεκριμένα 49,3 δισ. βαρέλια πετρελαίου, ενώ σημαντικά είναι και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που εκτιμώνται στα 1,5 τρισ. κυβικά μέτρα. Η Σύρτη την οποία ορέγεται η Τουρκία, είναι μια ζώνη περίπου 350 χιλιομέτρων μέχρι τη Βεγγάζη, γεμάτη από υποδομές όπως διυλιστήρια και λιμάνια στα οποία καταλήγουν 11 αγωγοί πετρελαίου και 3 αγωγοί φυσικού αερίου. Το επιπλέον όφελος της τουρκικής εμπλοκής στον πόλεμο της Λιβύης σύμφωνα με το Middle East Online είναι ότι, η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Σάρατζ πλήρωσε το ποσό των 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την τουρκική υποστήριξη. Παράλληλα κατοχύρωσε και την σύναψη του τουρκολιβυκού συμφώνου με τις γνωστές επιπτώσεις στις θαλάσσιες ζώνες της Αν. Μεσογείου όπου έχουν εντοπιστεί υπερμεγέθη κοιτάσματα φυσικού αερίου παγκοσμίου ενδιαφέροντος. Γενική διαπίστωση αποτελεί λοιπόν ότι όλες οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας έχουν ένα κοινό παρονομαστή και αυτός είναι τα ενεργειακά αποθέματα των περιοχών που εποφθαλμιά.
Εκτός των άλλων όμως υπογραμμίζεται ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο αποτελεί ταυτόχρονα και το θεμέλιο πάνω στο οποίο επιχειρείται να στηθεί η «Γαλάζια Πατρίδα» με πρώτο στόχο την αποκοπή των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών από τις κυπριακές και την τουρκική παρεμβολή στο σχεδιασμό του αγωγού φυσικού αερίου EastMed. Σημειώνεται ότι με αυτόν τον τρόπο, ακόμη και αν δεν επιτευχθεί η συμμετοχή της στον EastMed, δύναται να ακυρώσει την όδευσή του και να επιβάλλει την κατασκευή αγωγού που να διέρχεται από την ενδοχώρα της με τελικό προορισμό την Ευρώπη.
Το επόμενο στάδιο των τουρκικών διεκδικήσεων
Το επόμενο στάδιο διεκδικήσεων/μεθοδεύσεων το οποίο ήδη η Τουρκία δρομολογεί έχει σχέση με τα Στενά του Βοσπόρου και το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, τον Εύξεινο Πόντο. Η Τουρκία γνωρίζει ότι η Συνθήκη του Μοντρέ και ο έλεγχος των Στενών, είναι ένα μεγάλης βαρύτητας γεωστρατηγικό έρεισμα το οποίο το χρησιμοποιεί κατά το δοκούν με τις ΗΠΑ αλλά και την Κίνα, εφόσον αποτελεί σημαντικό κομμάτι του παζλ του νέου δρόμου του μεταξιού (One Belt One Road, BRI). Η παράκαμψη του Βοσπόρου με τη σχεδιαζόμενη νέα διώρυγα Kanal Istanbul, στοχεύει στην αναδιαπραγμάτευση του καθεστώτος της ναυσιπλοΐας στα Στενά -αν όχι την κατάλυση της Συνθήκης του Μοντρέ- ώστε να αρθούν οι περιορισμοί στη διέλευση των ΝΑΤΟϊκών πλοίων στον Εύξεινο Πόντο.
Αυτό που οφείλει όμως να επισημανθεί είναι ότι για να προσεγγίσουν τα ΝΑΤΟϊκά πλοία στα Στενά, πρέπει προηγουμένως να διέλθουν από τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες. Και επομένως, κλειδί στον χαλαρό περιορισμό της διέλευσης στο Αιγαίο, αποτελεί η καθόλα νόμιμη μονομερής επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια. Είναι προφανές λοιπόν ότι είναι πολλοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την επέκταση των χωρικών μας υδάτων και γι’ αυτό αποτελεί και casus belli για την Τουρκία. Μάλιστα έχει σχέση με την απώτερη επιδίωξη της γείτονος να διχοτομήσει το Αιγαίο από τον 25ο Μεσημβρινό και ανατολικά, γεγονός που αποτυπώνεται στην «Γαλάζια Πατρίδα» και όχι μόνο. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται, η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης, η θεωρία των γκρίζων ζωνών, οι απαιτήσεις για αποστρατικοποίηση νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, η έμπρακτη -σχεδόν καθημερινή- αμφισβήτηση των ορίων του FIR Αθηνών και ο περιορισμός του στα 6 μίλια, και τέλος η αμφισβήτηση του SAR Ζώνης Έρευνας και Διάσωσης στο Αιγαίο. Όλα έχουν σχέση με το σχεδιασμό της «Γαλάζιας Πατρίδας» την οποία με μεθοδικότητα και υπομονή χτίζουν βαθμηδόν.
Η αχίλλειος πτέρνα της τουρκικής στρατηγικής
Είναι σαφές λοιπόν ότι όλες οι αμφισβητήσεις, καίτοι μαξιμαλιστικές, είναι αλληλένδετες και σε καμία περίπτωση δεν είναι αψυχολόγητες ή απρόβλεπτες όπως συχνά ακούγεται στο δημόσιο διάλογο. Και εδώ είναι που κρύβεται και η αχίλλειος πτέρνα της τουρκικής στρατηγικής, διότι μια αναθεωρητική δύναμη με βλέψεις να αναλάβει επικυρίαρχο ρόλο στο αναδυόμενο πολυπολικό διεθνές σύστημα, πρέπει να αποφύγει με οποιονδήποτε τρόπο μια αμφιβόλου αποτελέσματος ευρείας κλίμακας διένεξη που θα κατέστρεφε την οικονομία της και θα αποδυνάμωνε σημαντικά τις ένοπλες δυνάμεις της. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται στην πάγια τακτική της να προαναγγέλλει τις έκνομες ενέργειές της, αντί να επιλέγει το στοιχείο του αιφνιδιασμού το οποίο είναι πολύ πιθανό ότι θα οδηγούσε σε κλιμάκωση.
Διεθνές δίκαιο ή δίκαιο του ισχυρού;
Λαμβάνοντας υπόψη την τουρκική αχίλλειο πτέρνα και δεδομένου ότι ιστορικά η Τουρκία ουδέποτε σεβάστηκε τις υποχρεώσεις της έναντι του Διεθνούς Δικαίου αλλά αντιθέτως αναγνωρίζει αποκλειστικά και μόνο το δίκαιο του ισχυρού, η ελληνική στρατηγική αποτροπής οφείλει να στηρίζεται στην απειλή ότι θα απαντηθεί δυναμικά και όχι «σημειακά» η οιανδήποτε επιβουλή. Απειλή που όμως απαιτεί την ξεκάθαρη διακομματική πολιτική βούληση. Ο κατευνασμός και οι απόπειρες για συμβιβασμούς, ερμηνεύονται ως αδυναμία αποτροπής και νομοτελειακά οδηγούν σε περαιτέρω διεκδικήσεις. Απέναντί μας έχουμε έναν γείτονα με ξεκάθαρη επεκτατική στρατηγική την οποία καλούμαστε να αντικρούσουμε και να ανακόψουμε όχι με λεονταρισμούς αλλά εμπράκτως, διότι αποσκοπεί στην γεωπολιτική συρρίκνωση του ελληνισμού και εν τέλει στη «φινλανδοποίησή» του.
Κωνσταντίνος Αποστόλου-Κατσαρός
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια