Η πανδημία σε συνδυασμό με τη μεγάλη οικονομική ύφεση παροξύνουν γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς που προϋπήρχαν
Παναγιώτης Σωτήρης
Η είδηση ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακή. Η Πολιτεία του Μισούρι πρόσφατα άσκησε αγωγή κατά της Κίνας κατηγορώντας ότι ευθύνεται για την πανδημία του νέου κοροναϊού, εφόσον δεν πήρε έγκαιρα μέτρα για τον περιορισμό, και ζητά αποζημίωση για το κόστος που είχε αυτό.
Μικρή σημασία έχει ότι με βάση την αμερικανική νομική παράδοση δεν είναι ακριβώς εφικτό να υποβληθεί αγωγή ή μήνυση κατά κυρίαρχου κράτους, η ουσία της χειρονομίας παραμένει. Ούτε είναι τυχαίο ότι το Μισούρι έχει ρεπουμπλικάνο κυβερνήτη και μάλιστα υποστηρικτή του Τραμπ.
Γιατί σήμερα η επιθετική ρητορική κατά της Κίνας σε σχέση με την πανδημία έχει γίνει αναπόσπαστο τμήμα της ρητορικής της αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτό άλλωστε φάνηκε και στον τρόπο που δικαιολογήθηκε η απόφαση για την αναστολή καταβολής της αμερικανικής συνδρομής στον ΠΟΥ, όπου έγινε επίκληση και της υποτίθεται φιλοκινεζικής στάσης του διεθνούς οργανισμού.
Οι διαρκείς κατηγορίες κατά της Κίνας
Οι βασικές κατηγορίες που εξαπολύονται κατά της Κίνας στις ΗΠΑ, κυρίως από τη μεριά των Ρεπουμπλικάνων και ΜΜΕ που τους στηρίζουν αλλά ενίοτε και των Δημοκρατικών είναι οι ακόλουθες:
- Η Κίνα δεν τηρούσε τους κανόνες υγιεινής και από τις ανοιχτές αγορές της ξέσπασε η επιδημία.
- Η Κίνα δεν έδωσε έγκαιρα πληροφορίες για το τι συνέβαινε με τη νέα επιδημία και έτσι δεν μπόρεσαν οι υπόλοιπες χώρες να πάρουν έγκαιρα μέτρα.
- Ο ιός ήταν δημιούργημα κινεζικών εργαστηρίων από τα οποία και ξέφυγε ύστερα από κάποιο ατύχημα.
Βέβαια, σε μεγάλο βαθμό οι κατηγορίες αυτές έχουν διαψευστεί. Η θεωρία για τη διασπορά του ιού μέσα από τη λειτουργία κάποιας ανοιχτής αγοράς δεν θεωρείται αυτονόητη, καθώς υπήρχε πιθανώς διασπορά και προηγουμένως. Ο ιός δεν είναι εργαστηριακό δημιούργημα αλλά αποτέλεσμα φυσικής εξέλιξης.
Η Κίνα, παρά την αρχική προσπάθεια τοπικών αρχών να συγκαλύψουν την πληροφορία, γρήγορα επέλεξε ένα δρόμο σχετικής διαφάνειας, έγκαιρα ειδοποίησε τον ΠΟΥ για κρούσματα νέου τύπου πνευμονίας, ανακοίνωσε ότι πρόκειται για κοροναϊό και προχώρησε και στη δημοσιοποίηση του γονιδιώματος διευκολύνοντας και την παγκόσμια έρευνα. Ουσιαστικά, από τα μέσα Γενάρη οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αμερικανικής, γνώριζαν για το ενδεχόμενο μιας νέας πανδημίας, εξαιτίας της εμφάνισης νέας ιογενούς πνευμονίας και δεδομένης της προηγούμενης εμπειρίας από τον SARS όφειλαν να είχαν πάρει τα δέοντα μέτρα.
Γιατί κλιμακώνεται η αντιπαράθεση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα
Είναι προφανές ότι συνεχίζεται και εν μέσω της πανδημίας μια γεωπολιτική αντιπαράθεση που είχε ξεκινήσει νωρίτερα. Ας μην ξεχνάμε ότι ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 οι ΗΠΑ είχαν αρχίσει να έχουν μια πιο επιθετική στάση έναντι της Κίνας. Αυτό στηριζόταν στην εκτίμηση ότι παρότι η Κίνα έδειχνε να έχει υιοθετήσει στην οικονομία πλήρως τον «καπιταλιστικό δρόμο» και να έχει ενσωματωθεί στην παγκόσμια αγορά και τις εφοδιαστικές αλυσίδες, εντούτοις θα εξελισσόταν σε μια απειλή για την αμερικανική πρωτοκαθεδρία και άρα οι ΗΠΑ θα έπρεπε να ενισχύσουν τη θέση τους στην περιοχή αλλά και να περιορίσουν την όποια επέκταση της κινεζικής παραγωγής.
Αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2010, με τις ΗΠΑ να κλιμακώνουν έναν ευρύτερο ανταγωνισμό στην περιοχή, όχι μόνο σε επίπεδο γεωπολιτικό (με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διαρκή αντιπαράθεση για τη Νότια Σινική Θάλασσα), αλλά και σε επίπεδο οικονομικό.
Ήταν η κινεζική προσπάθεια αναβάθμισης και σε τεχνολογικούς τομείς αλλά και μεγάλων επενδύσεων εκτός συνόρων στο πλαίσιο της στρατηγικής «μία ζώνη ένας δρόμος» που οδήγησε σε μια αντεπίθεση των ΗΠΑ σε δύο επίπεδα. Το ένα αφορούσε την υπονόμευση της κινεζικής διεκδίκησης πρωταγωνιστικού ρόλου στις νέες τεχνολογίες, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την τεχνολογία 5G και το άλλο την κήρυξη ουσιαστικά ενός εμπορικού πολέμου, με αφορμή κατηγορίες των ΗΠΑ προς το Πεκίνο ότι απαιτεί μεγάλες μεταβιβάσεις τεχνολογίας από τις ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο έδαφός της Κίνας και ότι άμεσα και έμμεσα επιδοτεί τις κινεζικές εξαγωγές.
Ουσιαστικά, εδώ και καιρό είχαμε μπει σε έναν ολοένα και πιο σκληρό ανταγωνισμό ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, με το Πεκίνο να απαντάει στις αμερικανικές πρωτοβουλίες προσπαθώντας να αναβαθμίσει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις του με όσες χώρες παρέμειναν θετικές στις προτάσεις που έκανε για επενδύσεις και τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης να ταλαντεύονται ανάμεσα στις αμερικανικές πιέσεις για περιορισμό των κινεζικών επενδύσεων και τις κινεζικές προτάσεις για μεγάλα επενδυτικά σχέδια.
Η πανδημία ως καταλύτης
Για πολλούς στις ΗΠΑ το αρχικό ξέσπασμα του νέου κοροναϊού στην Κίνα φάνηκε ως η παράμετρος που θα άλλαζε το συσχετισμό. Η Κίνα αντιμετώπισε μια μεγάλη κρίση που την υποχρέωσε να συρρικνώσει σημαντικά την οικονομική της δραστηριότητα την ώρα που η ηγεσία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος δεχόταν κριτική για τα αρχικά προβλήματα στο περιορισμό της επιδημίας.
Βέβαια, όσοι επένδυαν σε αυτό υποτιμούσαν το γεγονός ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, μια επιδημία σε έναν συγκοινωνιακό κόμβο όπως η Γουχάν, ποτέ δεν θα έμενε «τοπική» και σχετικά σύντομα όσοι στις ΗΠΑ επίχαιραν για τους υγειονομικούς μπελάδες της Κίνας, βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν μια πολύ χειρότερη υγειονομική κρίση και την ανάγκη λήψης μέτρων που πυροδότησαν τη μεγαλύτερη ύφεση από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ειδικά για τις ΗΠΑ η πανδημία ήρθε μέσα σε μια φάση προεκλογικής πόλωσης όπου ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθούσε να διατυπώσει ένα αφήγημα που επικέντρωνε κυρίως στη διατήρηση σχετικά υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και εντυπωσιακά χαμηλής για τα αμερικανικά δεδομένα ανεργίας.
Η πανδημία ανέτρεψε πλήρως την εικόνα μιας στιβαρούς διακυβέρνησης. Οι ΗΠΑ απέτυχαν παταγωδώς να έχουν έναν επαρκή μηχανισμό επιδημιολογικής επιτήρησης με αποτέλεσμα να φτάνουν επισκέπτες από περιοχές που ήταν ήδη επίκεντρα και να μην τους γίνεται έλεγχος. Διαπίστωσαν ότι δεν είχαν απόθεμα μασκών, προστατευτικών ποδιών και αναπνευστήρων.
Το αμερικανικό σύστημα υγείας δεν θα επαρκούσε χωρίς τη λήψη γενικευμένων μέτρων περιορισμού. Ως αποτέλεσμα οι ΗΠΑ έχουν γίνει σήμερα το μεγάλο επίκεντρο της πανδημίας.
Σε όλα αυτά προστέθηκε το μεγάλο οικονομικό κόστος. Και παρότι ο Τραμπ υλοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα παρεμβάσεων στην οικονομία, η ανεργία έχει εκτιναχθεί στα ύψη, με πάνω από 20 εκατομμύρια εργαζομένους να έχουν υποβάλει αίτηση για επίδομα ανεργίας και η Αμερική αντιμετωπίζει και την προοπτική της κοινωνικής κρίσης.
Το νέο πλαίσιο του ανταγωνισμού
Σε αυτό το φόντο το πλαίσιο του αμερικανοκινεζικού ανταγωνισμού αναδιατυπώνεται.
Οι ΗΠΑ προσπαθούν ταυτόχρονα να ανακτήσουν τη σε μεγάλο βαθμό τρωθείσα αξιοπιστία τους ως προς τη δυνατότητά τους να έχουν ηγετικό ρόλο και να στοχοποιήσουν κατά το δυνατό την Κίνα, ελπίζοντας ότι αυτό θα μεταφέρει ευθύνες και θα υπονομεύσει την προσπάθεια της Κίνας να αναβαθμιστεί στην διεθνή σκηνή με όχημα την σχετικά πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.
Από τη μεριά της η Κίνα μπορεί να κάνει διάφορες προβολές soft power αλλά βρίσκεται αντιμέτωπη με αχαρτογράφητη για αυτήν πρόκληση όχι απλώς της μεγάλης οικονομικής ισχύος αλλά της δυνάμει ηγεσίας.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια