Της Marianna Belenkaya
Το νέο έτος ξεκίνησε με δύο γεγονότα που θα μπορούσαν να έχουν μεγάλη επίδραση στην πολιτική της Μόσχας στη Μέση Ανατολή. Το πρώτο ήταν η δολοφονία του Ιρανού Στρατηγού Qasem Soleimani στη Βαγδάτη από μια αμερικανική αεροπορική επιδρομή με drone, στις 3 Ιανουαρίου. Το δεύτερο είναι η αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη. Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τη Ρωσία να διατηρήσει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των εταίρων της στη Μέση Ανατολή, αλλά η Μόσχα δεν σκοπεύει να χάσει την με κόπο αποκτηθείσα φήμη της, ως ο βασικός διαπραγματευτής δύναμης στην περιοχή.
Θεωρείται ευρέως ότι ήταν ο Soleimani αυτός που έπεισε την ρωσική ηγεσία να ξεκινήσει την στρατιωτική της επιχείρηση στη Συρία το 2015, επισημαίνοντας τις εν δυνάμει απειλές από τη μη ανάληψη δράσης, καθώς και τα οφέλη που θα προέκυπταν από την παρέμβαση. Σε κάθε περίπτωση, οι δεσμοί ήταν εξαιρετικά αναπτυγμένοι μεταξύ του ρωσικού στρατού και του Soleimani. Ο Ιρανός στρατηγός ήταν υπεύθυνος για τον συντονισμό όλων φιλο-ιρανικών δυνάμεων στη Συρία.
Μετά από τον θάνατο του στρατηγού, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών έκανε λόγο για "σοβαρές συνέπειες για την περιφερειακή ειρήνη και τη σταθερότητα” και για "καταφανή παραβίαση του διεθνούς δικαίου”. Το υπουργείο Άμυνας ανέφερε ότι ο Στρατηγός ήταν ένας "ικανός στρατιωτικός ηγέτης ο οποίος άσκησε εξουσία και σημαντική επιρροή σε όλη τη Μέση Ανατολή” και δήλωσε ότι η προσωπική του συμβολή στον αγώνα εναντίον του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, ήταν "αδιαμφισβήτητη”. Σε ό,τι αφορά στις συνέπειες του θανάτου του, "οι ΗΠΑ είναι σε τροχιά δραστικής κλιμάκωσης της στρατιωτικής και πολιτικής κατάστασης στη Μέση Ανατολή”, πρόσθεσε το υπουργείο.
Εάν η Σύρια γίνει το σκηνικό για μια σύγκρουση μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης, θα μπορούσε να αποτελέσει μεγάλο πρόβλημα για την Μόσχα. Οι φιλο-ιρανικές ομάδες στη Σύρια αποτελούν σημαντικό μέρος της επιθετικής ισχύος του Σύρου προέδρου Bashar al-Assad και συνεργάζονται με τη Ρωσία για την επιστροφή και στη συνέχεια την παροχή βοήθεια για τη διατήρηση εδαφών που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Δαμασκού. Χωρίς την ιρανική στήριξη, θα ήταν δύσκολο η Ρωσία να αναλάβει δράση στην περιοχή.
Φυσικά, τα συμφέροντα της Μόσχας και της Τεχεράνης στη Σύρια δεν συμπίπτουν πάντα. Οι Ρώσοι πιστεύουν ότι η ισχυρή ιρανική στήριξη καθιστά τη Δαμασκό πιο δύσκολη στις πολιτικές διαπραγματεύσεις, το οποίο με τη σειρά του είναι ενάντια στο όραμα της Ρωσίας για μια διευθέτηση της συριακής σύγκρουσης. Μέχρι σήμερα ωστόσο -και όχι χωρίς τη βοήθεια του Soleimani- η Μόσχα πάντα κατόρθωνε να έρθει συμβιβασμό με τις φιλο-ϊρανικές δυνάμεις.
Η έξαρση του θέματος του Ιράν έχει επίσης έρθει σε μια περίοδο που η Ρωσία και η Τουρκία θα μπορούσαν να χωρίσουν τη Λιβύη σε ζώνες επιρροής, όπως έκαναν προηγουμένως με τη Συρία. Στο τέλος του περασμένου έτους, ο Τούρκος πρόεδρος Erdogan επανέλαβε τις δυτικές κατηγορίες ότι η Μόσχα βοήθησε ενεργά τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης υπό τον Στρατηγό Khalifa Haftar, ο οποίος ελέγχει τα ανατολικά της χώρας, μέσω της παρουσίας στη Λιβύη εκατοντάδων μισθοφόρων από τη Wagner, μια ιδιωτική ρωσική στρατιωτική εταιρεία. Ο Erdogan, ο οποίος υποστηρίζει την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας με επικεφαλής τον Fayez al-Sarraj στην Τρίπολη, βρήκε αυτό ως αφορμή για να στείλει τουρκικά στρατεύματα για να βοηθήσει τον σύμμαχό του.’
Η Ρωσία αντέδρασε ήρεμα στην κίνηση της Άγκυρας. Η Τουρκία δεν έχει πρόβλημα να μοιράζεται τον έλεγχο της Λιβύης με την Ρωσία, ενώ η Μόσχα έχει αποδειχθεί ότι είναι πιο ευέλικτη στις σχέσεις της με την Τουρκία από ό,τι με τις ΗΠΑ, και έχει κερδίσει από αυτό. Αντιθέτως, η Ουάσιγκτον άσκησε έντονη κριτική στην απόφαση να σταλούν τουρκικά στρατεύματα στη Λιβύη, τσουβαλιάζοντας μαζί την άφιξη των "Σύριων μαχητών που υποστηρίζονται από την Τουρκία και την ανάπτυξη Ρώσων μισθοφόρων εκεί”.
Οι πρόεδροι της Ρωσίας και της Τουρκίας συζήτησαν για την κατάσταση στη Λιβύη, στη Σύρια και στο Ιράκ όταν συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη στις 8 Ιανουαρίου. Η Μόσχα έχει ήδη προσπαθήσει και τέσταρε την συμμαχία της με την Άγκυρα, επομένως είναι απίθανο οι δύο χώρες να αντισταθούν στον πειρασμό να μοιραστούν το φορτίο της Λιβύης.
Το μειονέκτημα της νέας διεκδικητικότητας της Ρωσίας στη Μέση ανατολή είναι ότι έχει γίνει όμηρος της φήμης του ισχυρού. Η Μόσχα αναμένεται τώρα να παρέμβει σε όλες σχεδόν τις περιφερειακές συγκρούσεις και οι τοπικοί ηγέτες περιμένουν να επαναλάβει την πολιτική που ακολούθησε στη Συρία, και στη Λιβύη.
Ενώ η Ρωσία είναι για την ώρα ευτυχής να μοιραστεί τη Μέση Ανατολή με την Τουρκία, η αντιπαλότητα της με τις ΗΠΑ πιθανότατα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Η απειλή ενός νέο εμφυλίου πολέμου στο Ιράκ είναι πολύ αληθινή και ο Trump απλώς επιδεινώνει την κατάσταση με τις απειλές του για κυρώσεις εναντίον της ιρακινής κυβέρνησης.
Η Μόσχα έχει ήδη περιγράψει τις απειλές trump ως "ένα μάθημα για τη Βαγδάτη” και κάλεσε τους άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή να επανεξετάσουν τη συνεργασία τους με την Ουάσιγκτον. Υπάρχει ένα προηγούμενο εδώ: το 2014, όταν η Βαγδάτη βρισκόταν αντιμέτωπη με την απειλή του Ισλαμικού Κράτους, οι ΗΠΑ ταλαντευόταν για πολύ καιρό σχετικά με το εάν θα παράσχει στρατιωτική βοήθεια στους Ιρακινούς. Στο τέλος, το Ιράκ επέλεξε τη συνεργασία με τη Ρωσία αντί των ΗΠΑ.
Άλλες χώρες στην περιοχή παρακολουθούν τις κινήσεις του Ιράν και διαφοροποιούν τις εξωτερικές τους σχέσεις, επιλέγοντας νέους εταίρους για στρατιωτική και τεχνολογική συνεργασία. Για την ώρα, οι μοναρχίες του Κόλπου, όπου βρίσκονται οι κύριες αμερικανικές βάσεις στην περιοχή, είναι σταθερά δεσμευμένες με τις ΗΠΑ. Αλλά η επίθεση του Trump στην κυβέρνηση του Ιράκ, η οποία μέχρι πρότινος ήταν πιστή στην Ουάσιγκτον, ίσως πείσει άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τη Ρωσία. Το ερώτημα είναι εάν η Μόσχα είναι έτοιμη: όχι μόνο να επωφεληθεί από τις εξελίξεις, αλλά να επενδύσει τεράστιους πόρους και προσπάθεια στην ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής για τη Μέση Ανατολή.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια