Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής διεθνών σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών
Όπως αναδύεται το πολυπολικό διεθνές σύστημα του 21ου αιώνα, η γνώση των μεθοδεύσεων των ηγεμονικών δυνάμεων θα καθίσταται κρίσιμη για την επιβίωση κάθε λιγότερο ισχυρού κράτους. Στο SLpress, νέοι διεθνολόγοι άψογα κατηρτισμένοι για αυτά τα στρατηγικά ζητήματα, συχνά δημοσιεύουν σημαντικά άρθρα για το ίδιο θέμα και με τρόπο που φωτίζουν τη σημασία των δομών ισχύος και πιθανούς στρατηγικούς προσανατολισμούς των ηγεμονικών δυνάμεων.
Ενόσω προχωρούμε στον 21ο αιώνα, δύσκολα θα επιβιώσουν κράτη των οποίων οι αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής είναι γνωστικά δηλητηριασμένες από διεθνισμούς, αφελείς κοσμοπολιτισμούς, γνώμες κάθε είδους, και κυρίως από άγνοια για την ιεραρχία άνθρωπος, κράτος, διεθνείς δομές ισχύος, όπως είναι και όπως εξελίσσονται.
Λίγοι γνώστες θα αμφισβητήσουν ότι οι προεκτάσεις της διεθνούς κατανομής ισχύος είναι βαθύτατες για τα κράτη. Ιδιαίτερα, όσον αφορά τα λιγότερο ισχυρά κράτη, δεν επιβιώνουν ή παθαίνουν μεγάλες ζημιές, εάν δεν θέτουν την εθνική ασφάλεια και την επιβίωσή τους στην υψηλότερη βαθμίδα των ιεραρχήσεών τους. Κράτος βέβαια «δεν υπάρχει», κατ’ ουσία, εάν δεν υπάρχει διανεμητική δικαιοσύνη που νομιμοποιεί τις πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες και εξασφαλίζει κοινωνική συνοχή.
Τη συνέχεια της προηγούμενης παρέμβασης ακολουθούν μερικές «υποθετικές» αναγωγές πιθανών μεταφορών βαρών, πρόκλησης πολέμου και κατατριβής τρίτων που στα επιτελεία των ηγεμονικών δυνάμεων στοχεύουν στην εκπλήρωση αλληλένδετων βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στρατηγικών σκοπών. Τονίζεται και υπογραμμίζεται, πάντως, ότι παρά τις αναγωγές στο επίπεδο Ελλάδας–Τουρκίας δεν αποτελούν κάποιου είδους συγκεκριμένη πρόβλεψη, αλλά «προσομοίωση» πρακτικών που υιοθετούνται πάγια στις περιφέρειες.
Τα εναλλακτικά σενάρια
Εάν σταθούμε στις ΗΠΑ, στο Πεντάγωνο ανά πάσα στιγμή και για κάθε θέμα, υπάρχουν ακόμη και εκατοντάδες εναλλακτικά σενάρια αποφάσεων και η επιλογή σχετίζεται με την εξέλιξη των πραγμάτων τοπικά, περιφερειακά και πλανητικά. Όπως για παράδειγμα μπορεί να αντιληφθεί ο οξυδερκής και παρατηρητικός ακροατής των καθημερινών ειδήσεων στο γεωπολιτικό πεντάγωνο Ιράκ, Τουρκία, Συρία, Λίβανο, Ιράν, συχνά και ανεξαρτήτως «φίλων» ή «εχθρών» και «συμμάχων» ή «αντιπάλων», οι αποφάσεις ΗΠΑ και Ρωσίας τη μια μέρα μπορεί να είναι ευνοϊκές για ένα κράτος και την επόμενη μέρα αρνητικές.
Πολλά από τα υποθετικά ενδεικτικά σενάρια που ακολουθούν, εξάλλου, όπως εμπράγματα καθημερινά καταμαρτυρείται, μπορούν να έχουν άπειρους συνδυασμούς. Εκτιμώντας το πώς εξελίσσονται τα πράγματα δεν χωρούν συναισθηματισμοί ή χείμαρροι γνωμών και ιδεολογημάτων.
Πρώτον, ένας ολοφάνερος και δεδηλωμένα μείζονος σημασίας αμερικανικός στρατηγικός σκοπός είναι η Τουρκία να μείνει «αγκυροβολημένη στις δυτικές συμμαχίες». Η «ανακοίνωση αποχώρησης» των ΗΠΑ από τη Συρία (να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί) πιθανότατα αποβλέπει στην κατατριβή της Τουρκίας –και όχι μόνο– με μεταφορά βαρών και με τρόπο που την οδηγούν σε αδιέξοδες μάχες στο χαώδες «πεντάγωνο» Ιράκ-Συρία-Ιρακ-Ιράν-Λίβανος.
Ταυτόχρονα, περιπλέκει τις στρατηγικές επιλογές της Ρωσίας. Λογικά απώτερος στρατηγικός σκοπός, ηθικά και συναισθηματικά αδιάφορος για μια μεγάλη δύναμη, είναι –με τον Ερντογάν ή χωρίς αυτόν ή με κάποιο πιθανό «κεμαλοϊσλαμικό μείγμα» μιας νέας εξουσίας– η Τουρκία να «αγκυροβολήσει για τα καλά» στις Δυτικές συμμαχίες.
Δεύτερον, με δεδομένο το αναδυόμενο πολυπολικό σύστημα και με πάγιο γεωπολιτικό σκοπό την ανάσχεση της Ρωσίας, βόρεια των «θερμών νερών», η πολύ πιθανή μελλοντική τυπική ή άτυπη στρατηγική σύγκλιση Ουάσινγκτον-Μόσχας για αποτροπή επέκτασης της στρατηγικής επιρροής της Κίνας, θα μπορούσε να έχει την «αγκυροβολημένη και ελεγχόμενη από τη Δύση» Τουρκία, ως κράτος που κατά περίπτωση θα αναπτύσσει ειδικό ρόλο και σχέσεις με τη Ρωσία και με τρόπο που θα εξυπηρετεί την Ουάσινγκτον.
Ασφυκτικός έλεγχος με καλλιέργεια διενέξεων
Τρίτον, ρυθμίζοντας τις ανακατανομές ισχύος πάνω στην Περίμετρο της Ευρασίας από την Ευρώπη μέχρι την Κίνα, η ενδιάμεση ζώνη από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή θεωρείται κρίσιμη και κεντρική περιφέρεια. Σκοπός των ναυτικών δυνάμεων δεν μπορεί παρά να είναι ο ασφυκτικός έλεγχος που θα επιτυγχάνεται με την καλλιέργεια διενέξεων που υποβόσκουν: Κόσοβο, Αλβανία-Ελλάδα, Σκόπια-Ελλάδα-Αλβανία-Βουλγαρία, Αλβανία-Σκόπια-Σερβία, Τουρκία ή και πολλοί άλλοι.
Τη Συμφωνία των Πρεσπών τη βλέπει κανείς όπως μια μύγα μέσα στο γάλα, εάν κατανοήσει αυτή την πτυχή. Υποδαύλιση, για παράδειγμα, με τη «συμβολή» Ελλήνων νομικιστών και διεθνιστών, διενέξεων που θα προκαλούν κατατριβή όλων, με τρόπο που θα διασφαλίζει επικυριαρχία και έλεγχο εκ μέρους των ΗΠΑ.
Η νομιμοποίηση των μακεδονικών ιστορικών ανεκδότων πρέπει να θεωρείται ο μεγαλύτερος μελλοντικός δυναμίτης. Για τους δύο δε ισχυρούς συντελεστές, Ελλάδα και Τουρκία, οι ΗΠΑ συμφέρον έχουν να παύσουν να είναι ισχυροί και ανεξάρτητοι. Τις δυτικές δυνάμεις τις συμφέρει αμφότερα τα κράτη να είναι αγκυροβολημένα στις ναυτικές συμμαχίες και να ελέγχονται ποικιλότροπα.
Η Ελλάδα, επομένως, εάν με μεταφορά βαρών συρθεί σε μικρό ή μεγάλο πόλεμο με την Τουρκία, αφενός θα αποδυναμώσει την Τουρκία και επειδή εξ αντικειμένου καμιά από τις δύο δεν θα επικρατήσει πολεμικά, αμφότερες θα υποστούν κατατριβή και αποδυνάμωση. Κάτι τέτοιο θα συμβεί για να εμπεδωθεί το «αγκυροβόλιο της Τουρκίας» και η Ελλάδα ακόμη πιο αποδυναμωμένη και καταχρεωμένη να καταστεί ολοκληρωτικά υποχείριο ασταμάτητων τακτικών παιγνίων στα Βαλκάνια.
Η Ελλάδα θα παύσει να είναι πιόνι
Τέταρτον, ιδιαίτερα όσον αφορά την Ελλάδα, όπου τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό κατέδειξαν ότι τα μέλη της κοινωνίας της είναι υψηλοτάτης πολιτικής υπόστασης, εάν γίνει κανένα «ατύχημα» και αναδυθεί κανένας νέος Καποδίστριας, θα μπορούσε να παύσει να είναι πιόνι. Λογικό είναι τα επιτελεία των ΗΠΑ για την Ελλάδα όπως και για άλλα κράτη στις περιφέρειες να σχεδιάζουν ακόμη μεγαλύτερες ζημιές από αυτές που θα σχεδιάζουν για την Τουρκία.
Πέμπτον, εάν εδραιωθεί το αγκυροβόλιό της στις Δυτικές συμμαχίες -χωρίς τον Ερντογάν ή με έναν «φίλο» πλέον Ερντογάν ή με κάποιο όπως ήδη είπαμε «κεμαλοϊσλαμικό μείγμα»– η Ελλάδα για έναν ακόμη λόγο θα παγιδευτεί για τα καλά: Εάν, όπως είναι πλέον σχεδόν σίγουρο, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του «γεωπολιτικού κλειδιού» της Ανατολικής Μεσογείου (της Μεγαλονήσου) τεθούν υπό μια ρευστή τουρκική ομηρία που θα θρέφει για καιρό τις διενέξεις και την κατατριβή όλων.
Επί δεκαετίες, αμφότερες οι περιφερειακές δυνάμεις θα κατατρίβονται, θα αποδυναμώνονται και θα ελέγχονται. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα αν και με μεγάλο κόστος για αυτή, μαζί με τη δική της κατατριβή, υποχρεωτικά, αλλοπρόσαλλα και αντιφατικά θα «παρακωλύει» τη Ρωσία στα Βαλκάνια, ενώ με τη Ρωσία (οι Αμερικανοί) απερίσπαστοι σε άλλα σημεία του πλανήτη θα συγκλίνουν για την αναχαίτιση της Κίνας.
Συνιστάται σε όλους, ως προς αυτά, να μελετηθούν σχετικά κείμενα. Αναφέρω δύο: του Παναγιώτη Κονδύλη: «Από τον 20ο στον 21ο αιώνα» και «Ισχύς και απόφαση», στο οποίο αναφέρει και την ανελέητα καθημερινά επαληθευμένη θέση: «η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση της ισχύος τους. Γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη διεύρυνση της ισχύος τους». Επίσης, το προαναφερθέν αριστούργημα του John Mearsheimer «Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων».
Ακόμη καλύτερα, βέβαια -όπως είχαμε εισηγηθεί το 1990, όταν επιστρέψαμε στην Ελλάδα- το χρηματικό κόστος θα είναι ελάχιστο και το όφελος πολύ μεγάλο, εάν βρεθεί κάποια κυβέρνηση να διανέμει σε όλους τους πολίτες τον «Πελοποννησιακό Πόλεμο» του Θουκυδίδη στον οποίο βρίσκονται και όλα τα αξιώματα-νόμοι κάθε κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος κάθε εποχής.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια