Γράφει ο Σταύρος Λυγερός
Για πρώτη φορά, ίσως, στην ιστορία τους, οι ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου ενδεχομένως να σηματοδοτήσουν μία αλλαγή πολιτικών συσχετισμών και κυρίως να τραβήξουν περαιτέρω το χαλί στην κυρίαρχη μέχρι πρότινος (νεο)φιλελεύθερη συναίνεση. Η αμφισβήτηση της πολιτικής ηγεμονίας του συμπληρωματικού παρά ανταγωνιστικού διπόλου (νεο)φιλελεύθερη Κεντροδεξιά – (νεο)φιλελεύθερη Κεντροαριστερά έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια με διακυμάνσεις να κλιμακώνεται στη Γηραιά Ήπειρο. Στις δε ΗΠΑ, ο sui generis Τραμπ διεμβόλισε το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα και σήμερα βρίσκεται στον Λευκό Οίκο.
Ηχηρά ονόματα του ευρωιερατείου έχουν υποχρεωθεί εδώ και πολύ καιρό να ομολογήσουν ότι “κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας”. Ο πρόεδρος της Κομισιόν Γιούνκερ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τουσκ, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ντράγκι, ακόμα και η Λαγκάρντ του ΔΝΤ έχουν μιλήσει -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- για την ανάγκη μίας νέας πορείας. Όπως σωστά, άλλωστε, είχε πει ο Τουσκ «δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε τις συζητήσεις με μία μακάρια πεποίθηση ότι τίποτα δεν είναι λάθος, ότι τα πάντα είναι εντάξει».
Θα περίμενε κανείς μετά από τέτοιου είδους δηλώσεις την ανάληψη δραστικών πολιτικών πρωτοβουλιών εκ μέρους των υπό αμφισβήτηση και εκλογικά απειλούμενων συστημικών δυνάμεων του (νεο)φιλελεύθερου Κέντρου. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν έκαναν τίποτα το ουσιαστικό, επιβεβαιώνοντας το «μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι». Για την ακρίβεια, η κατάληξη του αναστοχασμού για το μέλλον της ΕΕ, που είχε εγκαινιασθεί στη σύνοδο κορυφής της Μπρατισλάβας, ήταν η απόφαση για ΕΕ πολλών ταχυτήτων, η οποία, βεβαίως, δεν έλυσε το πρόβλημα.
Το Brexit ήταν ένα μήνυμα που δεν μπορεί να παρακαμφθεί. Δεν πρόκειται απλά και μόνο για την εκδήλωση του παραδοσιακού βρετανικού ευρωσκεπτικισμού. Αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Και το παγόβουνο είναι η ραγδαία άνοδος της αντισυστημικής ψήφου σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γηραιάς Ηπείρου. Το γεγονός ότι η αντισυστημική ψήφος στον ευρωπαϊκό Νότο εκδηλώθηκε κυρίως με αριστερό πρόσημο, ενώ στον Βορρά και στην Ανατολή με νεοδεξιό-εθνικιστικό πρόσημο δεν αλλάζει την ουσία του προβλήματος. Και η ουσία είναι η αμφισβήτηση της κατεστημένης νεοφιλελεύθερης πολιτικής που με επιμέρους διαφοροποιήσεις εφαρμόζουν τις τελευταίες δεκαετίες στην ΕΕ και η Χριστιανοδημοκρατία και η Σοσιαλδημοκρατία.
Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, η κρίση της Ευρώπης δεν είναι απλώς το άθροισμα των επιμέρους κρίσεων (οικονομική, μεταναστευτική και κρίση ασφάλειας λόγω της ισλαμικής τρομοκρατίας). Η ταυτόχρονη έκθεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος στις τρεις αυτές παράλληλες κρίσεις έβγαλε με δύναμη στην επιφάνεια τις ασυμμετρίες και τις αντιφάσεις του, με αποτέλεσμα η ΕΕ να αντιμετωπίζει σήμερα υπαρξιακή κρίση.
Γαλλία και Γερμανία
Στη Γαλλία, η νίκη του Μακρόν ήταν μία βαθιά ανάσα για τις συστημικές δυνάμεις, που έχουν στη σημαία τους την παγκοσμιοποίηση, το νεοφιλελευθερισμό και το ευρώ. Η παραδοσιακή διαχωριστική γραμμή Αριστερά-Δεξιά και το εξίσου παραδοσιακό αντί-ακροδεξιό ιδεολογικό σύνδρομο των αριστερών ψηφοφόρων κέρδισε στις προεδρικές εκλογές τη μάχη με τη σχετικά πρόσφατη διαχωριστική γραμμή συστημικοί-αντισυστημικοί.
Το γεγονός ότι ένα φάσμα ψηφοφόρων που εκτείνεται από την αριστερή πτέρυγα του Σοσιαλιστικού Κόμματος μέχρι την άκρα Αριστερά, θεώρησε τον Μακρόν το μικρότερο κακό, ή επέλεξε την αποχή, έκρινε το αποτέλεσμα. Δεν έλυσε, όμως, το πρόβλημα, όπως έδειξε η σε σύντομο σχετικά χρόνο αρχικά η δημοσκοπική καθίζησή του Γάλλου προέδρου και στη συνέχεια το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων που έχει μειωθεί σε ένταση, αλλά δεν λέει να ξεφουσκώσει
Όπως είναι γνωστό, οι πρωτοβουλίες του Μακρόν για μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής προς την κατεύθυνση «περισσότερη Ευρώπη» προσέκρουσαν στο Βερολίνο. το οποίο παραμένει προσκολλημένο στην ιδιοτέλειά του. Η γερμανική ελίτ παραμένει εμμονικά στην ιδιοτέλειά της, όπως ταιριάζει, άλλωστε, στο ταμπεραμέντο της. Η μόνη πραγματική αλλαγή πολιτικής της Μέρκελ σημειώθηκε στο προσφυγικό-μεταναστευτικό μέτωπο, λόγω των ισχυρών πιέσεων που δέχθηκε εντός της χώρας της.
Όπως φάνηκε από σειρά εκλογικών αναμετρήσεων, όμως, η Γερμανία δεν γλύτωσε από το δικό της κύμα ιδιότυπης αντισυστημικής ψήφου. Η νεοδεξιά, ξενοφοβική και μάλλον αντιευρωπαϊκή “Εναλλακτική για τη Γερμανία” καλπάζει σε βάρος όχι μόνο της Χριστιανοδημοκρατίας, αλλά και της πάλαι ποτέ ισχυρής Σοσιαλδημοκρατίας. Για την ακρίβεια δημοσκοπικά έχει περάσει τους Σοσιαλδημοκράτες. Το αποτέλεσμα είναι η εν εξελίξει πολιτική κρίση που οδηγεί την Μέρκελ σε έξοδο από την καγκελαρία.
Η αντισυστημική Ιταλία
Για τη (νεο)φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων, το εκρηκτικό πρόβλημα, ωστόσο, είναι η Ιταλία. Μετά την ήττα του Ρέντσι στο δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 2016, το οποίο ο ίδιος είχε προκηρύξει, η γειτονική μας χώρα εισήλθε σε μία περίοδο δυνητικής πολιτικής αστάθειας. Αυτή έληξε με τις εκλογές που ανέδειξαν νικητές τα αντισυστημικά κόμματα Κίνημα των 5 Αστέρων και Λέγκα.
Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία είχε επιβεβαιώσει ότι το στρατηγικό πλεονέκτημα των συστημικών της (νεο)φιλελεύθερης συναίνεσης είναι ότι οι συνιστώσες τους μπορούν να συμμαχούν και να αθροίζουν τις εκλογικές και πολιτικές δυνάμεις τους. Αντιθέτως, λόγω των υφιστάμενων ιδεολογικών διαφορών στον άξονα Αριστερά-Δεξιά δεν ισχύει το ίδιο για τις αντισυστημικές δυνάμεις.
Η επιτυχία στην Ιταλία είναι ότι διέψευσε αυτό το σχήμα. Οι Πεντάστεροι και η Λέγκα, παρότι απείχαν ιδεολογικά, συμμάχησαν. Έτσι σχηματίσθηκε η κυβέρνηση Κόντε. Από τότε βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ιδιότυπο μπραντεφέρ μεταξύ Ρώμης και ευρωιερατείου. Αρχικά για το ποιος θα είναι ο υπουργός Οικονομικών, στη συνέχεια για το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι η ατταβιστική τάση του ευρωιερατείου να καθυποτάξει ή συντρίψει τον «αντάρτη».
Ο καλπασμός της Νέας Δεξιάς
Με την καθυπόταξη της κυβέρνησης Τσίπρα (2015), το ευρωιερατείο κατάφερε ένα πολιτικό πλήγμα στις αριστερόστροφες δυνάμεις που έπαιρναν κεφάλι στη νότια Ευρώπη. Έτσι, η δυναμική των Ποδέμος ανακόπηκε, ενώ όπου τα σοσιαλιστικά κόμματα βρέθηκαν στην εξουσία απέφυγαν την αναμέτρηση, επιλέγοντας να τα βρουν με τις Βρυξέλλες. Με άλλα λόγια, τα κόμματα εξουσίας με αριστερό πρόσημο μόνο με το ένα πόδι και μάλλον καταχρηστικά μπορούν να χαρακτηρισθούν αντισυστημικά.
Δεν ισχύει το ίδιο για τα κόμματα της Νέας Δεξιάς, που οι (νεο)φιλελεύθεροι, αλλά και αριστεροί, τα χαρακτηρίζουν λαϊκιστικά, εθνικιστικά, ξενοφοβικά, ακροδεξιά και συχνά φασιστικά. Τα κόμματα αυτά κερδίζουν έδαφος, ακριβώς επειδή επιβεβαιώνουν τον αντισυστημικό χαρακτήρα τους, επιλέγοντας την αναμέτρηση με το ευρωιερατείο. Αυτός είναι ο λόγος που στις επικείμενες ευρωεκλογές αναμένεται να σημειώσουν εντυπωσιακές νίκες και να αλλάξουν τους συσχετισμούς και τον χάρτη στο Ευρωκοινοβούλιο.
Η ΕΕ θυμίζει ολοένα και περισσότερο κινούμενη άμμο, με αποτέλεσμα οι αντιθέσεις στους κόλπους της να οξύνονται. Οι αποκλίνουσες τάσεις εκ των πραγμάτων περιπλέκουν την κατάσταση. Όχι μόνο δυσκολεύουν την ανεύρεση εποικοδομητικών συμβιβασμών, αλλά και δυσχεραίνουν τη γερμανική ηγεμονία. Ειδικά σε μία περίοδο που η Γερμανία είναι αντιμέτωπη με τη δική της πολιτική κρίση.
Αιτία για την σοβούσα πολιτική κρίση είναι το γεγονός ότι η οικονομική-κοινωνική τάξη πραγμάτων που έχουν επιβάλει ο νεοφιλελευθερισμός και η παγκοσμιοποίηση πλήττουν -περισσότερο ή λιγότερο- τις σταθερές του βίου εκατοντάδων εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Με άλλα λόγια, η Χριστιανοδημοκρατία και η Σοσιαλδημοκρατία, έχοντας εγκαταλείψει προ πολλού το Κοινωνικό Κράτος, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν στα μικρομεσαία στρώματα την ευημερία, η οποία ήταν το υπόβαθρο της δικής τους πολιτικής ηγεμονίας.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια