Του Δημήτρη Τσαϊλά *Είμαστε αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας;
Για να αναλύσουμε πώς, η γεωγραφία και η ιδεολογία συγκρούονται, ας εξετάσουμε τη πολύπαθη περιοχή του Βαρδάρη που βρίσκονται τα ελληνο-σκοπιανά σύνορα. Από τη μια πλευρά βρισκόμαστε εμείς, μια φιλελεύθερη δημοκρατική χώρα, που ανήκει στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Από την άλλη, απλώνεται ένα τεχνητό κράτος διαφόρων εθνοτήτων, όπου κυριαρχούν ο εθνικισμός, η πολιτικο-οικονομική διαφθορά και ένας αυθάδης αλυτρωτισμός με στίγμα του το «Μακεδονισμό» που εφευρέθηκε με σκοπό την έξοδο των σλαβικών φύλλων στα θερμά νερά. Σήμερα η πΓΔΜ παίζει το ρόλο του «κράτους μαξιλάρι ή Buffer Zone» όπως συνηθίζεται να αναφέρεται στη Γεωπολιτική.
Αίφνης αντιλαμβανόμαστε, όταν πρόκειται για γεωπολιτικά συμφέροντα, τα σύνορα, ως δια μαγείας εξαφανίζονται, δεν υπάρχουν. Τα βουνά που σηματοδοτούν τα σύνορα της Ελλάδας με την πΓΔΜ απουσιάζουν, από τα μάτια των ισχυρών προκειμένου να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους. Από την άλλη πλευρά, οδοιπορώντας σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή, σκέφτεσαι το τεράστιο πρόβλημα όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τις δυτικές χώρες που ζουν με το φόβο της διάλυσης αυτού του μικροσκοπικού κράτους. Σκέφτεσαι πως η «μπαρουταποθήκη των Βαλκανίων» μπορεί να εκραγεί για ακόμη μια φορά από τη σπίθα των Σκοπίων.
Κάποτε σε ένα συνέδριο στις Βρυξέλλες ένας Αμερικανός αξιωματικός του στρατού μου εξήγησε ότι η κύρια δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ, είναι η κατανόηση των Βαλκανίων, η οποία δεν είναι καθόλου απλό ζήτημα. Αυτό ώθησε και τους υπολοίπους που βρισκόντουσαν στη συζήτηση να του ρίξουν παράξενα βλέμματα. Έτσι ο Αμερικανός αξιωματικός είπε, «Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε είναι η ιστορία της περιοχής. Ότι έγινε στο Κοσσυφοπέδιο, το 1389.» Και συνέχισε την αναφορά του με την Μάχη του Κοσσυφοπεδίου τον 14ο αιώνα. Εγώ συμπλήρωσα στα λεγόμενά του τον επικίνδυνο «Μακεδονισμό» των Σκοπιανών με ρίζες τη Σοβιετική προπαγάνδα. Για να καταλήξουμε ότι οι μνήμες είναι βαθιές και οι ιστορικές έχθρες βρίσκονται ακόμη στην επιφάνεια και δεν είναι απλά τι όνομα θα λάβει ένα νεογέννητο κράτος αλλά πως θα εξυγιανθούν οι έχθρες.
Γεωγραφία, Ιστορία, Ιδεολογία και στο βάθος realpolitic
Η ανάλυση αυτή δεν αποσκοπεί στην υπενθύμιση της περίοπτης θέσης της γεωγραφίας στις διεθνείς σχέσεις, στις απειλές των κρατών, ακόμη και τις υβριδικές επιθέσεις. Αποσκοπεί στη διερεύνηση. Στις σχέσεις τις χώρας μας με τους Βόρειους γείτονές μας, που εξακολουθούν να υπαγορεύονται από τα φυσικά και ιστορικά χαρακτηριστικά τους. Έτσι, η Ελλάδα παραμένει ανήσυχη για τις διαθέσεις αλυτρωτισμού και τα σχέδια για κάθοδο στα θερμά νερά.
Οι ιδεολογίες μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται, αλλά, τα γεωπολιτικά γεγονότα της ζωής αντέχουν στο χρόνο. Για παράδειγμα, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είχε άλλη επιλογή από το να εισβάλει στη Κριμαία για την εξασφάλιση του λιμανιού της Σεβαστούπολης, που του δίδει πρόσβαση μέσω της Μαύρης θάλασσας στη Μεσόγειο. Γι’ αυτό δεν έχει νόημα να συζητούμε, την εκ προθέσεως επίθεση της Ρωσίας αν είναι αποτέλεσμα λαθών, είτε της Μόσχας ή των δυτικών, ή ότι υπάρχει κάποια εναλλακτική λύση για το Σλαβικό εθνικισμό και μεγαλοϊδεατισμό. Πρόκειται για την ολοκλήρωση της realpolitik όπου οι ανίσχυροι αναγκάζονται να υποχωρούνε, μπροστά στην ισχύ των αντιπάλων, όπως θα έλεγε ο δικός μας ανυπέρβλητος Θουκυδίδης.
H γεωπολιτική εξηγεί τα πάντα;
Δεν υποστηρίζω ότι η γεωπολιτική εξηγεί τα πάντα. Εξ’ άλλου η πρόσφατη κατασταλτική και αντι-δυτική συμπεριφορά του ηγέτη της Ρωσίας, του πρόεδρου της Τουρκίας, ακόμη και του Ούγγρου πρωθυπουργού, οφείλονται όχι μόνο στις φυσικές ιδιότητες των εδαφών που κυβερνούν, αλλά και σε ένα σύμπλεγμα άλλων παραγόντων, κυρίως της μειωμένης ισχύος της Δύσης. Αφού πριν από μια δεκαετία, η γοητεία των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ ήταν αρκετά ισχυρές για να δελεάσουν ακόμη και αυταρχικούς ηγέτες να συνεργαστούν πιο στενά. Ο πόλεμος στο Ιράκ και τη Συρία, η μεγάλη ύφεση και η κρίση της ΕΕ αλλά και η διαχείριση της ροής των προσφύγων και μεταναστών, έχουν αποδυναμώσει τη Δύση. Έτσι μια έρευνα του σήμερα, στον κόσμο χωρίς αναφορά στην ιδεολογία δείχνει τουλάχιστον αφέλεια. Υπάρχει κάτι πολύ περισσότερο στον κόσμο από ότι τα ονόματα, τα ποτάμια, οι πεδιάδες και τα βουνά.
Οι απαντήσεις βρίσκονται στην ιστορία και τη γεωγραφία και η ιστορία έχει διαμορφωθεί με τη γεωγραφία. Η πΓΔΜ είναι τοποθετημένη είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, στα Βόρεια σύνορά μας. Είναι πρωταρχικό στρατηγικό έδαφος για το ΝΑΤΟ, και χάνοντας τον έλεγχο του, είτε πρόκειται για την ΕΕ είτε για το ΝΑΤΟ, είτε και για τους δύο, θα δημιουργήσει τόσες ανασφάλειες που δεν έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χίλια χρόνια. Το αναφέρω αυτό καθώς δεν έχει σημασία αν η ιδεολογία των Ρώσων είναι τσαρική, κομμουνιστική ή καπιταλιστική. Οι λιμένες της Βόρειας θάλασσας ακόμα παγώνουν, η βορειοευρωπαϊκή πεδιάδα είναι ακόμα επίπεδη και η έξοδος στα θερμά νερά παραμένει η ίδια.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά αν δεν διευρυνθεί το ΝΑΤΟ με τα κεντρικά Βαλκάνια με αρχή τη πΓΔΜ, από τις πολλές πιθανές συγκρούσεις που ενδέχεται να κληθεί ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, James Mattis να αντιμετωπίσει, πιστεύω ότι θα είναι η αναβίωση της βιαιότητας στη πρώην Γιουγκοσλαβία. Αυτό έχει γίνει πλέον πεποίθηση καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ο ισλαμικός ριζοσπαστισμός έχει ριζώσει στα Βαλκάνια στη Βοσνία, την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο, αλλά και στη πΓΔΜ. Σύμφωνα με αναφορές των υπηρεσιών πληροφοριών πολλοί μαχητές της ISIS πήγαν στη Συρία από το Κοσσυφοπέδιο. Επίσης να μη ξεχνάμε τα όπλα από τη Βοσνία που είχαν ανακαλυφθεί κατά τις επιθέσεις στην Ευρώπη.
Το συμπέρασμα μπορεί να είναι δυσάρεστο και να δείχνει μια απόγνωση της ανικανότητας της ανθρωπότητας να ζει πάντα με ειρήνη, αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ πως υπάρχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για να βρεθεί λύση άμεσα για την είσοδο της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ.
* O κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ε.α. ΠΝ.
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια