Η κοσμοθεωρητική σχιζοφρένεια της Τουρκίας

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος

Η πρόσφατη κρίση στην Τουρκία δημιουργεί μια νέα επισφαλή αφετηρία για την νέο-ισλαμική ηγεσία και ευρύτερα για το ίδιο το νεοτουρκικό κράτος. Οι λόγοι είναι πολλοί και αλληλένδετοι.

Μπορεί ένα μέχρι πρότινος παραγκωνισμένο μεγάλο μέρος τούρκων μουσουλμάνων να συντάσσονται προς το παρόν με τον Ερντογάν (γύρω στο 50%) αλλά μετά τον Κεμάλ η αναζωπύρωση των διαφορών του εγγενώς εσωτερικά διαφοροποιημένου νεοτουρκικού κράτους ποτέ δεν ήταν τόσο έντονη όσο σήμερα. Ο Κεμάλ είχε σταθεροποιήσει ένα δεσποτικό «κοσμικό» κρατικό καθεστώς το οποίο επί ένα αιώνα κατανάγκαζε όλους σε συμμόρφωση στην κυρίαρχη Κεμαλική κοσμοθεωρία. Όλοι χωρούσαν μέσα σε αυτό το κράτος φτάνει να μην διατάρασσαν το ιδιόμορφο κεμαλικό καθεστώς. Όταν υπήρχε κίνδυνος για κάτι τέτοιο οι Ένοπλες Δυνάμεις επενέβαιναν.

Οι κύριες εσωτερικές διαιρέσεις είναι μεταξύ κεμαλικών-«κοσμικών» και ισλαμιστών και μεταξύ Τούρκων και Κούρδων οι οποίοι εκτιμάται ότι αριθμητικά υπερβαίνουν τα 20 εκατομμύρια. Κανείς επίσης δεν πρέπει να υποτιμά τις ταξικές διαιρέσεις και την ποικιλομορφία ισλαμικών τάσεων. Προσθέτουμε τα εξής:

Κεμαλικοί, ισλαμιστές και Κούρδοι είναι τρεις διαφορετικές κοσμοθεωρίες γεγονός που βασικά δημιουργεί ένα «σχιζοφρενές» κράτος (δεν είναι το μόνο). Τρεις διαφορετικοί στρατηγικοί προσανατολισμοί, κοσμοαντιλήψεις, κοσμοεικόνες και πνευματικά και μεταφυσικά συστήματα.

Επί ένα αιώνα το κεμαλικό καθεστώς κατόρθωνε να «ενοποιεί» επίπλαστα και βιαίως αυτές τις τρεις κοσμοθεωρίες (χωρίς βέβαια να ξεχνάμε και τις ιδεολογικές/ταξικές διαιρέσεις). Υιοθετώντας μια διαφορετική κοσμοθεωρία η συγκρότηση και συγκράτηση του κράτους αυτού από τους νέο-ισλαμιστές νέο-Οθωμανούς είναι ένα μεγάλο στοίχημα.

Τα πολλά και φρικτά λάθη στην περιφέρεια της Τουρκίας δημιούργησαν πολλές αντιθέσεις και εχθρότητες και όχι κάποιου είδους τουρκική ηγεμονία στην οποία πρόσβλεπε ο Νταβούτογλου (στο βιβλίο «Στρατηγικό βάθος» (Εκδόσεις Ποιότητα).

Προσεκτική μελέτη του κυριότερου βιβλίου του μέντορα των νέο-Ισλαμιστών Αχμέτ Νταβούτογλου «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες» (Εκδόσεις Ποιότητα) καταμαρτυρεί μια αρχέγονη αντίληψη του Ισλάμ. Κεντρική θέση είναι ότι τίποτα δεν μπορεί να μακροημερεύσει όταν παρεμβάλλεται μεταξύ του Αλλάχ και του πιστού. Μάλιστα, αναφέρει μεταξύ άλλων παραδειγμάτων και το νεοτουρκικό κράτος, το οποίο, εν τούτοις, οι νέο-Οθωμανοί νεότουρκοι καβαλίκεψαν εξουσιαστικά. Λογικά και αναμενόμενα ο αυταρχισμός και η αλαζονεία του Ερντογάν θα εντείνει και βαθύνει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις.

Τέλος, το κουρδικό επηρεάζεται από πλήθος αστάθμητων μεταβλητών που εισρέουν μέσα στην δίνη των στρατηγικών ανακατατάξεων με αναπόδραστο τελικό αποτέλεσμα να επηρεαστεί δραστικά και το «Τουρκικό κουρδικό πρόβλημα».

Οι πασίδηλες ακρότητες του Ερντογάν λογικά οδηγούν σε μεγάλη κρίση. Πότε και πως θα προκληθούν κατακλυσμοί και καταποντισμοί (και ποιοι και πως θα επηρεαστούν) είναι αστάθμητο, απρόβλεπτο και οι εκτιμήσεις επισφαλείς.

* Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Real News 24.7.2016

Παναγιώτης Ήφαιστος

** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.