Η Τουρκία αποτελεί τη 18η σε πληθυσμό και 37η σε έκταση χώρα του κόσμου. Χώρα με τεράστιες ανισότητες, που, παρότι υστερεί σημαντικά σε σχέση με τις ανεπτυγμένες χώρες (66η σε ΑΕΠ ανά κάτοικο χώρα του κόσμου),
έχει σημαντικούς φυσικούς πόρους (περιλαμβανομένου νερού) αλλά και πληθυσμιακή ανάπτυξη και υπολογίσιμη στρατιωτική ισχύ, με τον στρατό να παραμένει σημαντικό τμήμα της εύπορης «μικροαστικής τάξης» κατά τα τελευταία 100 χρόνια.
Παρότι αποτελούν μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας η πληθυσμιακή ανάπτυξη (ο πληθυσμός αυξάνεται κατά ένα εκατομμύριο κάθε έτος) και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές (ενδεικτικά η παραγωγή ατσαλιού είναι 12πλάσια από εκείνη της Ελλάδος), από μόνα τους αυτά δεν επέτρεψαν στη χώρα να μπει στην κατηγορία των ανεπτυγμένων χωρών.
Κατά τα τελευταία 30 χρόνια, εδραιώθηκε ο «κοινοβουλευτισμός» στη χώρα, μετά 3 στρατιωτικά πραξικοπήματα, το τελευταίο ήταν το 1980 και, σύμφωνα με μαρτυρίες στρατιωτικών, εικάζεται ότι ήταν καθοδηγούμενο από την αμερικάνικη CIA και οδήγησε σε 650.000 συλλήψεις, 7.000 θανατικές ποινές και 50 βεβαιωμένες εκτελέσεις. Ο κοινοβουλευτισμός, όμως, αν και θετικός, δεν έλυσε τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Το 1996 η χώρα άρχισε να έχει σημαντικά ελλείμματα και η φυγή ξένων επενδυτών οδήγησε σε υποανάπτυξη και οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα η χώρα να συρθεί να υπογράψει συμφωνία συνεργασίας σε τεχνικό επίπεδο με το ΔΝΤ το 1998, όταν το έλλειμμα έφτασε το 7,5% του ΑΕΠ, που όμως συνοδεύτηκε από οικονομική κρίση το 2000-2001, με αποτέλεσμα τελικά να ζητήσει τη βοήθεια 11,5 περίπου δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ. Βοήθεια που όμως συνοδεύτηκε από μέτρα που είτε δεν εφαρμόστηκαν σωστά, είτε εφαρμόστηκαν αλλά δεν βοήθησαν την οικονομία, της οποίας το πρόβλημα χειροτέρευσε, με υπερπληθωρισμό και κρίση που διήρκεσε περίπου 5 έτη. Η χώρα πάντως κατάφερε να δαμάσει τον πληθωρισμό, που έκτοτε κυμαίνεται σε επίπεδα περίπου 8%, αλλά όχι και να αποφύγει την οικονομική κρίση του 2001 ή του 2008, που οδήγησαν η καθεμία σε διψήφια απώλεια του ΑΕΠ. Ουσιαστικά η χώρα εξήλθε από την οικονομική κρίση του 2008 με τη ραγδαία απαξίωση του νομίσματός της, καθώς το νόμισμα έχασε το 40% περίπου της ισοτιμίας του, ενώ συνήθως χάνει 15% ετησίως.
Η κατάσταση στη χώρα φαίνεται πλέον να περιπλέκεται μετά τόσο τις πολεμικές επιχειρήσεις που την βρίσκουν αντιμέτωπη με τη Ρωσία, τη Συρία τους Κούρδους αλλά ακόμη και με την ίδια την Περσία, που αποτελούσαν μαζί με το Ιράκ και τη Συρία τους σημαντικότερους οικονομικούς συμμάχους της χώρας. Οι εκτεταμένες πολεμικές επιχειρήσεις θα αποδυναμώσουν τη χώρα. Όμως αυτή είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος.
Η άλλη πλευρά είναι ότι η χώρα καλύπτει πλέον τους εκλιπόντες πόρους της οικονομίας της με τους μυστηριώδεις «αδιαφανείς πόρους»! Πρόκειται για «λογιστικές εγγραφές» εσόδων που (εφόσον υπάρχουν και δεν πρόκειται περί… πλαστών εγγραφών) προέρχονται από αδιαφανείς δραστηριότητες και οι οποίες πλέον, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, έχουν φτάσει τα… 9,7 δισ. δολάρια και οι οποίες καλύπτουν τα… ελλείμματα της χώρας. Είναι αυτά τα χρήματα έσοδα από απευθείας χρηματοδότηση της Τουρκίας από τη Σαουδική Αραβία, ίσως στη βάση κάποιας μυστικής συμφωνίας που αφορά τις πολεμικές δραστηριότητες και την υποστήριξη εξτρεμιστών; Είναι απλώς έσοδα από Τουρισμό; Είναι από λαθρεμπόριο ανθρώπινων ζωών, όπλων, πετρελαίου ή άλλων ύποπτων δραστηριοτήτων; Κανένας δεν μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι (εφόσον υπάρχουν) δεν αποτελούν προβλέψιμα έσοδα και γι' αυτό δεν είναι επαναλαμβανόμενα.
Καθώς το έλλειμμα της χώρας είναι στα 5 δισ. δολάρια, είναι εμφανές ότι αν οι «αδιαφανείς πόροι» μειωθούν στο ήμισυ, αυτό οδηγεί σε διπλασιασμό του ελλείμματος της χώρας. Αυτή ακριβώς είναι η ανησυχία όχι μόνο τραπεζιτικών κύκλων στην Τουρκία, αλλά και στις ΗΠΑ και αλλού, μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε άμεσα σε κατάρρευση. Στο μέλλον η χρηματοδοτική τρύπα της Τουρκίας είναι επομένως πιθανότερο να ανοίξει, οδηγώντας σε μια νέα οικονομική κρίση, παρά να κλείσει.
Είναι όμως και άλλη μία διαπίστωση που προβληματίζει. Η Τουρκία, καθώς είναι χώρα που διακρίνεται από μεγάλη έκθεση σε κινδύνους, διακρίνεται από ταχύτατη εκροή ξένων κεφαλαίων (50 ως 80 δισ. δολαρίων συνήθως) κάθε φορά που υπάρχει παγκόσμια κρίση, καθώς η κρίση οδηγεί σε τρομακτική υποτίμηση του νομίσματος και διψήφια μείωση του ΑΕΠ, δηλαδή η κρίση είναι δύο ως τρεις φορές χειρότερη στην Τουρκία από ο,τι σε οποιαδήποτε δυτική χώρα, καθιστώντας την όποια επένδυση χαμένα χρήματα. Καθώς η παγκόσμια κοινότητα εισέρχεται πιθανώς σε επιβράδυνση, υπάρχει επομένως ένας ακόμη λόγος να ανησυχεί κάποιος τόσο για το μέλλον των επενδύσεων στην Τουρκία σε όρους ανάπτυξης (ταχεία κρίση τα πρώτα χρόνια υφέσεων), όσο και την αξία τους αυτή καθεαυτή (μεγάλη υποτίμηση αξιών). Τα παραπάνω οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η Τουρκία δύναται να αποτελέσει έναν αδύναμο κρίκο στην περιοχή, ο,τι και αν σημαίνει αυτό για τα χρηματιστήρια και την οικονομία όχι μόνο της γείτονας χώρας, αλλά και των λοιπών βαλκανικών χωρών…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια