Σοκ είναι η λέξη που περιγράφει την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας. Κατάσταση αποκοπής από τις αισθήσεις τη λογική, τις πολιτικές και ιδεολογικές ‘σταθερές’. Δέος προκαλεί η μελέτη των εναλλακτικών : αδιέξοδο μνημόνιο ή άτακτη χρεοκοπία.
Στο κείμενο που ακολουθεί θα προσπαθήσω να ανατάξω αυτό το σοκ, τοποθετώντας καθαρά τις νέες (ήδη αρκετά παλιές, αλλά άγνωστες στην ελληνική κοινωνία) σταθερές της ιστορίας. Γιατί ο μόνος τρόπος που ο άνθρωπος δαμάζει το φόβο του είναι η γνώση. Γνώση που δεν λιγοστεύει τη δυσκολία αλλά την τοποθετεί σε μέτρο και προοπτική. Αναπόφευκτα ‘διδακτικό’ το κείμενο δεν έχει σκοπό να πείσει κανένα, αντίθετα ο σκοπός είναι να φέρει στο επίπεδο της λογικής τις πραγματικές εναλλακτικές και να τροφοδοτήσει με περιεχόμενο αυτό που ονομάζουμε δημόσιο διάλογο.
Το κείμενο έχει 3 μέρη, στο πρώτο, για τους αδημονούντες αναγνώστες, θα καταθέσω σε συντομία τις αλήθειες που όλοι γνωρίζουμε. Στο δεύτερο θα φέρω στο πεδίο μελέτης του αναγνώστη πληροφορίες που δεν επιδρούν επαρκώς στη συλλογική κρίση. Στο τρίτο θα επιχειρήσω μια σύνθεση με τις πολιτικές της προεκτάσεις. Η γενική αντίληψη του κειμένου (στην κρίση του αναγνώστη αν υπηρετείται με επάρκεια) είναι να μελετούμε με προσοχή τα πραγματικά στοιχεία, τα δεδομένα και με βάση αυτά να παράγουμε κρίση. Να προσπαθούμε να οργανώσουμε τα διάσπαρτα δεδομένα σε οργανωμένη δομή δυνάμεων, λειτουργιών, ισορροπιών και παράπλευρων, παρεπόμενων αποτελεσμάτων. Προσπαθώ να απαλλαγώ από ιδεολογικά στερεότυπα αλλά και την (ενοχική σε ψυχολογικούς όρους) ανάγκη συνέπειας με απόψεις από το παρελθόν.
Οι σφαίρες των διαπιστώσεων
Η συμφωνία που αυτές τις μέρες ξεκινά να υλοποιείται, είναι μια κακή συμφωνία, προϊόν φόβου, όπως οι ίδιοι οι εμπνευστές της ομολογούν.
Προβλέπει νέα υφεσιακά μέτρα που συνεχίζουν το καθοδικό σπιράλ της οικονομίας
Είναι χειρότερη από το mail Χαρδούβελη. Κυρίως γιατί το mail Χαρδούβελη ήταν το κλείσιμο του προηγούμενου προγράμματος, δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό. Τι θα έφερνε για πρόγραμμα κάλυψης του «δημοσιονομικού κενού» η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου με τους δανειστές δεν θα μάθουμε ποτέ.
Είναι χειρότερη από την πρόταση των δανειστών που απορρίφθηκε στο δημοψήφισμα κυρίως γιατί άλλο ευρωπαϊκό όργανο αναλαμβάνει τώρα την περίπτωσή «Ελλάδα». Η χώρα επισήμως γίνεται συλλογική ιδιοκτησία της Ευρώπης (που δεν είναι βέβαια η Ευρώπη των λαών, αλλά η Ευρώπη μιας ελίτ)
(συνεχίζει να) Αποδέχεται την ιδέα ότι η δημόσια περιουσία μπορεί και πρέπει να αποδοθεί ως ανταπόδοση χρέους.
(συνεχίζει να) Αποδέχεται την ιδέα πλήρους ελέγχου της ρύθμισης της οικονομίας από τους δανειστές.
Κυρίως όμως αυτή η συμφωνία (3ο μνημόνιο) είναι η σύμβαση ενσωμάτωσης της Ελληνικής πολιτείας σε ένα κεντρικά σχεδιαζόμενο οικονομικό μοντέλο. Αν ο όρος «κεντρικά σχεδιαζόμενο» οικονομικό μοντέλο σας θυμίζει κάτι, είναι πάλι μια φάρσα της ιστορίας που μας θυμίζει ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε συνεχώς ακόμα και για το περιεχόμενο των λέξεων.
Η εναλλακτική, μη συμφωνία, χρεοκοπία, είναι στις δεδομένες συνθήκες, χειρότερη.
Δεν εξασφαλίζει καμιά βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη απεξάρτηση από τους μηχανισμούς ελέγχου των οικονομιών. (περισσότερα στο 3ο μέρος)
Η Ελλάδα, αντί να ελεγχτεί με επιτροπεία, θα ‘αγοραστεί’ ως απλό περιουσιακό στοιχείο.
Η πραγματική πολιτική κατάσταση (με τα κρυφά στοιχεία της) είναι εξαιρετικά ασταθής. Μη συμφωνία θα επέφερε αστάθεια που κανείς δεν θέλει να μάθει πως είναι.
Οι γεωπολιτικοί όροι, ενυπάρχουν και λειτουργούν, όσο και αν τους αγνοούμε ή δεν θέλουμε να τους κοιτάξουμε κατάματα, σε συζητήσεις πεπεισμένων. (Είναι ιδιαίτερο κεφάλαιο δεν μπορεί να αναπτυχθούν εδώ)
Υπάρχει κάτι θετικό στη συμφωνία ;
Η Ελλάδα κρατά το κρεβάτι στην ‘εντατική’, δεν μεταφέρεται στο νεκροτομείο ακόμα.
Υπάρχει η (μικρή) πιθανότητα να οργανωθεί ένα σύγχρονο κράτος (έστω για τις ανάγκες των δανειστών). Η εσωτερική μας διαμάχη για την φύση του κράτους (όργανο της άρχουσας τάξης, συνεπώς φύσει εξουσιαστικό και ‘αντίπαλο’ ή βάση μιας σύγχρονης περίπλοκης κοινωνικής οργάνωσης), θα πάρει συγκεκριμένη – καταφατική – απάντηση.
Υπάρχει η πιθανότητα να αποδώσουν κάποια από τα ‘αναπτυξιακά πακέτα’.
Μπήκε επί τέλους στο τραπέζι το θέμα αναδιάρθρωσης | διαγραφής χρέους. Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό πρακτικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης. Περισσότερα παρακάτω.
Θετικό, όχι σε αυτή καθεαυτή τη συμφωνία, είναι η γνώση που απέκτησε τόσο ο ελληνικός λαός όσο και η ηγεσία αυτής της περιόδου
Όσο και αν θεωρούμε ότι το δίκαιο, η έλλογη αντιπαράθεση, είναι αυτό που υπαγορεύει τη διεθνή πολιτική ισορροπία, αυτό είναι ζητούμενο και μόνο σε μακροπρόθεσμη βάση. Η εμφανής αγωνία του πρωθυπουργού, η μαχητικότητα του, η επίμονη διαπραγμάτευση δεν μπόρεσαν να αναιρέσουν τις προθέσεις ταπείνωσης άλλων πλευρών. Ωστόσο, η Γερμανία, ήδη μετρά τεράστιες απώλειες στο ηθικό επίπεδο και την αντιμετώπιση από άλλους λαούς. Γίνεται σαφές ότι “this is a coup” (Αυτό είναι ένα πραξικόπημα). Οι απέναντι δυνάμεις, δεν έχουν ακριβώς ταυτόσημη στάση γιατί υποστηρίζονται από διαφορετικά συμφέροντα : άλλες οι βλέψεις της γερμανικής ηγεμονίας, άλλες οι στάσεις της Γαλλικής ιδιομορφίας, άλλη η πίεση της Ιταλικής οικονομικής ιδιοσυστασίας, κ.ο.κ. Από την άλλη πλευρά του ατλαντικού, η υπερδύναμη ενδιαφέρεται κυρίως για τη σταθερότητα και τη γεωπολιτική, το ΔΝΤ για να εφαρμόσει τις (ισοπεδωτικές) αρχές της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας. Κατά την διαπραγμάτευση, έγινε φανερό ότι οι διαφωνίες των δανειστών οδηγούσαν στο αδιέξοδο. Αδιέξοδο σχεδιασμένο με τις ακραίες απαιτήσεις υποταγής. Έτσι οδηγηθήκαμε στο δημοψήφισμα. Αμέσως μετά το ΔΝΤ δημοσιοποίησε την ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους σε ευθεία αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή (δηλ Γερμανική) ιδεοληψία ‘μη διαγραφής χρέους’. Είναι άραγε αυτή η εξέλιξη προϊόν σχεδιασμού με ενεργό, δηλαδή ενήμερο, τον πρωθυπουργό ;
Αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις απέναντι στο δημοψήφισμα (και από τις δύο μεριές του Ατλαντικού) όχι. Αν όμως ανεβάσουμε το επίπεδο ανάλυσης μας μπορούμε να δούμε ότι η πολιτική του ΔΝΤ, «υπαγόρευσε», την αντίδραση του δημοψηφίσματος. Σε αναλύσεις γερμανικών μέσων εκείνης της περιόδου, ο Τσίπρας χαρακτηριζόταν ως επιδέξιος ηγέτης που δεν θα υπέγραφε τον πολιτικό του θάνατο (ερχόμενος σε συμφωνία χωρίς αντίδραση). Συνεπώς και η γερμανική πλευρά δεν ανέμενε την ‘παράδοση’ του Τσίπρα.
Επίσης εντυπωσιακή είναι η ομόφωνη υποστήριξη της αμερικάνικης οικονομικής διανόησης στην ελληνική προσέγγιση. Είναι άραγε αυτή μια ‘ακαδημαϊκή αλληλεγγύη’ προς τον Γιάνη ή κάτι βαθύτερο ; Παρατηρώντας προσεκτικά την αλληλουχία των δράσεων, μπορούμε να δούμε ότι η άρνηση του πρωθυπουργού να δεχθεί το τελεσίγραφο της ολοκλήρωσης του προηγούμενου προγράμματος, ταυτόχρονα μας έφερε στον ESM, αλλά επίσης έφερε στην επιφάνεια την σημαντική αντίθεση της ΕΕ με το ΔΝΤ.
Το θετικότερο όμως σημείο όλης αυτής της πορείας είναι το δημοψήφισμα. Στην απελπισμένη προσπάθεια του Τσίπρα να μην υπογράψει το ταπεινωτικό τελεσίγραφο των θεσμών, λίγες ώρες πριν λήξει το προηγούμενο πρόγραμμα, εξήγγειλε το δημοψήφισμα. Παρά τις πραγματικές ενστάσεις (το δημοψήφισμα έγινε πάνω σε ληγμένη πρόταση), η κίνηση αυτή ήταν η τελευταία, ‘ξεκάθαρα αριστερή’ πολιτική πράξη του Τσίπρα. Με αυτό, σηματοδοτείται η ανάγκη πολιτικοποίησης των πολιτών, όσο και η τοποθέτηση των φορέων δημόσιου λόγου (κόμματα και ΜΜΕ).
Επίσης, ήταν η πρώτη φορά, εδώ και πολλά χρόνια που σε παγκόσμιο επίπεδο κλήθηκε ο λαός να τοποθετηθεί πάνω στους σχεδιασμούς της ελίτ. Όπως και στην περίπτωση του σχεδίου Αναν, το αποτέλεσμα ήταν ένα ηχηρό ΟΧΙ. Οι ερμηνείες της ψήφου ανήκουν στους ψυχολόγους, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει μια ιστορική στάση του λαού μας που θα μας κάνει περήφανους. Γιατί, ενώ ο ίδιος ο Τσίπρας δεν έδωσε αντιευρωπαϊκή διάσταση στο ΟΧΙ (ούτε πριν ούτε μετά), οι ίδιοι οι ευρωπαίοι – γνωρίζοντας τις δημοσκοπήσεις – διέπραξαν το λάθος της παρέμβασης. Δεν συζητούμε βέβαια για την εγχώρια διαπλοκή που «έδωσε τα ρέστα της». Στις συνθήκες αυτές, όπου η πίεση μεταφέρθηκε στον ίδιο το λαό (και με πρακτικό τρόπο : κλειστές τράπεζες), η όλη διαδικασία του δημοψηφίσματος συνιστά μια αναγέννηση της πολιτικής.
Τέλος ένα από τα πλέον σημαντικά ‘κέρδη’ αυτής της διαδικασίας είναι η συνειδητοποίηση του πλαισίου των πολιτικών. Η – ολοφάνερη πλέον – εμπλοκή του παγκόσμιου διακυβερνητικού συστήματος σε ένα πρόβλημα μιας μικρής χώρας. Προσέξτε : 29 χώρες (ΕΕ), 180 χώρες (ΔΝΤ), οι γείτονες, η Ρωσία, η Κίνα έχουν άμεση εμπλοκή στο Ελληνικό πρόβλημα. Θα είναι αφελές να πιστεύουμε ότι η μακρινή Βραζιλία ενδιαφέρεται για τους μισθούς των ΔΥ, αλλά είναι εξίσου αφελές να πιστεύουμε ότι οι διευθετήσεις που εδώ γίνονται θεμελιώνονται σε γνήσιους ‘οικονομικούς νόμους’ και όχι σε δυνάμεις (που λαθεμένα ονομάζουμε δυνάμεις της αγοράς) μακριά από λαϊκά και εθνοτικά συμφέροντα. («είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε»)
Συνεχίζοντας με τις διαπιστώσεις, ας δούμε την πολιτική πλευρά αυτών των διαδικασιών.
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών (Μάιος 2014) έδειξαν στους δανειστές (που φυσικά παρακολουθούν την κατάσταση του ‘ασθενούς’ με μεγάλο ενδιαφέρον), το τέλος της περιόδου Σαμαρά – Βενιζέλου. Αναπροσαρμόζουν βαθμιαία τους χειρισμούς, εγκαταλείποντας τους προηγούμενους διαχειριστές, (καμιά δόση δεν πληρώθηκε μετά τον Αύγουστο του 2014), πλησιάζοντας με ασύμμετρο τρόπο τους επερχόμενους. Παρατηρούμε μια διαρκή προσέγγιση της Αμερικανικής οικονομικής διανόησης στο Ελληνικό θέμα.
Το πολιτικό προσωπικό που ‘σήκωσε το βάρος’ των πρώτων μνημονίων, έχει ήδη φθάσει στα όρια των προσωπικών πολιτικών αντοχών. Αντίθετα, ο πυρηνικός σχηματισμός αυτού που ονομάζουμε διαπλοκή, ακμαία και ενεργά συνδιαμορφώνει και επηρεάζει αποφάσεις και πολιτικούς φορείς. Δημιουργεί μάλιστα και τον δικό του, ο οποίος κρίνει τους πάντες από την οπτική του νεόκοπου και αφαιρεί συστηματικά την πολιτική (ταξική) οπτική επιχειρώντας να κατοχυρώσει το ‘αυτονόητο’ σαν πολιτική επιδίωξη και στάση. Αυτονόητο το οποίο υπαγορεύεται βεβαίως από αυτούς που διαχειρίζονται την συλλογική πληροφόρηση και συνείδηση.
Το «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» συνιστά ένα σημείο καμπής : Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται ‘έτοιμος’ να αναλάβει την διακυβέρνηση με κοστολογημένο (ίσως) πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης. Η αντιμνημονιακή ρητορική δεν εγκαταλείπεται, ωστόσο, ο προσεκτικός αναλυτής θα πρέπει να δει την μετατόπιση του πολιτικού σκέλους στο κοινωνικό. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει (ούτε βέβαια μπορεί να αποκτήσει τόσο γρήγορα) συγκροτημένη πολιτική αντίληψη για την φύση και τον τρόπο πορείας του σύγχρονου καπιταλισμού και την δυνατότητα μιας εναλλακτικής αριστερής πορείας. Η αποδιοργάνωση στα τότε κυβερνητικά κόμματα γίνεται ολοένα πιο φανερή: το κυβερνητικό έργο παραλύει, ο Σαμαράς παραμένει παγιδευμένος στο αφήγημα του, (έξοδος στις αγορές, η ανάπτυξη έρχεται …). Όταν το ταμειακό κενό στο τέλος Φεβρουαρίου γίνει ορατό, η μόνη διέξοδος είναι η πρόωρη προσφυγή στις εκλογές. Όπως και το 2009 ο ΚΚ , ο Σαμαράς παραδίδει την εξουσία για να πιούν άλλοι το πικρό ποτήρι … Η προσωπική αλήθεια του Αντώνη όμως περιλαμβάνει την πίκρα της αιχμηρής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και την προετοιμασία της «αριστερής παρένθεσης». Αυτή η στάση γίνεται ορατή σε δύο σημεία : την επέκταση του προγράμματος κατά 2 μόλις μήνες (ενώ οι δανειστές πρότειναν 6 μήνες) αλλά και την εμμονή στην παραμονή της ηγεσίας στη ΝΔ.
Η κατάσταση των πολιτικών σχηματισμών την προεκλογική περίοδο, μοιάζει να αναλύεται με όρους ψυχολογίας και θεάτρου του παραλόγου. Στην πραγματικότητα όμως, ο παραλογισμός προκύπτει από την ανάγκη πρωθύστερης επιβεβαίωσης των απόψεων και στάσεων των πολιτικών σχηματισμών. Μέσα σε μια κοινωνία σε ανθρωπιστική κρίση, με το φόβο και το πολιτικό παραλήρημα στη θέση του διαλόγου, ανθίζουν οι κατηγορίες από εδώ και από εκεί : η υπόνοια της («εν τοις πράγμασι») προδοτικής στάσης ανταποδίδεται με την κατηγορία της ανευθυνότητας. Η επιθετική καταιγιστική κριτική επιστρέφεται με την ευθεία απειλή του τραπεζικού κραχ. Το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να απαλλαγεί από την αναδρομικότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ στρέφει την προγραμματική θέση του στην επαναδιαπραγμάτευση. Αυτά όμως που έχουν συμφωνηθεί από την Ελληνική κυβέρνηση συνιστούν διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας. Είτε αυτές οι δεσμεύσεις αμφισβητούνται νομικά (όπως αναλύει στο σχετικό βιβλίο του ο κ. Kασιμάτης, αλλά και η επιτροπή της Βουλής για το δημόσιο χρέος), είτε εκπληρώνονται, παράγοντας ένα καθαρό πεδίο επαναπροσδιορισμού της σχέσης με τους δανειστές. Φυσικά, το όλο πρόγραμμα, με την ‘τεχνική’ συμβολή του ΔΝΤ, είναι δομημένο πάνω σε μια διαρκή αλληλοδιαδοχή δεσμεύσεων, ελέγχων, αναχρηματοδοτήσεων. Η θεμελιακή διαφορά των προγραμματικών θέσεων των δύο κομμάτων είναι ότι ο μεν ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί το χρέος μη βιώσιμο, ενώ η ΝΔ και λοιποί, δεν τολμούν καν να το πουν αυτό.
Η βασική θέση του ΣΥΡΙΖΑ για επαναδιαπραγμάτευση, εμπεριέχει και αναπαράγει την θεμελιακή αυταπάτη για την φύση και την λειτουργία του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος. (θα αναφερθώ αναλυτικά στο 3ο μέρος). Ωστόσο, αυτές οι διαπιστώσεις πρέπει να νοούνται μέσα στο συνεχές των πολιτικών στάσεων τόσο των πολιτικών σχηματισμών όσο και της πρόσληψης της πραγματικότητας από τους πολίτες μέσα από τα ΜΜΕ. Το πολιτικό φάσμα εμπεριέχει μια ισχυρή στάση που εκφράζεται με την άποψη «πάση θυσία στο ευρώ» (δεν έχω ακούσει βλακωδέστερη πολιτική άποψη από την εποχή του «ελιά και Κώτσο βασιλιά». Αν η παραμονή στο ευρώ απαιτούσε την παράδοση π.χ. της Θράκης σε ξένη χώρα θα ήταν αποδεκτό ;). Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος η θεματική αντιστρέφεται «άμεση έξοδος από το ευρώ και μονόπλευρη διαγραφή χρέους». Οι πολιτικές συνθήκες αποτρέπουν τον οποιοδήποτε νηφάλιο διάλογο, όχι μόνο για το νόμισμα (ή πρώτα για το νόμισμα), αλλά κυρίως για την πραγματική περιπλοκή του Ελληνικού προβλήματος. Σε συνθήκες σαν κι αυτές, επικρατούν οι κραυγές των αγοραίων προπαγανδιστών. Αυτές πάντα θα υπάρχουν, με την συνδρομή όμως των ΜΜΕ αποσιωπούν τις σοβαρές φωνές.
Μετά τις εκλογές, η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει εξαιρετική ηγεμονική παρουσία. Ο αγώνας δρόμου των επαφών, οι επιλογές προσώπων, η άμεση συνεργασία με τους ΑΝΕΛ, η επιλογή προέδρου της Δημοκρατίας και οι προγραμματικές δηλώσεις δείχνουν την θεμελιακή αντίληψη αυτού του πυρήνα εξουσίας : Να δημιουργηθούν | αναμορφωθούν οι θεσμοί του αστικού κράτους, με σκοπό να υπάρξει η ευκαιρία κοινωνικών παρεμβάσεων με αριστερό χρώμα. Να πεισθούν οι θεσμοί, για τις πολιτικές εκείνες που θα απομειώσουν τις επιπτώσεις των μνημονίων (ανθρωπιστική κρίση, καταστροφή της παραγωγικής βάσης). Αν, στην κυνικότητα της εποχής, αυτές οι απόψεις μοιάζουν ρομαντική αφέλεια, μια νηφάλια ανάλυση θα δείξει ότι ήταν οι μόνες απόψεις που μπορούσαν να φέρουν κάποια δυναμική αλλαγής. Ας δούμε το συσχετισμό δύναμης : στο οικονομικό πεδίο, το χρέος δεν είναι βιώσιμο, πράγμα που σημαίνει ότι οι δανειστές μπορούν να χρεοκοπήσουν την χώρα οποτεδήποτε. Στο πολιτικό επίπεδο, όσο και αν ο εκλογικός νόμος δίνει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στην «κυβέρνηση σωτηρίας», παραμένει αληθινό ότι η εκλογική βάση υπολείπεται του 50%. Η αντίσταση της αντιπολίτευσης είναι λυσσαλέα (ανταποδίδει τα ίσα εξ’ άλλου) αλλά και δόλια : οδηγεί συνειδητά σε Bank Run και ευτελίζει την (νέα πλέον) εθνική στάση (Γερουν γερά !). Αλλά, το χειρότερο πρόβλημα για την νέα κυβέρνηση είναι το τεχνικό : απειρία στην εξουσία και ένας κρατικός μηχανισμός δομημένος πάνω στο πελατειακό κράτος. Με προφανή την έλλειψη τεχνοκρατικών στελεχών και επίσης την διαφορετικότητα προσέγγισης όσων στελεχών υπάρχουν, η δημόσια διοίκηση συνεχίζει, όπως παλιά.
Ποια είναι η πραγματική στάση των πιστωτών σε όλα αυτά τα νεοφανή ;
Κατ’ αρχήν πρέπει να προσδιορίσουμε αν οι πιστωτές ήθελαν ένα GREXIT. Η απειλή αυτή, (που πρέπει να προσδιοριστεί αν πράγματι είναι απειλή), ενυπήρχε σε όλες τις δηλώσεις, ακόμα και τις πιο ‘υποστηρικτικές’. Ακόμα και στην τελευταία πράξη του δράματος, η πρόταση Σόϊμπλε για προσωρινή αποβολή από την ευρωζώνη, ήταν νομικά και τεχνικά αδύνατη (γενικά η περίοδος αυτή ανέδειξε την γνήσια πραγματικότητα : η ζωή δεν σχεδιάζεται με συνθήκες και μαθηματικούς τύπους). Η έξοδος χώρας από την ευρωζώνη δεν προβλέπεται από τις συνθήκες δημιουργίας του κοινού νομίσματος. Αν, και όποτε, αυτή γίνει θα είναι το τέλος αυτού του εγχειρήματος και της ευρωπαϊκής ένωσης. Οι πιστωτές δεν ήθελαν αυτή την εξέλιξη και μάλιστα ακόμα περισσότερο δεν την ήθελαν στην άλλη όχθη του ατλαντικού. (αυτό συνιστά ένα πολύ ιδιόμορφο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί : Θέλει η υπερδύναμη το Ευρώ ; ή θα προτιμούσε μια λιγότερο δομημένη οικονομική ζώνη στον Ευρωπαϊκό χώρο ; ). Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια ‘περίεργη’ φάση, όπου ο χρηματοπιστωτικός τίγρης κατατρώει τον καπιταλισμό. Τα ‘μάγια’ του καπιταλισμού, αυτά που παράγουν κέρδος από το τίποτε, έχουν γίνει δαιμόνια που κατατρώγουν τις οικονομίες, τα έθνη, τους ανθρώπους. Μια σπίθα αβεβαιότητας μπορεί να απελευθερώσει τις βαλβίδες ασφάλειας (τα QE θα είναι αδύναμα μπροστά στην μόχλευση). Αυτό ήταν το μόνο αντικειμενικό διαπραγματευτικό όπλο της Ελλάδας την περίοδο αυτή. Ο Βαρουφάκης έμοιαζε στις συνθήκες αυτές με τζιχαντιστή, ζωσμένο εκρηκτικά (= χρεοκοπία) ο οποίος με το θάνατό του θα σκότωνε και την παγκόσμια ανάκαμψη.
Μία προσέγγιση κάποιων από τους δανειστές, μοιάζει να θεωρεί τον Τσίπρα σαν ένα αριστερό λαϊκιστή ο οποίος σύντομα θα συμβιβαστεί. Μια άλλη, γνωρίζοντας τον πραγματικό συσχετισμό δύναμης, εργάζεται με σκοπό να φθείρει και να ταπεινώσει την «αριστερή» κυβέρνηση, όσο και να διδάξει τον Ελληνικό και άλλους λαούς να «ψηφίζουν σωστά»
Όσο η πίεση ανεβαίνει, αλλά και μετά την συμφωνία της 12 Ιουλίου, αρχίζουν να αναφαίνονται οι διαφορές των θεσμών : το ΔΝΤ, το οποίο έχει ήδη παραβιάσει τους κανόνες του για την βιωσιμότητα του χρέους στα προηγούμενα προγράμματα , δημοσιοποιεί την έκθεση βιωσιμότητας – παρά την γερμανική αντίθεση – και ήδη δηλώνει προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν θα συμμετέχει στις συνεχιζόμενες ‘διασώσεις’ χωρίς ελάφρυνση / διαγραφή χρέους. Η Γερμανική πλευρά, που έχει ήδη εμπεδώσει την ηγεμονική θέση στην Ευρώπη, φαίνεται να επιδιώκει μια ολική ‘τιμωρία’, πρόσθετη στην οικονομική κατοχή, για τη φτωχή χώρα του νότου, δηλώνει ότι δεν προβλέπεται διαγραφή χρέους (ψευδές) και προτείνει μια πρόσκαιρη αποβολή από το ευρώ. Η τελευταία αυτή πρόταση δε μοιάζει να έχει βάση στις συνθήκες, ίσως όμως μπορέσει να γίνει το εφαλτήριο για αλλαγές στη νομισματική ένωση αν βρεθούν επαρκείς πολιτικές δυνάμεις για το σκοπό αυτό. Τέλος, άλλες ενδιαφερόμενες χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, παίρνουν θέσεις ανάλογα με τα ίδια συμφέροντα. Τις μέρες της κορύφωσης του δράματος, έγινε φανερό σε όσους δεν έχουν άμεσο δεσμό με τα συμφέροντα των κρατικών και διεθνών γραφειοκρατιών, το γεγονός της ολικής παραποίησης των θεσμικών ρόλων και των δημοκρατικών λειτουργιών. Σε διεθνές επίπεδο, η στάση του ελληνικού λαού ξεπέρασε κάθε προσδοκία ελευθεροφροσύνης, κατέδειξε την αντίθεση των λαών στις επιβαλλόμενες πολιτικές και ξεσκέπασε τους υπερεθνικούς σχεδιασμούς της ελιτ. «Η Γερμανία απώλεσε τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο», και ήδη οι πλέον σώφρονες αναλυτές στη μεγάλη αυτή χώρα προειδοποιούν για τις παρεπόμενες πολιτικές αναταράξεις …
Μέρος 2. Ιστορικά δεδομένα που δημιουργούν μια εικόνα της ροής της διεθνούς πραγματικότητας.
1961. Σε ομιλία του ο πρόεδρος των ΗΠΑ Αϊζενχαουερ, λίγες μέρες πριν την λήξη της θητείας του, προειδοποιεί τον Αμερικανικό λαό για τους κινδύνους που η (και εκεί) διαπλεκόμενη εξουσία βιομηχανικών κολοσσών και στρατιωτικών φορέων (Το στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα military industrial complex ) εγκυμονεί για το έθνος των ΗΠΑ. Δυόμιση χρόνια αργότερα σε μια δημόσια όσο και ανεξιχνίαστη συνομωσία δολοφονείται ο πιο δημοφιλής πρόεδρος των ΗΠΑ. Η επιτροπή Warren, για τη διαλεύκανση του εγκλήματος, αποφαίνεται ότι ο δολοφόνος έδρασε μόνος, αυτός που σκότωσε τον δολοφόνο επίσης έδρασε μόνος και σκοτώθηκε εκεί. «Τι ψάχνεις ;» στην αμερικάνικη εκδοχή. Όλοι γνωρίζουν ότι το πόρισμα δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Δεκάδες εκδοχές συνομωσιών έχουν διατυπωθεί, αλλά αυτό είναι σήμερα ελάχιστα σημαντικό. Το κίνητρο παραμένει το ζητούμενο. Ήταν άραγε η γνωστή διαφωνία του με τον πρόεδρο της CIA Edgar Hoover ; (λέγεται ότι η δολοφονία της Μονρόε, μια αναπόδεικτη αυτοκτονία, ήταν η τελευταία προειδοποίηση προς τον JFK. Πρόσφατα ωστόσο είδα μια πληροφορία που μοιάζει σημαντική : ο JFK είχε ήδη πάρει την απόφαση και θα υλοποιούσε μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της ομοσπονδιακής τράπεζας, μεταφέροντας το δικαίωμα έκδοσης νομίσματος στο treasury department (θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ), από την (ιδιωτική) FED.
Το 1989 σημαδεύει το τέλος του ψυχρού πολέμου. Το τείχος του Βερολίνου πέφτει, και μαζί με αυτό, η αυταπάτη ενός κεντρικά σχεδιασμένου «σοσιαλισμού». Δύο χρόνια μετά, με τον τρόπο που γίνονται αυτά τα πράγματα (στο σκοτάδι από μια ομάδα ανθρώπων του παρασκηνίου), η κραταιά υπερδύναμη καταρρέει, η Σοβιετική επανάσταση κλείνει τον ιστορικό της κύκλο. Ο ασκός του Αιόλου λύθηκε, ή όπως λένε στα αγγλικά all hell breaks loose … Αυτό είναι η ρίζα των εξελίξεων που ακολουθούν, αφού η γεωπολιτική των ταξικών συσχετισμών αλλάζει δραματικά σε βάρος των εργαζόμενων τάξεων.
Το 1995, για πρώτη φορά μετά τον 2ο ΠΠ, μία ευρωπαϊκή χώρα βομβαρδίζεται από ξένες δυνάμεις. Η Γιουγκοσλαβία, μια ειδική περίπτωση «υπαρκτού σοσιαλισμού», αφού έπαιξε ένα ιδιότυπο ρόλο την εποχή του ψυχρού πολέμου, δεν θα ήταν πλέον ανεκτή στο νέο σκηνικό. «έπρεπε» να διαλυθεί : το καθεστώς Μιλόσεβιτς, (αν πιστέψουμε τον Κουστουρίτσα (underground) ήταν άλλη μια εκδοχή απάτης σε βάρος της εργατικής τάξης), καταλύεται δια πυρός και απεμπλουτισμένου ουρανίου. Ήδη, τα κρατίδια που προέκυψαν είναι τα μικρά διαμαντάκια (μάλλον γυαλιστερές πέτρες) στο στέμμα της Βασίλισσας Γερμανίας.
2001. 11 Σεπτεμβρίου. Τα γεγονότα εκείνης της ημέρας σηματοδοτούν την αλλαγή εποχής. Σύμφωνα με την επίσημη θεωρία συνομωσίας, ο Οσάμα Μπιν Λαντεν, από μια σπηλιά στο Αφγανιστάν, με μόνο εξοπλισμό ένα λαπτοπ και δορυφορική σύνδεση ιντερνέτ, εκπαιδεύει 19 αεροπειρατές, οι οποίοι εκτελούν σχεδόν ταυτόχρονα 5 αεροπειρατείες, εξευτελίζουν την αεράμυνα της Αμερικής, ρίχνουν 3 ουρανοξύστες με 2 αεροπλάνα, καταστρέφουν τα γραφεία και το υλικό ελέγχου ενός ελλείματος τρισεκατομμυρίων $ (τρις ναι καλά διαβάσατε) στο πεντάγωνο… Σχεδόν 15 χρόνια μετά, όποιος κοιτάξει την επίσημη εκδοχή ανατριχιάζει από το μέγεθος της απάτης. Υπάρχουν εκατοντάδες ασυνέπειες της επίσημης εκδοχής με αυτά που συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο. Αυτό που όλοι είδαμε στις τηλεοράσεις, αυτό που είναι η κοινή εκδοχή στη συνείδηση των απληροφόρητων πολιτών παγκοσμίως είναι ένα μη γεγονός. Ωστόσο, οι συνέπειες του είναι τελείως πραγματικές : σηματοδοτεί την είσοδο σε ένα νέο μεσαίωνα. Την εποχή του διαφωτισμού θεμελιώθηκε το αξίωμα δικαίου: «αθώος μέχρις αποδείξεως της ενοχής». Η σωματική έρευνα, το οικιακό άσυλο, ο περιορισμός της προφυλάκισης ήταν κατακτήσεις των λαών για τις οποίες χρειάστηκαν αιώνες διεκδικήσεων. Την 11η Σεπτεμβρίου, αυτά διαγράφηκαν. Το κράτος των ΗΠΑ υπέστη ένα πραξικόπημα. Δυνάμεις μέσα από τον κρατικό μηχανισμό, σχεδίασαν, υλοποίησαν, κάλυψαν αυτό το πραξικόπημα. Διακριτή, με στοιχεία και μαρτυρίες, είναι και η συμμετοχή μυστικών υπηρεσιών άλλου κράτους : του Ισραήλ. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον πραγματικό κόσμο στον οποίο ζούμε (όχι αυτόν που μας εμφανίζουν ή αυτόν που θα θέλαμε), αν δεν μελετήσουμε τις λεπτομέρειες αυτού του γεγονότος.
2002. Η Ελλάδα γίνεται δεκτή στη ζώνη του Ευρώ. Με πλαστά στοιχεία (εκεί θα κολλήσουμε) καλούμαστε στο μπουφέ του κλαμπ των πλουσίων. Γεμίζουμε το πιάτο μας με τα καλούδια που προσφέρονται χωρίς ταμπελάκι τιμήματος. Πριν την είσοδο, είχαμε ήδη μια αδιαθεσία στον προθάλαμο (του χρηματιστηρίου), αλλά οι ορχήστρες και τα εμβατήρια των ολυμπιακών αγώνων κάλυπταν τις φωνές των ‘γκρινιάρηδων’ και των χαμένων. Ήμουν άπειρα εξοργισμένος με το δικομματικό φαγοπότι και την χυδαία εξαγορά του ελληνικού λαού από τα κακέκτυπα κόμματα δεξιάς και σοσιαλδημοκρατίας, μέχρι που είδα ένα άρθρο του Σεπουλβέδα με τίτλο «Ισπανία, μια χώρα προδομένη από τους πολιτικούς της». Εκεί έγινε σε μένα τόσο φανερό αυτό που ο Κούντερα είχε πει στην «αβάστακτη ελαφρότητα του είναι» (αναφερόμενος στην καταστολή της «άνοιξης της Πράγας» ) : «είναι μια παγκόσμια διαδικασία». Έτσι λύνεται και η απορία μου «πως είναι δυνατό μια χώρα σαν την Ιταλία – με την παράδοση, το μέγεθος, τον πολιτισμό και την παραγωγική αστική τάξη – να έχει πρωθυπουργό ένα ξεμωραμένο γέρο των μπουνγκα-μπουνγκα πάρτι.
2003. Μια συμμαχία προθύμων εισβάλει στο Ιρακ, και σκοτώνει τον εκεί δικτάτορα. Ο Σανταμ, αφού έκανε όλες τις βρώμικες δουλειές της περιοχής δεν ήταν πλέον χρήσιμος και έπρεπε να αντικατασταθεί. Εφευρέθηκε λοιπόν, το θέμα των όπλων μαζικής καταστροφής (τα οποία δεν βρέθηκαν ποτέ), και η αντιτρομοκρατική υστερία μετά την 11η Σεπτεμβρίου και έτσι δικαιολογήθηκε η εκατόμβη θυμάτων και ο διαμελισμός ενός σημαντικού κράτους. Οι οδύνες του εκεί λαού θα γίνουν γνωστές πολύ αργότερα, οι ίδιοι οι αμερικάνοι θρηνούν χιλιάδες και το κακό σπυρί του ισλαμικού κράτους θα φυτρώσει εκεί μέσα στο επιβαλλόμενο μίσος. Μια σκέψη είναι σημαντική : δεν αρκεί να υπηρετείς σωστά την υπερδύναμη, μπορεί για οποιοδήποτε λόγο να χρειαστεί να καταστραφείς. Δεν έχεις άμυνα όταν υποτάσσεσαι.
2008. Το αντίστοιχο της 11ης Σεπτεμβρίου στο οικονομικό πεδίο. Μετά από δεκαετίες ανάπτυξης του χρηματοπιστωτικού τομέα, η (2η) κορυφαία τράπεζα του είδους, η Lehman Brothers, καταρρέει βυθίζοντας σε διαρκή κρίση τον σύγχρονο καπιταλισμό.(σωστότερα σε διαρκή κρίση τις κοινωνίες υπό τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός δεν θίγεται από τις κρίσεις είναι η πηγή των κρίσεων και ωφελείται από αυτές) Στο ντοκιμαντέρ “Inside Job” από την Sony pictures, βρίσκει κανείς αρκετά στοιχεία για τον πως οργανώθηκε αυτή η καταστροφή με την συνεργασία τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών, και οίκων αξιολόγησης. Η συνεργασία αυτή επίσης περιελάμβανε άτομα από την κυβέρνηση, την κεντρική τράπεζα και το ακαδημαϊκό κατεστημένο. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας περιλαμβάνει την καταστροφή εκατομμυρίων νοικοκυριών στις ΗΠΑ, την παγκόσμια οικονομική κρίση που σιγοκαίει παγκοσμίως έκτοτε, και την σχετικοποίηση της πίστης. (της πίστης με την τραπεζική έννοια, κάθε προσπάθεια πιστοποίησης, είναι στην πραγματικότητα μια ένδειξη συμφωνίας με τον σχεδιασμό της ελιτ).
2010. Η Ελλάδα με την συνδρομή της πολιτικής ηγεσίας της γίνεται μια ελεγχόμενη χώρα. Έχουν γραφτεί τόσα που δεν χρειάζονται περισσότερα. Το πιο χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν το γεγονός ότι σε μια περίοδο συνυπήρξαν σαν (ναι σαν όχι ως) πρωθυπουργοί δύο Ευρωπαϊκών χωρών και ο κεντρικός τραπεζίτης, 3 τέως υπάλληλοι της Goldman Sachs.
Μέρος 3. Μια συνθετική θεώρηση της πραγματικότητας
Μια τέτοια θεώρηση θα απαιτούσε πολλές δεκάδες βιβλία … Ευτυχώς αυτά υπάρχουν : είναι το σώμα του Μαρξισμού, οι αναλύσεις του σύγχρονου – νεοφιλελεύθερου – οικονομικού μοντέλου, οι πολιτικές αναλύσεις όπως αυτές της Νάομι Κλάιν (στο δόγμα του ΣΟΚ), τα δεκάδες ντοκιμαντερ που περιγράφουν τα εγκλήματα της σύγχρονης νεοαποικιοκρατίας … Έτσι λοιπόν παρακάτω θα περιοριστώ σε τελείως αδρές γραμμές σκέψεων, που παράγουν ένα περίγραμμα της λειτουργίας του σύγχρονου κόσμου.
Ο Μαρξισμός ανέλυσε πλήρως το πώς λειτουργεί ο κλασσικός καπιταλισμός. (Κύκλος της παραγωγής, του κεφαλαίου, άντληση υπεραξίας, νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, κλπ). Όπως επίσης πως, η τεχνολογική εξέλιξη («παραγωγικές δυνάμεις») οδηγούν τις κοινωνίες σε ασυμβατότητα με τις «σχέσεις παραγωγής» (τον τρόπο ύπαρξης των κοινωνιών). Η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογικής βάσης της παραγωγής όμως οδηγεί σε εξελίξεις και ανάδυση νέων φαινομένων : Ο Λένιν ανέπτυξε την θεωρία του Ιμπεριαλισμού («ανώτατο στάδιο του Καπιταλισμού» : συνεπώς ο καπιταλισμός έχει ‘στάδια’). Αργότερα οι Μαρξιστές οικονομολόγοι μίλησαν για τον κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Ήδη ο Χιτλερισμός πέτυχε την ολοκληρωτική (κυριολεκτικά) υποταγή του συνόλου της κοινωνίας σε ένα κεντρικό (στρατιωτικό) τρόπο λειτουργίας της παραγωγικής μηχανής (δηλαδή των ίδιων των καπιταλιστών ως σώμα). Ωστόσο, η ύπαρξη του εργατικού κράτους, αλλά και ο υπολειπόμενος εθνικισμός των λαών (παράπλευρο προϊόν του ίδιου καπιταλισμού) απέτρεψε την επικράτηση αυτής της εκδοχής του καπιταλισμού (πρόσκαιρα ; ίσως).
Ο χιτλερισμός, όπως ίσως και το εργατικό κράτος (για αντίθετους λόγους), ήταν ένα κλαδί της ιστορίας που βγήκε πρώιμα. Επίσης, μπορούμε να διαβάσουμε την ιστορία των πολέμων του 20ου αιώνα σαν το κόστος της πτώσης της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Το δέντρο όμως του καπιταλισμού παραμένει ισχυρό. Οι αναπόφευκτες κρίσεις του, που φυσικά προκύπτουν από την ασυμμετρία παραγόμενου πλούτου και αμοιβών (κατανάλωσης) διοχετεύονται σε άλλους. Για αιώνες οι εργαζόμενοι στις πλούσιες καπιταλιστικές χώρες απολαμβάνουν επίπεδο ζωής ανώτερο από το μέσο, εκμεταλλευόμενες άλλες χώρες. Στην ‘τελευταία’ πράξη αυτού του δράματος όλη η παραγωγή (μαζί με τα προβλήματά της : μόλυνση, εργατική τάξη, κρίσεις …) μεταφέρεται αλλού. Το τίμημα του εγκλήματος είναι η συνειδησιακή υποβάθμιση των λαών στις χώρες της ‘δύσης’. Στερημένος από την παραγωγή ο λαός γίνεται ο ίδιος ‘εκμεταλλευτής’, χάνει την οργανωτική και ατομική λειτουργικότητα, παρακμάζει πολιτισμικά. Αυτά είναι συμπτώματα αλλαγών. Συμβαίνουν πρώτα – και βαθμιαία – στο παραγωγικό επίπεδο, παράγουν πολιτισμική, κοινωνική και πολιτική αποσάθρωση.
Οι οικονομικές αυτές εξελίξεις στο παραγωγικό πλαίσιο οδηγούν σε αλυσίδα αλλαγών στην οικονομία εν γένει. Όπως οι μελέτες δείχνουν, ήδη από το 1975, η αμοιβή της εργασίας δεν ακολουθεί την αύξηση της παραγωγικότητας. Το οικονομικό σύστημα ανταποκρίνεται επεκτείνοντας την πίστη : το ατομικό όσο και το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται σταθερά. Αν κοιτάξει κανείς τους αριθμούς δυσκολεύεται να τους πιστέψει : στις πιο πλούσιες καπιταλιστικές χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία, Ιαπωνία) το ιδιωτικό χρέος ξεπερνά πολλές φορές το ΑΕΠ. Ποιοι έχουν αυτό το χρέος και πως θα ξεπληρωθεί ; (αν). Η τάση αυτή του σύγχρονου καπιταλισμού δεν οφείλεται σε μια διαστροφική συνομωσία της ελίτ : είναι φυσικό προϊόν της ανάγκης επέκτασης με κάθε κόστος. Αυτή η φυσική ‘ανάγκη’ του καπιταλισμού εξυπηρετείται με διάφορους τρόπους από το πολιτικό προσωπικό. Όταν όμως, φτάνει η μέρα του απολογισμού, η αποκλιμάκωση των αξιών καταβαραθρώνει όλους εκτός από αυτούς με τα πολλά μηδενικά στο λογαριασμό τους. Και πάλι τότε, το πολιτικό προσωπικό ( οι διάφοροι «θεσμοί» ), αναλαμβάνει την διαδικασία ελέγχου αυτής της κατάρρευσης ώστε να μην αποκτήσει χαρακτήρα ανατροπής.
Με αυξανόμενο ρυθμό μετά την πτώση της ΣΕ, η καπιταλιστική ανάπτυξη ωθείται σε οικονομική και παραγωγική ‘διαστροφή’ : ο κύκλος αναπαραγωγής του κεφαλαίου ελέγχεται (μέσω των κεντρικών τραπεζών, με χρηματοπιστωτικά μέσα, με συνεχή αύξηση του δανεισμού), η παραγωγική δραστηριότητα μεταφέρεται στο εξωτερικό, η δράση συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων παράγει πολέμους, δημιουργεί νομικό πλαίσιο (για το εμπόριο, τους κανονισμούς, τις ποσοστώσεις). Τα μεγάλα ‘γεγονότα’ που ανέφερα στο προηγούμενο μέρος : η 11η Σεπτεμβρίου και η κατάρρευση της Lehman Brothers , είναι παρεμβάσεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι πολύ διαφορετικές στη φύση τους (αν και λογική συνέπεια της επιθετικής λογικής του καπιταλισμού) από προηγούμενες μορφές ιμπεριαλιστικής δράσης. Με μικρά και σταθερά βήματα αναπτύσσεται ένας ιστός ‘παγκόσμιας διακυβέρνησης’, χωρίς πρόσωπο, αλλά με εμφανή αποτελέσματα.
Η ελληνική περίπτωση – που έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως πείραμα του νεοφιλελευθερισμού – παρουσιάζει με καθαρό τρόπο αυτή την όψη του σύγχρονου καπιταλισμού : Η διαδικασία ‘διάσωσης’ της Ελλάδας, είναι στην πραγματικότητα η μετατροπή της χώρας σε μια νέα μορφή κρατικής οντότητας. Το πείραμα φαίνεται να επιταχύνεται, ο Σόϊμπλε, όπως και ο εκπρόσωπος της bundesbank, επιθυμούν και σχεδιάζουν μια ανεξάρτητη αρχή για την επίβλεψη των ευρωπαϊκών οικονομιών. Έτσι, τα ευρωπαϊκά κράτη, θα μπορούν να έχουν εθνικές ομάδες στο ποδόσφαιρο, να διευθετούν το χωροταξικό τους σχέδιο, αλλά δεν θα έχουν λόγο σε οτιδήποτε έχει κόστος δημοσιονομικό. Οι τράπεζες, ελεγχόμενες απόλυτα από την ΕΚΤ, θα ρυθμίζουν (ελέγχουν) την ρευστότητα επίσης κεντρικά. Έχουμε λοιπόν ένα σκέλος εξελίξεων στον οικονομικό τομέα, που συμπληρώνεται με ανάλογες εξελίξεις στον πολιτικό τομέα. Ποια δημοκρατία και ποιες εκλογές. Η οικονομική πολιτική δεν αφορά αυτούς που ψηφίζουν στα reality shows …Ο παλιός καλός καπιταλισμός πέθανε ! Ζήτω ο νέος καπιταλισμός.
Αν, οι προηγούμενες δεκαετίες, έθρεψαν στους περισσότερους λαούς τις μεγαλύτερες αυταπάτες για την πραγματικότητα, όλα αυτά που βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε σήμερα, μας δίνουν την ικανότητα να αντιληφθούμε συνολικά και συλλογικά την αναγκαιότητα μιας υπέρβασης. Ο καπιταλισμός δεν έχει ανάγκη πλέον την εργασία. Βιωματικά μπορούμε να δούμε πως οι άνθρωποι ‘περισσεύουν’ ενώ τα αγαθά δεν λείπουν. Δεν είναι ελληνικό αυτό το πρόβλημα ! Αν η ανθρωπότητα δεν βρει τον τρόπο να αντιμετωπίσει αυτή τη φυσική εξέλιξη του καπιταλισμού δεν έχει μέλλον. Φτάνουμε δηλαδή στην κατάσταση που προέβλεψε ο Μαρξ, όπου οι σχέσεις παραγωγής εμποδίζουν τις παραγωγικές δυνάμεις. Θα είναι άραγε η νέα προσπάθεια υπέρβασης ανάλογη με αυτή της ΣΕ ; Μπορεί δηλαδή ένα κράτος να ‘ξεφύγει’ από την δομική μονολιθικότητα του σύγχρονου δομικού καπιταλισμού ; όχι μόνο η ΣΕ, αλλά και η Κούβα δείχνουν πως ο δρόμος αυτός είναι εξαιρετικά δύσκολος.
Ας σταματήσουμε εδώ τις αναλύσεις γενικού πεδίου. Κρατάμε μόνο την έννοια του ‘ταξικού’ αντίπαλου και την έννοια του ‘συσχετισμού δύναμης’. Ποιες είναι δηλαδή οι ταξικές δυνάμεις που αντιπαρατίθενται στο σύγχρονο κόσμο, ποια είναι η φύση τους, με ποια μορφή γίνεται αυτή η αντιπαράθεση και ποιος είναι ο πραγματικός συσχετισμός δύναμης.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός διατηρεί τις διαδικασίες και τις σχέσεις του κλασσικού καπιταλισμού : υπάρχει η παραγωγή αγαθών με την ίδια μορφή (άντληση υπεραξίας από την εργατική δύναμη), υπάρχει η κυκλοφορία του κεφαλαίου. Υπάρχει επίσης, σε επεκτεινόμενο πεδίο και με επιταχυνόμενο ρυθμό , η διαδικασία «πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους». Αυτό είναι εξ’ άλλου η άλλη όψη της (ανάγκης της) τεχνολογικής προόδου. Οι ομοιότητες σταματούν όμως όταν δούμε την κλίμακα και την χωροταξία της παραγωγής. Σε όλα τα φαινόμενα μεγέθυνσης υπάρχει η προοπτική αλλοίωσης της φύσης του φαινομένου («πέρασμα της ποσότητας σε ποιότητα»). Αν παλαιότερα ο καπιταλιστής ενδιαφερόταν να έχει την κρατική νομοθεσία με το μέρος του, ο σημερινός καπιταλιστής ενδιαφέρεται να έχει το ίδιο το κρατικό μονοπώλιο … Αλλά η σημαντικότερη αλλαγή που έχει επισυμβεί, είναι το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού τομέα στις οικονομίες : Η χρηματοπιστωτική ανάπτυξη έρχεται μαζί με την μεγέθυνση του κύκλου αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Λειτουργεί εργαλειακά σε παραγωγικό επίπεδο (συλλογική χρηματοδότηση σε μέγεθος υπερπολλαπλάσιο των δυνατοτήτων), λειτουργεί προς την μονοπωλιακή ολοκλήρωση, λειτουργεί ως ασφαλιστική εξισορρόπηση των κυκλικών διακυμάνσεων. Όμως, η δική του ανάπτυξη έχει ξεπεράσει κάθε μέτρο, αλλοιώνοντας τελικά την φύση του καπιταλισμού : ακόμα και η πιο μεγάλη μονοπωλιακή επιχείρηση είναι μικρή (σε διαθέσιμο κεφάλαιο, σε πολιτική ισχύ, σε ευελιξία) μπροστά στην χρηματοπιστωτική ομίχλη. «οι αγορές», αυτή η απρόσωπη, πανταχού παρούσα, απίστευτης ισχύος και αδιαμφισβήτητης αξιοπιστίας δύναμη. Η δυνατότητα αυτής της δύναμης να λειτουργεί πάνω από τα μέτρα και τους κανόνες του καπιταλισμού ήδη μετρά δεκαετίες και επιβάλλει να αναγνωρίσουμε μια νέα φάση του καπιταλισμού. Ο υπερκαπιταλισμός, ή όπως αλλιώς θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε σηματοδοτεί την ολική απόσπαση της οικονομικής διάστασης από την παραγωγική. Ενόσω η ανάγκη – έστω επιφανειακής – διατήρησης των πολιτικών μορφών παραμένει, ισχύουν οι σχέσεις εποικοδομήματος. Η ανάγκη δηλαδή πειθούς και ενσωμάτωσης των πολιτών στο παραγωγικό σύστημα. Στο μέτρο που η ταξική διαίρεση θα καταστρέφει τις ζωές δισεκατομμυρίων στον πλανήτη, θα εκλείπει αυτή η ανάγκη πειθούς, και θα αυξάνει η θεσμική βία. Στο παρελθόν η πειθώ γεννιόταν με παραπλάνηση, στο μέλλον με άμεση βία.
Όλη αυτή η ανάλυση έρχεται για να δείξει την βασική αντίθεση που έγκειται πλέον στην: «ο (υπερ)καπιταλισμός απέναντι στους ανθρώπους (και τον ίδιο τον πλανήτη μέσω της κλιματικής αλλαγής)»
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα αναζητήσουμε τον συσχετισμό δύναμης και τις αντίθετες δυνάμεις. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να κρίνουμε την διαπραγμάτευση και τις συμφωνίες που έγιναν από τον Τσίπρα στην τελική σύνοδο κορυφής των πρωθυπουργών της ΕΕ (29 κράτη) με την παρουσία του ΔΝΤ (~ 190 κράτη), και το σιωπηρό ενδιαφέρον της υπερδύναμης και άλλων διεθνών παραγόντων (BRICS). Σε αυτό το πλαίσιο η μη συμφωνία ήταν αδιανόητη. Γιατί η μη συμφωνία θα έφερνε το ελληνικό κράτος στη θέση «οικονομικού τρομοκράτη», δηλαδή κοινού εχθρού, για τις πολιτισμένες (χα χα) δημοκρατίες (πάλι χα χα ) της Δύσης.
Ο Τσίπρας (και ο ΣΥΡΙΖΑ φυσικά) δέχεται σοβαρές κατηγορίες γιατί προσπάθησε να αλλάξει τα πράγματα. Αν δεν τα έκανε χειρότερα, (πράγμα που τονίζω δεν μπορεί να υιοθετηθεί αβασάνιστα), προχώρησε στον προδιαγεγραμμένο δρόμο (keep the program on track). Το ΚΚΕ, με την όλη στάση της άκαμπτης επαναστατικότητας και την αποφυγή οποιασδήποτε εκδοχής ανάληψης της παραμικρής ευθύνης για οποιαδήποτε αλλαγή εκτός από την ολοκληρωτική επανάσταση και την άμεση εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, εκπέμπει από καιρό ένα μήνυμα : «οι συνθήκες δεν είναι ώριμες, δεν μπορούμε». Και έχει ασφαλέστατα δίκιο αφού και το πιο μεγάλο ταξίδι ξεκινά με ένα βήμα. Αν δεν κάνουμε κανένα βήμα δεν κάνουμε κανένα ταξίδι. Αυτό ήταν το πραγματικό δίλλημα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου και ο ελληνικός λαός έκανε το πρώτο μικρό βήμα. Το δεύτερο βήμα έγινε με το δημοψήφισμα. Δεν ήταν μόνο το ΟΧΙ, ήταν και η διάκριση που έκανε απέναντι στις απειλές : η κοινή γνώμη, όπως και όσο αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις, επιθυμεί το ευρώ (και τα παράπλευρα κόστη), αλλά επίσης επιθυμεί ένα διαφορετικό μείγμα πολιτικής. Κυρίως επιθυμεί αυτό που έχει κατατεθεί ως αλήθεια στον ευρωπαϊκό μύθο : την Ευρώπη της δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους. Ήδη ο ευρωπαϊκός μύθος ξεφτίζει. Και το δίλλημα της πολιτικής ανάταξης πρέπει να ξεπροβάλλει σωστά : μπορεί ένα μικρό κράτος, υπονομευμένο σε όλα τα επίπεδα, να αντιταχθεί στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό ; Η απάντηση έχει δοθεί αρκετές φορές στην πράξη και από πολύ παλιά στη θεωρία : «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε !». Σήμερα θα πρέπει να λέμε «Άνθρωποι όλων των χωρών ενωθείτε !»
Αυτή η ανάλυση υπαγορεύει λοιπόν το εύρος των πολιτικών συμμαχιών που πρέπει να αναζητηθούν μαζί με την ωριμότητα και την υπομονή που αυτή η πολιτική δύναμη πρέπει να αναπτύξει. Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να προκύψει αναλύοντας την (συνειδητή) επιλογή των καπιταλιστικών δυνάμεων : σε κάθε ευκαιρία και με κάθε τρόπο, ο νεοφιλελευθερισμός προτάσσει την διαφορετικότητα, εντείνει τις αντιθέσεις, υποθάλπει τις αντιπαραθέσεις (διαίρει και βασίλευε). Η στάση αυτή, σε αντίθεση με παλαιότερες κοινωνικές ιδεολογίες των θρησκειών, δημιουργεί τα άτομα και καταργεί τις κοινωνίες. Έτσι λοιπόν, η πολιτική διέξοδος που μοιάζει αποτελεσματική περιλαμβάνει τα αμυντικά στοιχεία που θα κρατούν το καλύτερο δυνατό επίπεδο μείωσης των κοινωνικών πληγών, μαζί με την ανάταξη παραγωγικών δραστηριοτήτων, μαζί με την πολιτισμική και επιστημονική μόρφωση. Αυτά θα πρέπει να γίνουν παντού, έτσι ώστε η αποσάθρωση του τρέχοντος συστήματος, που μοιάζει αναπόφευκτη μέσα στις οικονομικές φούσκες και τις περιβαλλοντικές καταστροφές, να βρει συλλογική λύση.
Για να μην μένει λοιπόν καμιά αμφιβολία για τις απόψεις του κειμένου αυτού, ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι αντιτίθενται στο 3ο μνημόνιο. Ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι κατέκριναν την αποκοτιά του ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικήσει την εξουσία (που ποτέ δεν πήρε τελικά), ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι κατακρίνουν ότι τίποτε δεν έγινε στους λίγους μήνες της αριστερής διακυβέρνησης (έγιναν πολλά, όχι αρκετά, ποτέ δεν είναι αρκετά), αν μείνουμε στην ανάγκη δικαίωσης, ή ιδεολογικής καθαρότητας, ή συνέπειας, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να μιλάμε ενώ είναι ανάγκη να πράξουμε. Για να το πω όσο πιο σκληρά μπορώ : πρέπει σήμερα να αποφύγουμε να γίνουμε ραγιάδες, δηλαδή δούλοι που επιθυμούν να παραμείνουν έτσι.
Η συμφωνία που αυτές τις μέρες ξεκινά να υλοποιείται, είναι μια κακή συμφωνία, προϊόν φόβου, όπως οι ίδιοι οι εμπνευστές της ομολογούν.
Προβλέπει νέα υφεσιακά μέτρα που συνεχίζουν το καθοδικό σπιράλ της οικονομίας
Είναι χειρότερη από το mail Χαρδούβελη. Κυρίως γιατί το mail Χαρδούβελη ήταν το κλείσιμο του προηγούμενου προγράμματος, δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό. Τι θα έφερνε για πρόγραμμα κάλυψης του «δημοσιονομικού κενού» η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου με τους δανειστές δεν θα μάθουμε ποτέ.
Είναι χειρότερη από την πρόταση των δανειστών που απορρίφθηκε στο δημοψήφισμα κυρίως γιατί άλλο ευρωπαϊκό όργανο αναλαμβάνει τώρα την περίπτωσή «Ελλάδα». Η χώρα επισήμως γίνεται συλλογική ιδιοκτησία της Ευρώπης (που δεν είναι βέβαια η Ευρώπη των λαών, αλλά η Ευρώπη μιας ελίτ)
(συνεχίζει να) Αποδέχεται την ιδέα ότι η δημόσια περιουσία μπορεί και πρέπει να αποδοθεί ως ανταπόδοση χρέους.
(συνεχίζει να) Αποδέχεται την ιδέα πλήρους ελέγχου της ρύθμισης της οικονομίας από τους δανειστές.
Κυρίως όμως αυτή η συμφωνία (3ο μνημόνιο) είναι η σύμβαση ενσωμάτωσης της Ελληνικής πολιτείας σε ένα κεντρικά σχεδιαζόμενο οικονομικό μοντέλο. Αν ο όρος «κεντρικά σχεδιαζόμενο» οικονομικό μοντέλο σας θυμίζει κάτι, είναι πάλι μια φάρσα της ιστορίας που μας θυμίζει ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε συνεχώς ακόμα και για το περιεχόμενο των λέξεων.
Η εναλλακτική, μη συμφωνία, χρεοκοπία, είναι στις δεδομένες συνθήκες, χειρότερη.
Δεν εξασφαλίζει καμιά βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη απεξάρτηση από τους μηχανισμούς ελέγχου των οικονομιών. (περισσότερα στο 3ο μέρος)
Η Ελλάδα, αντί να ελεγχτεί με επιτροπεία, θα ‘αγοραστεί’ ως απλό περιουσιακό στοιχείο.
Η πραγματική πολιτική κατάσταση (με τα κρυφά στοιχεία της) είναι εξαιρετικά ασταθής. Μη συμφωνία θα επέφερε αστάθεια που κανείς δεν θέλει να μάθει πως είναι.
Οι γεωπολιτικοί όροι, ενυπάρχουν και λειτουργούν, όσο και αν τους αγνοούμε ή δεν θέλουμε να τους κοιτάξουμε κατάματα, σε συζητήσεις πεπεισμένων. (Είναι ιδιαίτερο κεφάλαιο δεν μπορεί να αναπτυχθούν εδώ)
Υπάρχει κάτι θετικό στη συμφωνία ;
Η Ελλάδα κρατά το κρεβάτι στην ‘εντατική’, δεν μεταφέρεται στο νεκροτομείο ακόμα.
Υπάρχει η (μικρή) πιθανότητα να οργανωθεί ένα σύγχρονο κράτος (έστω για τις ανάγκες των δανειστών). Η εσωτερική μας διαμάχη για την φύση του κράτους (όργανο της άρχουσας τάξης, συνεπώς φύσει εξουσιαστικό και ‘αντίπαλο’ ή βάση μιας σύγχρονης περίπλοκης κοινωνικής οργάνωσης), θα πάρει συγκεκριμένη – καταφατική – απάντηση.
Υπάρχει η πιθανότητα να αποδώσουν κάποια από τα ‘αναπτυξιακά πακέτα’.
Μπήκε επί τέλους στο τραπέζι το θέμα αναδιάρθρωσης | διαγραφής χρέους. Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό πρακτικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης. Περισσότερα παρακάτω.
Θετικό, όχι σε αυτή καθεαυτή τη συμφωνία, είναι η γνώση που απέκτησε τόσο ο ελληνικός λαός όσο και η ηγεσία αυτής της περιόδου
Όσο και αν θεωρούμε ότι το δίκαιο, η έλλογη αντιπαράθεση, είναι αυτό που υπαγορεύει τη διεθνή πολιτική ισορροπία, αυτό είναι ζητούμενο και μόνο σε μακροπρόθεσμη βάση. Η εμφανής αγωνία του πρωθυπουργού, η μαχητικότητα του, η επίμονη διαπραγμάτευση δεν μπόρεσαν να αναιρέσουν τις προθέσεις ταπείνωσης άλλων πλευρών. Ωστόσο, η Γερμανία, ήδη μετρά τεράστιες απώλειες στο ηθικό επίπεδο και την αντιμετώπιση από άλλους λαούς. Γίνεται σαφές ότι “this is a coup” (Αυτό είναι ένα πραξικόπημα). Οι απέναντι δυνάμεις, δεν έχουν ακριβώς ταυτόσημη στάση γιατί υποστηρίζονται από διαφορετικά συμφέροντα : άλλες οι βλέψεις της γερμανικής ηγεμονίας, άλλες οι στάσεις της Γαλλικής ιδιομορφίας, άλλη η πίεση της Ιταλικής οικονομικής ιδιοσυστασίας, κ.ο.κ. Από την άλλη πλευρά του ατλαντικού, η υπερδύναμη ενδιαφέρεται κυρίως για τη σταθερότητα και τη γεωπολιτική, το ΔΝΤ για να εφαρμόσει τις (ισοπεδωτικές) αρχές της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας. Κατά την διαπραγμάτευση, έγινε φανερό ότι οι διαφωνίες των δανειστών οδηγούσαν στο αδιέξοδο. Αδιέξοδο σχεδιασμένο με τις ακραίες απαιτήσεις υποταγής. Έτσι οδηγηθήκαμε στο δημοψήφισμα. Αμέσως μετά το ΔΝΤ δημοσιοποίησε την ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους σε ευθεία αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή (δηλ Γερμανική) ιδεοληψία ‘μη διαγραφής χρέους’. Είναι άραγε αυτή η εξέλιξη προϊόν σχεδιασμού με ενεργό, δηλαδή ενήμερο, τον πρωθυπουργό ;
Αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις απέναντι στο δημοψήφισμα (και από τις δύο μεριές του Ατλαντικού) όχι. Αν όμως ανεβάσουμε το επίπεδο ανάλυσης μας μπορούμε να δούμε ότι η πολιτική του ΔΝΤ, «υπαγόρευσε», την αντίδραση του δημοψηφίσματος. Σε αναλύσεις γερμανικών μέσων εκείνης της περιόδου, ο Τσίπρας χαρακτηριζόταν ως επιδέξιος ηγέτης που δεν θα υπέγραφε τον πολιτικό του θάνατο (ερχόμενος σε συμφωνία χωρίς αντίδραση). Συνεπώς και η γερμανική πλευρά δεν ανέμενε την ‘παράδοση’ του Τσίπρα.
Επίσης εντυπωσιακή είναι η ομόφωνη υποστήριξη της αμερικάνικης οικονομικής διανόησης στην ελληνική προσέγγιση. Είναι άραγε αυτή μια ‘ακαδημαϊκή αλληλεγγύη’ προς τον Γιάνη ή κάτι βαθύτερο ; Παρατηρώντας προσεκτικά την αλληλουχία των δράσεων, μπορούμε να δούμε ότι η άρνηση του πρωθυπουργού να δεχθεί το τελεσίγραφο της ολοκλήρωσης του προηγούμενου προγράμματος, ταυτόχρονα μας έφερε στον ESM, αλλά επίσης έφερε στην επιφάνεια την σημαντική αντίθεση της ΕΕ με το ΔΝΤ.
Το θετικότερο όμως σημείο όλης αυτής της πορείας είναι το δημοψήφισμα. Στην απελπισμένη προσπάθεια του Τσίπρα να μην υπογράψει το ταπεινωτικό τελεσίγραφο των θεσμών, λίγες ώρες πριν λήξει το προηγούμενο πρόγραμμα, εξήγγειλε το δημοψήφισμα. Παρά τις πραγματικές ενστάσεις (το δημοψήφισμα έγινε πάνω σε ληγμένη πρόταση), η κίνηση αυτή ήταν η τελευταία, ‘ξεκάθαρα αριστερή’ πολιτική πράξη του Τσίπρα. Με αυτό, σηματοδοτείται η ανάγκη πολιτικοποίησης των πολιτών, όσο και η τοποθέτηση των φορέων δημόσιου λόγου (κόμματα και ΜΜΕ).
Επίσης, ήταν η πρώτη φορά, εδώ και πολλά χρόνια που σε παγκόσμιο επίπεδο κλήθηκε ο λαός να τοποθετηθεί πάνω στους σχεδιασμούς της ελίτ. Όπως και στην περίπτωση του σχεδίου Αναν, το αποτέλεσμα ήταν ένα ηχηρό ΟΧΙ. Οι ερμηνείες της ψήφου ανήκουν στους ψυχολόγους, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει μια ιστορική στάση του λαού μας που θα μας κάνει περήφανους. Γιατί, ενώ ο ίδιος ο Τσίπρας δεν έδωσε αντιευρωπαϊκή διάσταση στο ΟΧΙ (ούτε πριν ούτε μετά), οι ίδιοι οι ευρωπαίοι – γνωρίζοντας τις δημοσκοπήσεις – διέπραξαν το λάθος της παρέμβασης. Δεν συζητούμε βέβαια για την εγχώρια διαπλοκή που «έδωσε τα ρέστα της». Στις συνθήκες αυτές, όπου η πίεση μεταφέρθηκε στον ίδιο το λαό (και με πρακτικό τρόπο : κλειστές τράπεζες), η όλη διαδικασία του δημοψηφίσματος συνιστά μια αναγέννηση της πολιτικής.
Τέλος ένα από τα πλέον σημαντικά ‘κέρδη’ αυτής της διαδικασίας είναι η συνειδητοποίηση του πλαισίου των πολιτικών. Η – ολοφάνερη πλέον – εμπλοκή του παγκόσμιου διακυβερνητικού συστήματος σε ένα πρόβλημα μιας μικρής χώρας. Προσέξτε : 29 χώρες (ΕΕ), 180 χώρες (ΔΝΤ), οι γείτονες, η Ρωσία, η Κίνα έχουν άμεση εμπλοκή στο Ελληνικό πρόβλημα. Θα είναι αφελές να πιστεύουμε ότι η μακρινή Βραζιλία ενδιαφέρεται για τους μισθούς των ΔΥ, αλλά είναι εξίσου αφελές να πιστεύουμε ότι οι διευθετήσεις που εδώ γίνονται θεμελιώνονται σε γνήσιους ‘οικονομικούς νόμους’ και όχι σε δυνάμεις (που λαθεμένα ονομάζουμε δυνάμεις της αγοράς) μακριά από λαϊκά και εθνοτικά συμφέροντα. («είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε»)
Συνεχίζοντας με τις διαπιστώσεις, ας δούμε την πολιτική πλευρά αυτών των διαδικασιών.
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών (Μάιος 2014) έδειξαν στους δανειστές (που φυσικά παρακολουθούν την κατάσταση του ‘ασθενούς’ με μεγάλο ενδιαφέρον), το τέλος της περιόδου Σαμαρά – Βενιζέλου. Αναπροσαρμόζουν βαθμιαία τους χειρισμούς, εγκαταλείποντας τους προηγούμενους διαχειριστές, (καμιά δόση δεν πληρώθηκε μετά τον Αύγουστο του 2014), πλησιάζοντας με ασύμμετρο τρόπο τους επερχόμενους. Παρατηρούμε μια διαρκή προσέγγιση της Αμερικανικής οικονομικής διανόησης στο Ελληνικό θέμα.
Το πολιτικό προσωπικό που ‘σήκωσε το βάρος’ των πρώτων μνημονίων, έχει ήδη φθάσει στα όρια των προσωπικών πολιτικών αντοχών. Αντίθετα, ο πυρηνικός σχηματισμός αυτού που ονομάζουμε διαπλοκή, ακμαία και ενεργά συνδιαμορφώνει και επηρεάζει αποφάσεις και πολιτικούς φορείς. Δημιουργεί μάλιστα και τον δικό του, ο οποίος κρίνει τους πάντες από την οπτική του νεόκοπου και αφαιρεί συστηματικά την πολιτική (ταξική) οπτική επιχειρώντας να κατοχυρώσει το ‘αυτονόητο’ σαν πολιτική επιδίωξη και στάση. Αυτονόητο το οποίο υπαγορεύεται βεβαίως από αυτούς που διαχειρίζονται την συλλογική πληροφόρηση και συνείδηση.
Το «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» συνιστά ένα σημείο καμπής : Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται ‘έτοιμος’ να αναλάβει την διακυβέρνηση με κοστολογημένο (ίσως) πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης. Η αντιμνημονιακή ρητορική δεν εγκαταλείπεται, ωστόσο, ο προσεκτικός αναλυτής θα πρέπει να δει την μετατόπιση του πολιτικού σκέλους στο κοινωνικό. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει (ούτε βέβαια μπορεί να αποκτήσει τόσο γρήγορα) συγκροτημένη πολιτική αντίληψη για την φύση και τον τρόπο πορείας του σύγχρονου καπιταλισμού και την δυνατότητα μιας εναλλακτικής αριστερής πορείας. Η αποδιοργάνωση στα τότε κυβερνητικά κόμματα γίνεται ολοένα πιο φανερή: το κυβερνητικό έργο παραλύει, ο Σαμαράς παραμένει παγιδευμένος στο αφήγημα του, (έξοδος στις αγορές, η ανάπτυξη έρχεται …). Όταν το ταμειακό κενό στο τέλος Φεβρουαρίου γίνει ορατό, η μόνη διέξοδος είναι η πρόωρη προσφυγή στις εκλογές. Όπως και το 2009 ο ΚΚ , ο Σαμαράς παραδίδει την εξουσία για να πιούν άλλοι το πικρό ποτήρι … Η προσωπική αλήθεια του Αντώνη όμως περιλαμβάνει την πίκρα της αιχμηρής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και την προετοιμασία της «αριστερής παρένθεσης». Αυτή η στάση γίνεται ορατή σε δύο σημεία : την επέκταση του προγράμματος κατά 2 μόλις μήνες (ενώ οι δανειστές πρότειναν 6 μήνες) αλλά και την εμμονή στην παραμονή της ηγεσίας στη ΝΔ.
Η κατάσταση των πολιτικών σχηματισμών την προεκλογική περίοδο, μοιάζει να αναλύεται με όρους ψυχολογίας και θεάτρου του παραλόγου. Στην πραγματικότητα όμως, ο παραλογισμός προκύπτει από την ανάγκη πρωθύστερης επιβεβαίωσης των απόψεων και στάσεων των πολιτικών σχηματισμών. Μέσα σε μια κοινωνία σε ανθρωπιστική κρίση, με το φόβο και το πολιτικό παραλήρημα στη θέση του διαλόγου, ανθίζουν οι κατηγορίες από εδώ και από εκεί : η υπόνοια της («εν τοις πράγμασι») προδοτικής στάσης ανταποδίδεται με την κατηγορία της ανευθυνότητας. Η επιθετική καταιγιστική κριτική επιστρέφεται με την ευθεία απειλή του τραπεζικού κραχ. Το πολιτικό σύστημα αδυνατεί να απαλλαγεί από την αναδρομικότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ στρέφει την προγραμματική θέση του στην επαναδιαπραγμάτευση. Αυτά όμως που έχουν συμφωνηθεί από την Ελληνική κυβέρνηση συνιστούν διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας. Είτε αυτές οι δεσμεύσεις αμφισβητούνται νομικά (όπως αναλύει στο σχετικό βιβλίο του ο κ. Kασιμάτης, αλλά και η επιτροπή της Βουλής για το δημόσιο χρέος), είτε εκπληρώνονται, παράγοντας ένα καθαρό πεδίο επαναπροσδιορισμού της σχέσης με τους δανειστές. Φυσικά, το όλο πρόγραμμα, με την ‘τεχνική’ συμβολή του ΔΝΤ, είναι δομημένο πάνω σε μια διαρκή αλληλοδιαδοχή δεσμεύσεων, ελέγχων, αναχρηματοδοτήσεων. Η θεμελιακή διαφορά των προγραμματικών θέσεων των δύο κομμάτων είναι ότι ο μεν ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί το χρέος μη βιώσιμο, ενώ η ΝΔ και λοιποί, δεν τολμούν καν να το πουν αυτό.
Η βασική θέση του ΣΥΡΙΖΑ για επαναδιαπραγμάτευση, εμπεριέχει και αναπαράγει την θεμελιακή αυταπάτη για την φύση και την λειτουργία του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος. (θα αναφερθώ αναλυτικά στο 3ο μέρος). Ωστόσο, αυτές οι διαπιστώσεις πρέπει να νοούνται μέσα στο συνεχές των πολιτικών στάσεων τόσο των πολιτικών σχηματισμών όσο και της πρόσληψης της πραγματικότητας από τους πολίτες μέσα από τα ΜΜΕ. Το πολιτικό φάσμα εμπεριέχει μια ισχυρή στάση που εκφράζεται με την άποψη «πάση θυσία στο ευρώ» (δεν έχω ακούσει βλακωδέστερη πολιτική άποψη από την εποχή του «ελιά και Κώτσο βασιλιά». Αν η παραμονή στο ευρώ απαιτούσε την παράδοση π.χ. της Θράκης σε ξένη χώρα θα ήταν αποδεκτό ;). Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος η θεματική αντιστρέφεται «άμεση έξοδος από το ευρώ και μονόπλευρη διαγραφή χρέους». Οι πολιτικές συνθήκες αποτρέπουν τον οποιοδήποτε νηφάλιο διάλογο, όχι μόνο για το νόμισμα (ή πρώτα για το νόμισμα), αλλά κυρίως για την πραγματική περιπλοκή του Ελληνικού προβλήματος. Σε συνθήκες σαν κι αυτές, επικρατούν οι κραυγές των αγοραίων προπαγανδιστών. Αυτές πάντα θα υπάρχουν, με την συνδρομή όμως των ΜΜΕ αποσιωπούν τις σοβαρές φωνές.
Μετά τις εκλογές, η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει εξαιρετική ηγεμονική παρουσία. Ο αγώνας δρόμου των επαφών, οι επιλογές προσώπων, η άμεση συνεργασία με τους ΑΝΕΛ, η επιλογή προέδρου της Δημοκρατίας και οι προγραμματικές δηλώσεις δείχνουν την θεμελιακή αντίληψη αυτού του πυρήνα εξουσίας : Να δημιουργηθούν | αναμορφωθούν οι θεσμοί του αστικού κράτους, με σκοπό να υπάρξει η ευκαιρία κοινωνικών παρεμβάσεων με αριστερό χρώμα. Να πεισθούν οι θεσμοί, για τις πολιτικές εκείνες που θα απομειώσουν τις επιπτώσεις των μνημονίων (ανθρωπιστική κρίση, καταστροφή της παραγωγικής βάσης). Αν, στην κυνικότητα της εποχής, αυτές οι απόψεις μοιάζουν ρομαντική αφέλεια, μια νηφάλια ανάλυση θα δείξει ότι ήταν οι μόνες απόψεις που μπορούσαν να φέρουν κάποια δυναμική αλλαγής. Ας δούμε το συσχετισμό δύναμης : στο οικονομικό πεδίο, το χρέος δεν είναι βιώσιμο, πράγμα που σημαίνει ότι οι δανειστές μπορούν να χρεοκοπήσουν την χώρα οποτεδήποτε. Στο πολιτικό επίπεδο, όσο και αν ο εκλογικός νόμος δίνει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στην «κυβέρνηση σωτηρίας», παραμένει αληθινό ότι η εκλογική βάση υπολείπεται του 50%. Η αντίσταση της αντιπολίτευσης είναι λυσσαλέα (ανταποδίδει τα ίσα εξ’ άλλου) αλλά και δόλια : οδηγεί συνειδητά σε Bank Run και ευτελίζει την (νέα πλέον) εθνική στάση (Γερουν γερά !). Αλλά, το χειρότερο πρόβλημα για την νέα κυβέρνηση είναι το τεχνικό : απειρία στην εξουσία και ένας κρατικός μηχανισμός δομημένος πάνω στο πελατειακό κράτος. Με προφανή την έλλειψη τεχνοκρατικών στελεχών και επίσης την διαφορετικότητα προσέγγισης όσων στελεχών υπάρχουν, η δημόσια διοίκηση συνεχίζει, όπως παλιά.
Ποια είναι η πραγματική στάση των πιστωτών σε όλα αυτά τα νεοφανή ;
Κατ’ αρχήν πρέπει να προσδιορίσουμε αν οι πιστωτές ήθελαν ένα GREXIT. Η απειλή αυτή, (που πρέπει να προσδιοριστεί αν πράγματι είναι απειλή), ενυπήρχε σε όλες τις δηλώσεις, ακόμα και τις πιο ‘υποστηρικτικές’. Ακόμα και στην τελευταία πράξη του δράματος, η πρόταση Σόϊμπλε για προσωρινή αποβολή από την ευρωζώνη, ήταν νομικά και τεχνικά αδύνατη (γενικά η περίοδος αυτή ανέδειξε την γνήσια πραγματικότητα : η ζωή δεν σχεδιάζεται με συνθήκες και μαθηματικούς τύπους). Η έξοδος χώρας από την ευρωζώνη δεν προβλέπεται από τις συνθήκες δημιουργίας του κοινού νομίσματος. Αν, και όποτε, αυτή γίνει θα είναι το τέλος αυτού του εγχειρήματος και της ευρωπαϊκής ένωσης. Οι πιστωτές δεν ήθελαν αυτή την εξέλιξη και μάλιστα ακόμα περισσότερο δεν την ήθελαν στην άλλη όχθη του ατλαντικού. (αυτό συνιστά ένα πολύ ιδιόμορφο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί : Θέλει η υπερδύναμη το Ευρώ ; ή θα προτιμούσε μια λιγότερο δομημένη οικονομική ζώνη στον Ευρωπαϊκό χώρο ; ). Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια ‘περίεργη’ φάση, όπου ο χρηματοπιστωτικός τίγρης κατατρώει τον καπιταλισμό. Τα ‘μάγια’ του καπιταλισμού, αυτά που παράγουν κέρδος από το τίποτε, έχουν γίνει δαιμόνια που κατατρώγουν τις οικονομίες, τα έθνη, τους ανθρώπους. Μια σπίθα αβεβαιότητας μπορεί να απελευθερώσει τις βαλβίδες ασφάλειας (τα QE θα είναι αδύναμα μπροστά στην μόχλευση). Αυτό ήταν το μόνο αντικειμενικό διαπραγματευτικό όπλο της Ελλάδας την περίοδο αυτή. Ο Βαρουφάκης έμοιαζε στις συνθήκες αυτές με τζιχαντιστή, ζωσμένο εκρηκτικά (= χρεοκοπία) ο οποίος με το θάνατό του θα σκότωνε και την παγκόσμια ανάκαμψη.
Μία προσέγγιση κάποιων από τους δανειστές, μοιάζει να θεωρεί τον Τσίπρα σαν ένα αριστερό λαϊκιστή ο οποίος σύντομα θα συμβιβαστεί. Μια άλλη, γνωρίζοντας τον πραγματικό συσχετισμό δύναμης, εργάζεται με σκοπό να φθείρει και να ταπεινώσει την «αριστερή» κυβέρνηση, όσο και να διδάξει τον Ελληνικό και άλλους λαούς να «ψηφίζουν σωστά»
Όσο η πίεση ανεβαίνει, αλλά και μετά την συμφωνία της 12 Ιουλίου, αρχίζουν να αναφαίνονται οι διαφορές των θεσμών : το ΔΝΤ, το οποίο έχει ήδη παραβιάσει τους κανόνες του για την βιωσιμότητα του χρέους στα προηγούμενα προγράμματα , δημοσιοποιεί την έκθεση βιωσιμότητας – παρά την γερμανική αντίθεση – και ήδη δηλώνει προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν θα συμμετέχει στις συνεχιζόμενες ‘διασώσεις’ χωρίς ελάφρυνση / διαγραφή χρέους. Η Γερμανική πλευρά, που έχει ήδη εμπεδώσει την ηγεμονική θέση στην Ευρώπη, φαίνεται να επιδιώκει μια ολική ‘τιμωρία’, πρόσθετη στην οικονομική κατοχή, για τη φτωχή χώρα του νότου, δηλώνει ότι δεν προβλέπεται διαγραφή χρέους (ψευδές) και προτείνει μια πρόσκαιρη αποβολή από το ευρώ. Η τελευταία αυτή πρόταση δε μοιάζει να έχει βάση στις συνθήκες, ίσως όμως μπορέσει να γίνει το εφαλτήριο για αλλαγές στη νομισματική ένωση αν βρεθούν επαρκείς πολιτικές δυνάμεις για το σκοπό αυτό. Τέλος, άλλες ενδιαφερόμενες χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, παίρνουν θέσεις ανάλογα με τα ίδια συμφέροντα. Τις μέρες της κορύφωσης του δράματος, έγινε φανερό σε όσους δεν έχουν άμεσο δεσμό με τα συμφέροντα των κρατικών και διεθνών γραφειοκρατιών, το γεγονός της ολικής παραποίησης των θεσμικών ρόλων και των δημοκρατικών λειτουργιών. Σε διεθνές επίπεδο, η στάση του ελληνικού λαού ξεπέρασε κάθε προσδοκία ελευθεροφροσύνης, κατέδειξε την αντίθεση των λαών στις επιβαλλόμενες πολιτικές και ξεσκέπασε τους υπερεθνικούς σχεδιασμούς της ελιτ. «Η Γερμανία απώλεσε τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο», και ήδη οι πλέον σώφρονες αναλυτές στη μεγάλη αυτή χώρα προειδοποιούν για τις παρεπόμενες πολιτικές αναταράξεις …
Μέρος 2. Ιστορικά δεδομένα που δημιουργούν μια εικόνα της ροής της διεθνούς πραγματικότητας.
1961. Σε ομιλία του ο πρόεδρος των ΗΠΑ Αϊζενχαουερ, λίγες μέρες πριν την λήξη της θητείας του, προειδοποιεί τον Αμερικανικό λαό για τους κινδύνους που η (και εκεί) διαπλεκόμενη εξουσία βιομηχανικών κολοσσών και στρατιωτικών φορέων (Το στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα military industrial complex ) εγκυμονεί για το έθνος των ΗΠΑ. Δυόμιση χρόνια αργότερα σε μια δημόσια όσο και ανεξιχνίαστη συνομωσία δολοφονείται ο πιο δημοφιλής πρόεδρος των ΗΠΑ. Η επιτροπή Warren, για τη διαλεύκανση του εγκλήματος, αποφαίνεται ότι ο δολοφόνος έδρασε μόνος, αυτός που σκότωσε τον δολοφόνο επίσης έδρασε μόνος και σκοτώθηκε εκεί. «Τι ψάχνεις ;» στην αμερικάνικη εκδοχή. Όλοι γνωρίζουν ότι το πόρισμα δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Δεκάδες εκδοχές συνομωσιών έχουν διατυπωθεί, αλλά αυτό είναι σήμερα ελάχιστα σημαντικό. Το κίνητρο παραμένει το ζητούμενο. Ήταν άραγε η γνωστή διαφωνία του με τον πρόεδρο της CIA Edgar Hoover ; (λέγεται ότι η δολοφονία της Μονρόε, μια αναπόδεικτη αυτοκτονία, ήταν η τελευταία προειδοποίηση προς τον JFK. Πρόσφατα ωστόσο είδα μια πληροφορία που μοιάζει σημαντική : ο JFK είχε ήδη πάρει την απόφαση και θα υλοποιούσε μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της ομοσπονδιακής τράπεζας, μεταφέροντας το δικαίωμα έκδοσης νομίσματος στο treasury department (θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ), από την (ιδιωτική) FED.
Το 1989 σημαδεύει το τέλος του ψυχρού πολέμου. Το τείχος του Βερολίνου πέφτει, και μαζί με αυτό, η αυταπάτη ενός κεντρικά σχεδιασμένου «σοσιαλισμού». Δύο χρόνια μετά, με τον τρόπο που γίνονται αυτά τα πράγματα (στο σκοτάδι από μια ομάδα ανθρώπων του παρασκηνίου), η κραταιά υπερδύναμη καταρρέει, η Σοβιετική επανάσταση κλείνει τον ιστορικό της κύκλο. Ο ασκός του Αιόλου λύθηκε, ή όπως λένε στα αγγλικά all hell breaks loose … Αυτό είναι η ρίζα των εξελίξεων που ακολουθούν, αφού η γεωπολιτική των ταξικών συσχετισμών αλλάζει δραματικά σε βάρος των εργαζόμενων τάξεων.
Το 1995, για πρώτη φορά μετά τον 2ο ΠΠ, μία ευρωπαϊκή χώρα βομβαρδίζεται από ξένες δυνάμεις. Η Γιουγκοσλαβία, μια ειδική περίπτωση «υπαρκτού σοσιαλισμού», αφού έπαιξε ένα ιδιότυπο ρόλο την εποχή του ψυχρού πολέμου, δεν θα ήταν πλέον ανεκτή στο νέο σκηνικό. «έπρεπε» να διαλυθεί : το καθεστώς Μιλόσεβιτς, (αν πιστέψουμε τον Κουστουρίτσα (underground) ήταν άλλη μια εκδοχή απάτης σε βάρος της εργατικής τάξης), καταλύεται δια πυρός και απεμπλουτισμένου ουρανίου. Ήδη, τα κρατίδια που προέκυψαν είναι τα μικρά διαμαντάκια (μάλλον γυαλιστερές πέτρες) στο στέμμα της Βασίλισσας Γερμανίας.
2001. 11 Σεπτεμβρίου. Τα γεγονότα εκείνης της ημέρας σηματοδοτούν την αλλαγή εποχής. Σύμφωνα με την επίσημη θεωρία συνομωσίας, ο Οσάμα Μπιν Λαντεν, από μια σπηλιά στο Αφγανιστάν, με μόνο εξοπλισμό ένα λαπτοπ και δορυφορική σύνδεση ιντερνέτ, εκπαιδεύει 19 αεροπειρατές, οι οποίοι εκτελούν σχεδόν ταυτόχρονα 5 αεροπειρατείες, εξευτελίζουν την αεράμυνα της Αμερικής, ρίχνουν 3 ουρανοξύστες με 2 αεροπλάνα, καταστρέφουν τα γραφεία και το υλικό ελέγχου ενός ελλείματος τρισεκατομμυρίων $ (τρις ναι καλά διαβάσατε) στο πεντάγωνο… Σχεδόν 15 χρόνια μετά, όποιος κοιτάξει την επίσημη εκδοχή ανατριχιάζει από το μέγεθος της απάτης. Υπάρχουν εκατοντάδες ασυνέπειες της επίσημης εκδοχής με αυτά που συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο. Αυτό που όλοι είδαμε στις τηλεοράσεις, αυτό που είναι η κοινή εκδοχή στη συνείδηση των απληροφόρητων πολιτών παγκοσμίως είναι ένα μη γεγονός. Ωστόσο, οι συνέπειες του είναι τελείως πραγματικές : σηματοδοτεί την είσοδο σε ένα νέο μεσαίωνα. Την εποχή του διαφωτισμού θεμελιώθηκε το αξίωμα δικαίου: «αθώος μέχρις αποδείξεως της ενοχής». Η σωματική έρευνα, το οικιακό άσυλο, ο περιορισμός της προφυλάκισης ήταν κατακτήσεις των λαών για τις οποίες χρειάστηκαν αιώνες διεκδικήσεων. Την 11η Σεπτεμβρίου, αυτά διαγράφηκαν. Το κράτος των ΗΠΑ υπέστη ένα πραξικόπημα. Δυνάμεις μέσα από τον κρατικό μηχανισμό, σχεδίασαν, υλοποίησαν, κάλυψαν αυτό το πραξικόπημα. Διακριτή, με στοιχεία και μαρτυρίες, είναι και η συμμετοχή μυστικών υπηρεσιών άλλου κράτους : του Ισραήλ. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον πραγματικό κόσμο στον οποίο ζούμε (όχι αυτόν που μας εμφανίζουν ή αυτόν που θα θέλαμε), αν δεν μελετήσουμε τις λεπτομέρειες αυτού του γεγονότος.
2002. Η Ελλάδα γίνεται δεκτή στη ζώνη του Ευρώ. Με πλαστά στοιχεία (εκεί θα κολλήσουμε) καλούμαστε στο μπουφέ του κλαμπ των πλουσίων. Γεμίζουμε το πιάτο μας με τα καλούδια που προσφέρονται χωρίς ταμπελάκι τιμήματος. Πριν την είσοδο, είχαμε ήδη μια αδιαθεσία στον προθάλαμο (του χρηματιστηρίου), αλλά οι ορχήστρες και τα εμβατήρια των ολυμπιακών αγώνων κάλυπταν τις φωνές των ‘γκρινιάρηδων’ και των χαμένων. Ήμουν άπειρα εξοργισμένος με το δικομματικό φαγοπότι και την χυδαία εξαγορά του ελληνικού λαού από τα κακέκτυπα κόμματα δεξιάς και σοσιαλδημοκρατίας, μέχρι που είδα ένα άρθρο του Σεπουλβέδα με τίτλο «Ισπανία, μια χώρα προδομένη από τους πολιτικούς της». Εκεί έγινε σε μένα τόσο φανερό αυτό που ο Κούντερα είχε πει στην «αβάστακτη ελαφρότητα του είναι» (αναφερόμενος στην καταστολή της «άνοιξης της Πράγας» ) : «είναι μια παγκόσμια διαδικασία». Έτσι λύνεται και η απορία μου «πως είναι δυνατό μια χώρα σαν την Ιταλία – με την παράδοση, το μέγεθος, τον πολιτισμό και την παραγωγική αστική τάξη – να έχει πρωθυπουργό ένα ξεμωραμένο γέρο των μπουνγκα-μπουνγκα πάρτι.
2003. Μια συμμαχία προθύμων εισβάλει στο Ιρακ, και σκοτώνει τον εκεί δικτάτορα. Ο Σανταμ, αφού έκανε όλες τις βρώμικες δουλειές της περιοχής δεν ήταν πλέον χρήσιμος και έπρεπε να αντικατασταθεί. Εφευρέθηκε λοιπόν, το θέμα των όπλων μαζικής καταστροφής (τα οποία δεν βρέθηκαν ποτέ), και η αντιτρομοκρατική υστερία μετά την 11η Σεπτεμβρίου και έτσι δικαιολογήθηκε η εκατόμβη θυμάτων και ο διαμελισμός ενός σημαντικού κράτους. Οι οδύνες του εκεί λαού θα γίνουν γνωστές πολύ αργότερα, οι ίδιοι οι αμερικάνοι θρηνούν χιλιάδες και το κακό σπυρί του ισλαμικού κράτους θα φυτρώσει εκεί μέσα στο επιβαλλόμενο μίσος. Μια σκέψη είναι σημαντική : δεν αρκεί να υπηρετείς σωστά την υπερδύναμη, μπορεί για οποιοδήποτε λόγο να χρειαστεί να καταστραφείς. Δεν έχεις άμυνα όταν υποτάσσεσαι.
2008. Το αντίστοιχο της 11ης Σεπτεμβρίου στο οικονομικό πεδίο. Μετά από δεκαετίες ανάπτυξης του χρηματοπιστωτικού τομέα, η (2η) κορυφαία τράπεζα του είδους, η Lehman Brothers, καταρρέει βυθίζοντας σε διαρκή κρίση τον σύγχρονο καπιταλισμό.(σωστότερα σε διαρκή κρίση τις κοινωνίες υπό τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός δεν θίγεται από τις κρίσεις είναι η πηγή των κρίσεων και ωφελείται από αυτές) Στο ντοκιμαντέρ “Inside Job” από την Sony pictures, βρίσκει κανείς αρκετά στοιχεία για τον πως οργανώθηκε αυτή η καταστροφή με την συνεργασία τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών, και οίκων αξιολόγησης. Η συνεργασία αυτή επίσης περιελάμβανε άτομα από την κυβέρνηση, την κεντρική τράπεζα και το ακαδημαϊκό κατεστημένο. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας περιλαμβάνει την καταστροφή εκατομμυρίων νοικοκυριών στις ΗΠΑ, την παγκόσμια οικονομική κρίση που σιγοκαίει παγκοσμίως έκτοτε, και την σχετικοποίηση της πίστης. (της πίστης με την τραπεζική έννοια, κάθε προσπάθεια πιστοποίησης, είναι στην πραγματικότητα μια ένδειξη συμφωνίας με τον σχεδιασμό της ελιτ).
2010. Η Ελλάδα με την συνδρομή της πολιτικής ηγεσίας της γίνεται μια ελεγχόμενη χώρα. Έχουν γραφτεί τόσα που δεν χρειάζονται περισσότερα. Το πιο χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν το γεγονός ότι σε μια περίοδο συνυπήρξαν σαν (ναι σαν όχι ως) πρωθυπουργοί δύο Ευρωπαϊκών χωρών και ο κεντρικός τραπεζίτης, 3 τέως υπάλληλοι της Goldman Sachs.
Μέρος 3. Μια συνθετική θεώρηση της πραγματικότητας
Μια τέτοια θεώρηση θα απαιτούσε πολλές δεκάδες βιβλία … Ευτυχώς αυτά υπάρχουν : είναι το σώμα του Μαρξισμού, οι αναλύσεις του σύγχρονου – νεοφιλελεύθερου – οικονομικού μοντέλου, οι πολιτικές αναλύσεις όπως αυτές της Νάομι Κλάιν (στο δόγμα του ΣΟΚ), τα δεκάδες ντοκιμαντερ που περιγράφουν τα εγκλήματα της σύγχρονης νεοαποικιοκρατίας … Έτσι λοιπόν παρακάτω θα περιοριστώ σε τελείως αδρές γραμμές σκέψεων, που παράγουν ένα περίγραμμα της λειτουργίας του σύγχρονου κόσμου.
Ο Μαρξισμός ανέλυσε πλήρως το πώς λειτουργεί ο κλασσικός καπιταλισμός. (Κύκλος της παραγωγής, του κεφαλαίου, άντληση υπεραξίας, νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, κλπ). Όπως επίσης πως, η τεχνολογική εξέλιξη («παραγωγικές δυνάμεις») οδηγούν τις κοινωνίες σε ασυμβατότητα με τις «σχέσεις παραγωγής» (τον τρόπο ύπαρξης των κοινωνιών). Η διαρκής εξέλιξη της τεχνολογικής βάσης της παραγωγής όμως οδηγεί σε εξελίξεις και ανάδυση νέων φαινομένων : Ο Λένιν ανέπτυξε την θεωρία του Ιμπεριαλισμού («ανώτατο στάδιο του Καπιταλισμού» : συνεπώς ο καπιταλισμός έχει ‘στάδια’). Αργότερα οι Μαρξιστές οικονομολόγοι μίλησαν για τον κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Ήδη ο Χιτλερισμός πέτυχε την ολοκληρωτική (κυριολεκτικά) υποταγή του συνόλου της κοινωνίας σε ένα κεντρικό (στρατιωτικό) τρόπο λειτουργίας της παραγωγικής μηχανής (δηλαδή των ίδιων των καπιταλιστών ως σώμα). Ωστόσο, η ύπαρξη του εργατικού κράτους, αλλά και ο υπολειπόμενος εθνικισμός των λαών (παράπλευρο προϊόν του ίδιου καπιταλισμού) απέτρεψε την επικράτηση αυτής της εκδοχής του καπιταλισμού (πρόσκαιρα ; ίσως).
Ο χιτλερισμός, όπως ίσως και το εργατικό κράτος (για αντίθετους λόγους), ήταν ένα κλαδί της ιστορίας που βγήκε πρώιμα. Επίσης, μπορούμε να διαβάσουμε την ιστορία των πολέμων του 20ου αιώνα σαν το κόστος της πτώσης της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Το δέντρο όμως του καπιταλισμού παραμένει ισχυρό. Οι αναπόφευκτες κρίσεις του, που φυσικά προκύπτουν από την ασυμμετρία παραγόμενου πλούτου και αμοιβών (κατανάλωσης) διοχετεύονται σε άλλους. Για αιώνες οι εργαζόμενοι στις πλούσιες καπιταλιστικές χώρες απολαμβάνουν επίπεδο ζωής ανώτερο από το μέσο, εκμεταλλευόμενες άλλες χώρες. Στην ‘τελευταία’ πράξη αυτού του δράματος όλη η παραγωγή (μαζί με τα προβλήματά της : μόλυνση, εργατική τάξη, κρίσεις …) μεταφέρεται αλλού. Το τίμημα του εγκλήματος είναι η συνειδησιακή υποβάθμιση των λαών στις χώρες της ‘δύσης’. Στερημένος από την παραγωγή ο λαός γίνεται ο ίδιος ‘εκμεταλλευτής’, χάνει την οργανωτική και ατομική λειτουργικότητα, παρακμάζει πολιτισμικά. Αυτά είναι συμπτώματα αλλαγών. Συμβαίνουν πρώτα – και βαθμιαία – στο παραγωγικό επίπεδο, παράγουν πολιτισμική, κοινωνική και πολιτική αποσάθρωση.
Οι οικονομικές αυτές εξελίξεις στο παραγωγικό πλαίσιο οδηγούν σε αλυσίδα αλλαγών στην οικονομία εν γένει. Όπως οι μελέτες δείχνουν, ήδη από το 1975, η αμοιβή της εργασίας δεν ακολουθεί την αύξηση της παραγωγικότητας. Το οικονομικό σύστημα ανταποκρίνεται επεκτείνοντας την πίστη : το ατομικό όσο και το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται σταθερά. Αν κοιτάξει κανείς τους αριθμούς δυσκολεύεται να τους πιστέψει : στις πιο πλούσιες καπιταλιστικές χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία, Ιαπωνία) το ιδιωτικό χρέος ξεπερνά πολλές φορές το ΑΕΠ. Ποιοι έχουν αυτό το χρέος και πως θα ξεπληρωθεί ; (αν). Η τάση αυτή του σύγχρονου καπιταλισμού δεν οφείλεται σε μια διαστροφική συνομωσία της ελίτ : είναι φυσικό προϊόν της ανάγκης επέκτασης με κάθε κόστος. Αυτή η φυσική ‘ανάγκη’ του καπιταλισμού εξυπηρετείται με διάφορους τρόπους από το πολιτικό προσωπικό. Όταν όμως, φτάνει η μέρα του απολογισμού, η αποκλιμάκωση των αξιών καταβαραθρώνει όλους εκτός από αυτούς με τα πολλά μηδενικά στο λογαριασμό τους. Και πάλι τότε, το πολιτικό προσωπικό ( οι διάφοροι «θεσμοί» ), αναλαμβάνει την διαδικασία ελέγχου αυτής της κατάρρευσης ώστε να μην αποκτήσει χαρακτήρα ανατροπής.
Με αυξανόμενο ρυθμό μετά την πτώση της ΣΕ, η καπιταλιστική ανάπτυξη ωθείται σε οικονομική και παραγωγική ‘διαστροφή’ : ο κύκλος αναπαραγωγής του κεφαλαίου ελέγχεται (μέσω των κεντρικών τραπεζών, με χρηματοπιστωτικά μέσα, με συνεχή αύξηση του δανεισμού), η παραγωγική δραστηριότητα μεταφέρεται στο εξωτερικό, η δράση συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων παράγει πολέμους, δημιουργεί νομικό πλαίσιο (για το εμπόριο, τους κανονισμούς, τις ποσοστώσεις). Τα μεγάλα ‘γεγονότα’ που ανέφερα στο προηγούμενο μέρος : η 11η Σεπτεμβρίου και η κατάρρευση της Lehman Brothers , είναι παρεμβάσεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι πολύ διαφορετικές στη φύση τους (αν και λογική συνέπεια της επιθετικής λογικής του καπιταλισμού) από προηγούμενες μορφές ιμπεριαλιστικής δράσης. Με μικρά και σταθερά βήματα αναπτύσσεται ένας ιστός ‘παγκόσμιας διακυβέρνησης’, χωρίς πρόσωπο, αλλά με εμφανή αποτελέσματα.
Η ελληνική περίπτωση – που έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως πείραμα του νεοφιλελευθερισμού – παρουσιάζει με καθαρό τρόπο αυτή την όψη του σύγχρονου καπιταλισμού : Η διαδικασία ‘διάσωσης’ της Ελλάδας, είναι στην πραγματικότητα η μετατροπή της χώρας σε μια νέα μορφή κρατικής οντότητας. Το πείραμα φαίνεται να επιταχύνεται, ο Σόϊμπλε, όπως και ο εκπρόσωπος της bundesbank, επιθυμούν και σχεδιάζουν μια ανεξάρτητη αρχή για την επίβλεψη των ευρωπαϊκών οικονομιών. Έτσι, τα ευρωπαϊκά κράτη, θα μπορούν να έχουν εθνικές ομάδες στο ποδόσφαιρο, να διευθετούν το χωροταξικό τους σχέδιο, αλλά δεν θα έχουν λόγο σε οτιδήποτε έχει κόστος δημοσιονομικό. Οι τράπεζες, ελεγχόμενες απόλυτα από την ΕΚΤ, θα ρυθμίζουν (ελέγχουν) την ρευστότητα επίσης κεντρικά. Έχουμε λοιπόν ένα σκέλος εξελίξεων στον οικονομικό τομέα, που συμπληρώνεται με ανάλογες εξελίξεις στον πολιτικό τομέα. Ποια δημοκρατία και ποιες εκλογές. Η οικονομική πολιτική δεν αφορά αυτούς που ψηφίζουν στα reality shows …Ο παλιός καλός καπιταλισμός πέθανε ! Ζήτω ο νέος καπιταλισμός.
Αν, οι προηγούμενες δεκαετίες, έθρεψαν στους περισσότερους λαούς τις μεγαλύτερες αυταπάτες για την πραγματικότητα, όλα αυτά που βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε σήμερα, μας δίνουν την ικανότητα να αντιληφθούμε συνολικά και συλλογικά την αναγκαιότητα μιας υπέρβασης. Ο καπιταλισμός δεν έχει ανάγκη πλέον την εργασία. Βιωματικά μπορούμε να δούμε πως οι άνθρωποι ‘περισσεύουν’ ενώ τα αγαθά δεν λείπουν. Δεν είναι ελληνικό αυτό το πρόβλημα ! Αν η ανθρωπότητα δεν βρει τον τρόπο να αντιμετωπίσει αυτή τη φυσική εξέλιξη του καπιταλισμού δεν έχει μέλλον. Φτάνουμε δηλαδή στην κατάσταση που προέβλεψε ο Μαρξ, όπου οι σχέσεις παραγωγής εμποδίζουν τις παραγωγικές δυνάμεις. Θα είναι άραγε η νέα προσπάθεια υπέρβασης ανάλογη με αυτή της ΣΕ ; Μπορεί δηλαδή ένα κράτος να ‘ξεφύγει’ από την δομική μονολιθικότητα του σύγχρονου δομικού καπιταλισμού ; όχι μόνο η ΣΕ, αλλά και η Κούβα δείχνουν πως ο δρόμος αυτός είναι εξαιρετικά δύσκολος.
Ας σταματήσουμε εδώ τις αναλύσεις γενικού πεδίου. Κρατάμε μόνο την έννοια του ‘ταξικού’ αντίπαλου και την έννοια του ‘συσχετισμού δύναμης’. Ποιες είναι δηλαδή οι ταξικές δυνάμεις που αντιπαρατίθενται στο σύγχρονο κόσμο, ποια είναι η φύση τους, με ποια μορφή γίνεται αυτή η αντιπαράθεση και ποιος είναι ο πραγματικός συσχετισμός δύναμης.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός διατηρεί τις διαδικασίες και τις σχέσεις του κλασσικού καπιταλισμού : υπάρχει η παραγωγή αγαθών με την ίδια μορφή (άντληση υπεραξίας από την εργατική δύναμη), υπάρχει η κυκλοφορία του κεφαλαίου. Υπάρχει επίσης, σε επεκτεινόμενο πεδίο και με επιταχυνόμενο ρυθμό , η διαδικασία «πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους». Αυτό είναι εξ’ άλλου η άλλη όψη της (ανάγκης της) τεχνολογικής προόδου. Οι ομοιότητες σταματούν όμως όταν δούμε την κλίμακα και την χωροταξία της παραγωγής. Σε όλα τα φαινόμενα μεγέθυνσης υπάρχει η προοπτική αλλοίωσης της φύσης του φαινομένου («πέρασμα της ποσότητας σε ποιότητα»). Αν παλαιότερα ο καπιταλιστής ενδιαφερόταν να έχει την κρατική νομοθεσία με το μέρος του, ο σημερινός καπιταλιστής ενδιαφέρεται να έχει το ίδιο το κρατικό μονοπώλιο … Αλλά η σημαντικότερη αλλαγή που έχει επισυμβεί, είναι το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού τομέα στις οικονομίες : Η χρηματοπιστωτική ανάπτυξη έρχεται μαζί με την μεγέθυνση του κύκλου αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Λειτουργεί εργαλειακά σε παραγωγικό επίπεδο (συλλογική χρηματοδότηση σε μέγεθος υπερπολλαπλάσιο των δυνατοτήτων), λειτουργεί προς την μονοπωλιακή ολοκλήρωση, λειτουργεί ως ασφαλιστική εξισορρόπηση των κυκλικών διακυμάνσεων. Όμως, η δική του ανάπτυξη έχει ξεπεράσει κάθε μέτρο, αλλοιώνοντας τελικά την φύση του καπιταλισμού : ακόμα και η πιο μεγάλη μονοπωλιακή επιχείρηση είναι μικρή (σε διαθέσιμο κεφάλαιο, σε πολιτική ισχύ, σε ευελιξία) μπροστά στην χρηματοπιστωτική ομίχλη. «οι αγορές», αυτή η απρόσωπη, πανταχού παρούσα, απίστευτης ισχύος και αδιαμφισβήτητης αξιοπιστίας δύναμη. Η δυνατότητα αυτής της δύναμης να λειτουργεί πάνω από τα μέτρα και τους κανόνες του καπιταλισμού ήδη μετρά δεκαετίες και επιβάλλει να αναγνωρίσουμε μια νέα φάση του καπιταλισμού. Ο υπερκαπιταλισμός, ή όπως αλλιώς θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε σηματοδοτεί την ολική απόσπαση της οικονομικής διάστασης από την παραγωγική. Ενόσω η ανάγκη – έστω επιφανειακής – διατήρησης των πολιτικών μορφών παραμένει, ισχύουν οι σχέσεις εποικοδομήματος. Η ανάγκη δηλαδή πειθούς και ενσωμάτωσης των πολιτών στο παραγωγικό σύστημα. Στο μέτρο που η ταξική διαίρεση θα καταστρέφει τις ζωές δισεκατομμυρίων στον πλανήτη, θα εκλείπει αυτή η ανάγκη πειθούς, και θα αυξάνει η θεσμική βία. Στο παρελθόν η πειθώ γεννιόταν με παραπλάνηση, στο μέλλον με άμεση βία.
Όλη αυτή η ανάλυση έρχεται για να δείξει την βασική αντίθεση που έγκειται πλέον στην: «ο (υπερ)καπιταλισμός απέναντι στους ανθρώπους (και τον ίδιο τον πλανήτη μέσω της κλιματικής αλλαγής)»
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα αναζητήσουμε τον συσχετισμό δύναμης και τις αντίθετες δυνάμεις. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να κρίνουμε την διαπραγμάτευση και τις συμφωνίες που έγιναν από τον Τσίπρα στην τελική σύνοδο κορυφής των πρωθυπουργών της ΕΕ (29 κράτη) με την παρουσία του ΔΝΤ (~ 190 κράτη), και το σιωπηρό ενδιαφέρον της υπερδύναμης και άλλων διεθνών παραγόντων (BRICS). Σε αυτό το πλαίσιο η μη συμφωνία ήταν αδιανόητη. Γιατί η μη συμφωνία θα έφερνε το ελληνικό κράτος στη θέση «οικονομικού τρομοκράτη», δηλαδή κοινού εχθρού, για τις πολιτισμένες (χα χα) δημοκρατίες (πάλι χα χα ) της Δύσης.
Ο Τσίπρας (και ο ΣΥΡΙΖΑ φυσικά) δέχεται σοβαρές κατηγορίες γιατί προσπάθησε να αλλάξει τα πράγματα. Αν δεν τα έκανε χειρότερα, (πράγμα που τονίζω δεν μπορεί να υιοθετηθεί αβασάνιστα), προχώρησε στον προδιαγεγραμμένο δρόμο (keep the program on track). Το ΚΚΕ, με την όλη στάση της άκαμπτης επαναστατικότητας και την αποφυγή οποιασδήποτε εκδοχής ανάληψης της παραμικρής ευθύνης για οποιαδήποτε αλλαγή εκτός από την ολοκληρωτική επανάσταση και την άμεση εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, εκπέμπει από καιρό ένα μήνυμα : «οι συνθήκες δεν είναι ώριμες, δεν μπορούμε». Και έχει ασφαλέστατα δίκιο αφού και το πιο μεγάλο ταξίδι ξεκινά με ένα βήμα. Αν δεν κάνουμε κανένα βήμα δεν κάνουμε κανένα ταξίδι. Αυτό ήταν το πραγματικό δίλλημα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου και ο ελληνικός λαός έκανε το πρώτο μικρό βήμα. Το δεύτερο βήμα έγινε με το δημοψήφισμα. Δεν ήταν μόνο το ΟΧΙ, ήταν και η διάκριση που έκανε απέναντι στις απειλές : η κοινή γνώμη, όπως και όσο αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις, επιθυμεί το ευρώ (και τα παράπλευρα κόστη), αλλά επίσης επιθυμεί ένα διαφορετικό μείγμα πολιτικής. Κυρίως επιθυμεί αυτό που έχει κατατεθεί ως αλήθεια στον ευρωπαϊκό μύθο : την Ευρώπη της δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους. Ήδη ο ευρωπαϊκός μύθος ξεφτίζει. Και το δίλλημα της πολιτικής ανάταξης πρέπει να ξεπροβάλλει σωστά : μπορεί ένα μικρό κράτος, υπονομευμένο σε όλα τα επίπεδα, να αντιταχθεί στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό ; Η απάντηση έχει δοθεί αρκετές φορές στην πράξη και από πολύ παλιά στη θεωρία : «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε !». Σήμερα θα πρέπει να λέμε «Άνθρωποι όλων των χωρών ενωθείτε !»
Αυτή η ανάλυση υπαγορεύει λοιπόν το εύρος των πολιτικών συμμαχιών που πρέπει να αναζητηθούν μαζί με την ωριμότητα και την υπομονή που αυτή η πολιτική δύναμη πρέπει να αναπτύξει. Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να προκύψει αναλύοντας την (συνειδητή) επιλογή των καπιταλιστικών δυνάμεων : σε κάθε ευκαιρία και με κάθε τρόπο, ο νεοφιλελευθερισμός προτάσσει την διαφορετικότητα, εντείνει τις αντιθέσεις, υποθάλπει τις αντιπαραθέσεις (διαίρει και βασίλευε). Η στάση αυτή, σε αντίθεση με παλαιότερες κοινωνικές ιδεολογίες των θρησκειών, δημιουργεί τα άτομα και καταργεί τις κοινωνίες. Έτσι λοιπόν, η πολιτική διέξοδος που μοιάζει αποτελεσματική περιλαμβάνει τα αμυντικά στοιχεία που θα κρατούν το καλύτερο δυνατό επίπεδο μείωσης των κοινωνικών πληγών, μαζί με την ανάταξη παραγωγικών δραστηριοτήτων, μαζί με την πολιτισμική και επιστημονική μόρφωση. Αυτά θα πρέπει να γίνουν παντού, έτσι ώστε η αποσάθρωση του τρέχοντος συστήματος, που μοιάζει αναπόφευκτη μέσα στις οικονομικές φούσκες και τις περιβαλλοντικές καταστροφές, να βρει συλλογική λύση.
Για να μην μένει λοιπόν καμιά αμφιβολία για τις απόψεις του κειμένου αυτού, ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι αντιτίθενται στο 3ο μνημόνιο. Ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι κατέκριναν την αποκοτιά του ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικήσει την εξουσία (που ποτέ δεν πήρε τελικά), ας έχουν ‘δίκιο’ όσοι κατακρίνουν ότι τίποτε δεν έγινε στους λίγους μήνες της αριστερής διακυβέρνησης (έγιναν πολλά, όχι αρκετά, ποτέ δεν είναι αρκετά), αν μείνουμε στην ανάγκη δικαίωσης, ή ιδεολογικής καθαρότητας, ή συνέπειας, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να μιλάμε ενώ είναι ανάγκη να πράξουμε. Για να το πω όσο πιο σκληρά μπορώ : πρέπει σήμερα να αποφύγουμε να γίνουμε ραγιάδες, δηλαδή δούλοι που επιθυμούν να παραμείνουν έτσι.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια