Βαγγέλης Πρατικάκης
Η Ιώ, ένα από τα τέσσερα μεγάλα φεγγάρια του Δία, αποδεικνύεται ακόμα πιο βίαιη από ό,τι έδειχνε: τρεις εξαιρετικά λαμπρές και θερμές ηφαιστειακές εκρήξεις που ξέσπασαν σε διάστημα δύο εβδομάδων εκτόξευσαν πίδακες λάβας σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων.
Η λάβα που παρήγαγαν οι τρεις εκρήξεις τον Αύγουστο του 2013 θα ήταν αρκετή για να καλύψουν έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, αναφέρει ομάδα αμερικανών ερευνητών. Η λάβα της Ιούς εκτιμάται μάλιστα ότι είναι πολύ θερμότερη από ό,τι στα σημερινά γήινα ηφαίστεια, και ίσως έχει παρόμοια σύσταση με το μάγμα που υπήρχε στη νεογέννητη, θερμή Γη.
H υπέρυθρη λάμψη μιας από τις εκρήξεις όπως καταγράφηκε από επίγειο τηλεσκόπιο (Katherine de Kleer/UC Berkeley/Gemini Observatory)
Δορυφόρος-ηφαίστειο
Η Ιώ, ελάχιστα μεγαλύτερη από τη Σελήνη, είναι το μόνο μέρος στο Ηλιακό Σύστημα όπου υπάρχουν ηφαίστεια όπως στη Γη. Λόγω της ασθενούς βαρύτητάς της, η λάβα των εκρήξεων τινάζεται σε μεγάλο ύψος και πέφτει πίσω στο έδαφος σχηματίζοντας μια πύρινη ομπρέλα.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς είναι συνεχής και σχηματίζει ποτάμια και μεγάλες λίμνες λάβας, και ολόκληρο το φεγγάρι είναι κίτρινο από το θειάφι που απελευθερώνουν οι εκρήξεις. Οι πραγματικά μεγάλες εκρήξεις είναι σπανιότερες, ή τουλάχιστον έτσι νομίζαμε ως τώρα: «Στην Ιώ περιμένουμε κανονικά μία έκρηξη κάθε ένα ή δύο χρόνια, και συνήθως δεν είναι τόσο λαμπρές» αναφέρει σε ανακοίνωση της NASA η Ίμκε ντε Πάτερ, καθηγήτρια Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.
«Εδώ έχουμε τρεις εξαιρετικά λαμπρές εκρήξεις, κάτι που υποδηλώνει ότι αν κοιτάζαμε την Ιώ πιο συχνά θα βλέπαμε πολύ περισσότερα τέτοια συμβάντα» επισημαίνει. Οι τρεις εκρήξεις του περυσινού Αυγούστου ήταν από τις ισχυρότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ -πρέπει να παρήγαγαν δεκάδες κυβικά χιλιόμετρα λάβας, η οποία πρέπει να κάλυψε έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Συγκριτικά, η έκρηξη του Όρους Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, μια από τις ισχυρότερες του 20ού αιώνα, υπολογίζεται ότι έδωσε 10 κυβικά χιλιόμετρα λάβας.
Κουρτίνες λάβας
Και οι τρεις τελευταίες εκρήξεις στην Ιώ είναι πιθανό να σχημάτισαν «κουρτίνες λάβας», πίδακες που εκτινάσσονται από σχισμές στην επιφάνεια μήκους πολλών χιλιομέτρων. Μία από τις εκρήξεις, η οποία συνέβη σε μια καλδέρα με την ονομασία Rarog Patera, εκτιμάται ότι παρήγαγε αρκετή λάβα για να καλύψει έκταση 130 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε βάθος δέκα μέτρων.
Οι υπολογισμοί βασίζονται σε μετρήσεις της υπέρυθρης ακτινοβολίας των εκρήξεων με μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια, όπως το Keck II στη Χαβάη, με κάτοπτρο δέκα μέτρων. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι υπέρθερμες εκρήξεις της Ιούς είναι πιθανώς παρόμοιες με αυτές που διαμόρφωσαν την επιφάνεια της Γης και της Αφροδίτης στα νιάτα τους. «Χρησιμοποιούμε την Ιώ ως ηφαιστειακό εργαστήριο για να κοιτάξουμε πίσω στο παρελθόν των βραχωδών πλανητών». Οι τελευταίες ανακαλύψεις παρουσιάζονται σε τρεις δημοσιεύσεις που έχουν γίνει δεκτές στην έγκριτη επιθεώρηση «Icarus». Δύο από αυτές είναι διαθέσιμες ως προδημοσίευση εδώ και εδώ.
ΤΟ ΒΗΜΑ science
0 Σχόλια