Σουφλέρη Ιωάννα Α.
Δεν συναντά κανείς κάθε ημέρα ανθρώπους σαν τον καθηγητή Ντενί Μπαριτόλ (Dennis Barritault). Ανθρώπους παθιασμένους με αυτό που κάνουν, ικανοποιημένους από τα επιτεύγματά τους, αλλά ταυτόχρονα και μετρημένους. Με αίσθηση της καλής τύχης τους (που, βεβαίως, την έχουν φτιάξει με τα χέρια τους) και την ηρεμία αυτού που δεν έχει να αποδείξει τίποτε.
Γνωρίσαμε τον γάλλο επίτιμο πια καθηγητή Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου Paris 12 κατά τη διάρκεια του πρόσφατου συνεδρίου της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας στο οποίο συμμετείχε με αφορμή την κυκλοφορία στη χώρα μας ενός σκευάσματος το οποίο μπορεί να διαφυλάξει πολλούς ανθρώπους από τον πόνο και τον ακρωτηριασμό. Το σκεύασμα, το οποίο κυκλοφορεί από την εταιρεία Φάρμασερβ Λίλλυ, προέκυψε από την ερευνητική ενασχόληση του γάλλου καθηγητή με την αναγέννηση των ιστών. Προφανώς δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο κ. Μπαριτόλ συναντήθηκε με τους έλληνες διαβητολόγους: είναι οι πληγές των ασθενών με διαβήτη που συχνά χρονίζουν και, όταν όλα τα μέτρα αποτυγχάνουν, ο ακρωτηριασμός είναι μονόδρομος.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με τα φοιτητικά εγχειρίδια Φυσιολογίας, τα θηλαστικά δεν έχουν αναγεννητικές ικανότητες. Αν είχαμε, θα μπορούσαμε να επαναδημιουργήσουμε την καρδιά μας έπειτα από ένα έμφραγμα ή να δημιουργήσουμε και πάλι ένα δάχτυλο που κόπηκε σε κάποιο ατύχημα. Δυστυχώς οι αναγεννητικές ιδιότητες φαίνεται ότι χάνονται όσο αυξάνεται η πολυπλοκότητα των οργανισμών και έτσι τα θηλαστικά δεν μπορούν να μιμηθούν τις σαύρες, που σύντομα ξαναγεννούν τις κομμένες ουρές τους. Αντιθέτως, τα θηλαστικά πρέπει να αρκεστούν σε επουλωτικούς ιστούς. Οπως θα θυμόμαστε όλοι από την εποχή που ματώναμε τα γόνατά μας πέφτοντας, οι επουλωτικοί ιστοί δεν συνιστούν αναγέννηση του προϋπάρχοντος ιστού. Προκύπτουν από τη ζωτικότατη ανάγκη να σταματήσει η διαφυγή αίματος και ως εκ τούτου η αρχιτεκτονική της τραυματισμένης περιοχής, που τη στιγμή του τραυματισμού δεν αποτελεί προτεραιότητα για τον οργανισμό, διαταράσσεται. Ετσι, όταν απομακρυνθεί το πηγμένο αίμα που έχει σχηματιστεί, μας μένει το σημάδι ως ανάμνηση των περιπετειών μας.
Οταν επουλώνεται και το κρανίο!
Περιττό να πούμε ότι όσο μεγαλώνουμε η ικανότητά μας να επουλώνουμε
τα τραύματά μας μειώνεται. Τα φαινόμενα της γήρανσης και της επίδρασής
τους στην επούλωση των τραυμάτων μελετούσε ως νεαρός ερευνητής ο
καθηγητής Μπαριτόλ όταν παρατήρησε κάτι που ακόμη και στον ίδιο φάνηκε
πολύ καλό για να είναι αληθινό: ότι ένα συνθετικό πολυμερές της γλυκόζης
έμοιαζε να παρέχει στα πειραματόζωα τις αναγεννητικές ιδιότητες που
λείπουν από τα θηλαστικά! Είναι δυνατόν; Και όμως είναι! Αν και το πρώτο
ερευνητικό αντικείμενο του καθηγητή ήταν ο αμφιβληστροειδής χιτώνας του
ματιού, το πείραμα που απέδειξε του λόγου το αληθές σε όλους όσοι
αμφέβαλλαν (και ήταν πολλοί) είχε να κάνει με την αναγέννηση του
κρανιακού οστού ποντικών. Αντίθετα με τους άλλους ιστούς μας, τα οστά
του κρανίου των θηλαστικών έχουν απολέσει πλήρως την ικανότητα να
επουλώνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν απαιτείται χειρουργική
παρέμβαση στον εγκέφαλο, η οπή στο κρανιακό οστό αποκαθίσταται με τη
βοήθεια τεχνητής «κόλλας». Δεν υπάρχει, δηλαδή, περίπτωση να «δέσουν» τα
οστά όπως γίνεται με εκείνα των άκρων. Η εφαρμογή του πολυμερούς που
ανακάλυψε ο καθηγητής Μπαριτόλ στο κρανιακό οστό ποντικών από το οποίο
είχε αφαιρεθεί χειρουργικά ένα μεγάλο τμήμα είχε ως αποτέλεσμα όχι απλώς
την επούλωσή του αλλά την πλήρη αναγέννησή του!
Το «μαγικό» πολυμερές
Μα τι μπορεί να κάνει, τέλος πάντων, ένα πολυμερές της γλυκόζης;
Προφανώς δεν πρόκειται για ένα οποιοδήποτε πολυμερές. Οπως εξήγησε ο
καθηγητής Μπαριτόλ, «πρόκειται για ένα μακρομόριο το οποίο μοιάζει
με μια ομάδα πολύ ζωτικών μακρομορίων που όλοι διαθέτουμε. Τα μακρομόρια
αυτά βρίσκονται στην εξωκυττάρια ουσία, βρίσκονται δηλαδή έξω από τα
κύτταρά μας, και συμβάλλουν στη δημιουργία του μικροπεριβάλλοντος το
οποίο εξασφαλίζει την καλή λειτουργία των κυττάρων. Αν θέλει κανείς να
ζωγραφίσει αυτά τα μακρομόρια, θα μπορούσε να τα παραστήσει σαν μια
σκαλωσιά γύρω από ένα κτίριο υπό ανέγερση. Και μάλιστα τα μόριά μας θα
είναι οι κάθετοι σιδερένιοι πάσσαλοι επάνω στους οποίους τοποθετούνται
συνήθως σανίδες οριζόντιες ως προς το έδαφος».
Πώς είναι όμως δυνατόν ένα δομικό στοιχείο της εξωκυττάριας ουσίας να συμβάλλει στην αναγέννηση ιστών; «Υπό κανονικές συνθήκες, στο πλέγμα της σκαλωσιάς που είπαμε προηγουμένως φυλάσσονται σε ανενεργή μορφή πολλά άλλα μικρά μόρια τα οποία απελευθερώνονται ανάλογα με τις ανάγκες των κυττάρων που "υπηρετούνται" από τη σκαλωσιά. Ετσι, όταν ένα κύτταρο πεθαίνει και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα άλλο νεότερο, η ανέπαφη σκαλωσιά εξασφαλίζει ότι τα ένζυμα του νεκρού κυττάρου θα εξουδετερωθούν χωρίς να βλάψουν τα γειτονικά του και πως οι απαιτούμενες διαδικασίες θα γίνουν με τη σωστή σειρά στον σωστό τόπο και χρόνο. Οταν τώρα υπάρξει ένας τραυματισμός, η απελευθέρωση μορίων που συμμετέχουν στη φλεγμονή οδηγεί βαθμηδόν στην επούλωση του τραύματος. Οδηγεί, δηλαδή, στη δημιουργία επουλωτικού ιστού και όχι στην αναγέννηση του προϋπάρχοντος ιστού» εξήγησε ο γάλλος καθηγητής.
Τι γίνεται με τα επίμονα τραύματα;
Υπάρχουν όμως τραύματα που αρνούνται να κλείσουν, όπως είναι τα
έλκη του διαβητικού ποδιού, τα φλεβικά και αρτηριακά έλκη και τα έλκη
της κατάκλισης. Αυτά τα χρόνια έλκη όχι μόνο προκαλούν πόνο αλλά πολλές
φορές καταλήγουν σε ακρωτηριασμούς. «Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο» σημείωσε ο κ. Μπαριτόλ και προσέθεσε: «Η
χρόνια φλεγμονή καταστρέφει συνεχώς τη δομή του εξωκυττάριου χώρου και
δυσχεραίνει ολοένα περισσότερο την αποκατάσταση του τραύματος. Αυτό που
κάνει λοιπόν το δικό μας πολυμερές είναι να παρέχει την υποδομή επάνω
στην οποία θα προσκολληθούν τα μόρια που χρειάζονται για την
αποκατάσταση του τραύματος. Τα μόρια αυτά υπάρχουν ενδογενώς στους
ιστούς μας, αλλά το κατεστραμμένο μικροπεριβάλλον τους σημαίνει ότι
γρήγορα καθίστανται ανενεργά. Θα πρέπει δε να σας πω ότι η εφαρμογή του
μακρομορίου μας στο χρόνια έλκη δεν δημιουργεί επουλωτικό ιστό αλλά
προάγει την αναγέννησή του!».
Σημαίνουν τα παραπάνω ότι και τα θηλαστικά διαθέτουν αναγεννητικές ιδιότητες; «Το να λέμε ότι τα θηλαστικά δεν διαθέτουν αναγεννητικές ιδιότητες παραπλανά. Κάθε ημέρα εκατομμύρια κύτταρά μας πεθαίνουν και αντικαθίστανται από άλλα που προέρχονται από την παρακαταθήκη βλαστικών κυττάρων των ιστών. Βεβαίως, άλλες αναγεννητικές ικανότητες έχει το δέρμα ή το εντερικό επιθήλιο και άλλες τα οστά ή ο εγκέφαλος. Ωστόσο δεν συναντάμε στα θηλαστικά τις αναγεννητικές ικανότητες των αμφιβίων. Στην περίπτωσή μας μιλούμε σαφώς για αναγέννηση καθώς αποκαθίσταται η αρχιτεκτονική των ιστών, έχουμε δημιουργία αγγείων κτλ. Και όλα αυτά με τον απλούστερο δυνατό τρόπο: παρέχοντας στον τραυματισμένο ιστό στήριγμα για να μπορέσει να ξεδιπλώσει τις δικές του δυνατότητες».
Cacipliq
Από τη θεωρία στην πράξη
Η πρώτη ιατρική εφαρμογή των ευρημάτων του καθηγητή Μπαριτόλ ακούει στο όνομα Cacipliq και αναφέρεται όχι ως σκεύασμα αλλά ως ιατρική συσκευή (medical device). Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα διάλυμα του πολυμερούς, μια ποσότητα του οποίου χρησιμοποιείται για να βραχεί μια αποστειρωμένη γάζα που υπάρχει μαζί του. Στη συνέχεια δεν απαιτείται παρά η τοποθέτηση για μερικά λεπτά της βρεγμένης με το πολυμερές γάζας επάνω στην καλά καθαρισμένη χρόνια πληγή. Οι ισχυρές δυνάμεις συναφείας που αναπτύσσει το πολυμερές με τον τραυματισμένο ιστό πυροδοτούν την αποκατάσταση του μικροπεριβάλλοντος, που με τη σειρά του εξασφαλίζει την έλευση των απαιτούμενων για την αναγέννηση του ιστού μορίων. Η διαδικασία εναπόθεσης του πολυμερούς επαναλαμβάνεται κάθε τρεις ημέρες ώσπου να κλείσει εντελώς η πληγή.
Σύμφωνα με τα δεδομένα των κλινικών μελετών, το Cacipliq σε διάστημα 10 εβδομάδων επιτυγχάνει αποκατάσταση των χρόνιων διαβητικών ελκών σε ποσοστά που ξεπερνούν το 90%. Κατ' αντιπαράθεση, η συνήθης φροντίδα των διαβητικών ελκών επιτυγχάνει σε 20 εβδομάδες επούλωση στο 30% των περιπτώσεων, ενώ ο ασθενής επουλωτικός ιστός που σχηματίζεται έχει συχνά ως αποτέλεσμα την υποτροπή.
Δημοσιεύτηκε στο "ΤΟ ΒΗΜΑ science" την Κυριακή, 23 Μαρτίου 2014
0 Σχόλια