Του Αλέξανδρου Δρίβα *
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έρχεται ως συνέχεια της πανδημίας. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση στηρίχθηκε σε έναν βασικό παράγοντα: Στην ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας. Η εξέλιξη της τεχνολογίας όμως έχει εξωτερικότητες και επομένως, οι μεταφορές έγιναν πιο εύκολες και γρήγορες. Αυτό συμπαρέσυρε τα έργα υποδομών τα οποία είναι σημαντικά για τη συνδεσιμότητα του πλανήτη.
Η προϋποτιθέμενη μεταβλητή για να συμβούν όλα αυτά, είναι η απρόσκοπτη ροή υδρογονανθράκων. Η δομή της διεθνούς οικονομίας, ήταν και παραμένει βαθιά πετροχημική. Τα πράγματα για τη Δύση είναι αρκετά δύσκολα και θα γίνουν δυσκολότερα. Με άλλα λόγια, θα επιδεινωθούν πολύ μέχρι να βελτιωθούν. Το τέλος παροχής φυσικού αερίου σε Πολωνία και Βουλγαρία είναι μια φυσιολογική εξέλιξη του πολέμου. Από την άλλη, η αναζωπύρωση της πανδημίας στην Κίνα όπου σύμφωνα με το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας του Κιέλου, έχει ήδη μειώσει κατά 30% τις εξαγωγές από τη Σαγκάη σε όλον τον κόσμο.
Από το 2003 και μετά οι "ευρωατλαντικές σχέσεις" χρησιμοποιήθηκαν επικοινωνιακά και πληθωριστικά και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Στην πραγματικότητα, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η ένωση των δύο Γερμανιών σε μία, έφεραν άλλου είδους σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Η Ε.Ε. επιθυμούσε να γευτεί τα έργα ειρήνης και η προοπτική της εμπορικής γιγάντωσης της Ε.Ε, αποτέλεσε την ευρωπαϊκή μορφή αφέλειας. Η αντίστοιχη αμερικανική αφέλεια ήταν "Το τέλος της Ιστορίας" και όλο αυτό που ονομάστηκε Triumphalism (θριαμβολογία). Συχνά-πυκνά, η Ε.Ε. των 28 (μέχρι με το Brexit να γίνει των 27) είχε τεράστιες εμπορικές διαφωνίες εντός του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Επιπρόσθετα, Γαλλία και Γερμανία αντιτάχθηκαν στους "σταυροφορικούς πολέμους" της κυβέρνησης Μπους σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Η άνοδος της Γερμανίας ως δύναμη που θα ήταν ηνίοχος του άρματος της Ε.Ε. ήταν πραγματικότητα και η γερμανική πολιτική ήθελε τόνωση των εξαγωγών του Βερολίνου. Όμως οι εξαγωγές χρειάζονταν απρόσκοπτη ροή φτηνής ενέργειας. Η Ρωσία την παρείχε έναντι πολιτικών ανταλλαγμάτων.
Η οπλοποίηση της ενέργειας από πλευράς της Ρωσίας (weaponization of energy) έγινε πλήρως αντιληπτή όταν η Ρωσία αποφάσισε να κόψει την παροχή του φυσικού αερίου σε Πολωνία και Βουλγαρία. Μέχρι όμως να φτάσουμε εδώ, κράτη της Ε.Ε ήταν εξαρτημένα από 100% έως και 40% από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ρωσία στην πραγματικότητα, είχε ένα άτυπο freepass κατά τη διάρκεια της 16ετούς θητείας της Μέρκελ. Η εξάρτηση ήταν πάντα η πηγή της αδυναμίας και έτσι το αφήγημα ότι η Ε.Ε αποτελεί έναν ξεχωριστό και ανεξάρτητο παίκτη στη διεθνή πολιτική τελείωσε με την προαναγγελία πακέτου εξοπλισμών ύψους 100 δισ. ευρώ από τον Σολτς και την ακύρωση του Nord Stream II. Όλα αυτά, ήταν βασικές αμερικανικές απαιτήσεις προς τη Γερμανία εδώ και αρκετά χρόνια. Επίσης η Ούρσουλα Φον ντερ Λαϊεν ευχαρίστησε δημόσια τον Αμερικανό πρόεδρο για την αμερικανική υποστήριξη.
Όμως μέσα στον πόλεμο δεν λύνονται για την Ευρώπη όσα όφειλαν να λυθούν πριν τον πόλεμο. Οι ΗΠΑ είναι ξανά στην Ευρώπη και αποτελούν το τελευταίο καταφύγιο της Ε.Ε η οποία από το 1957 δεν έχει αξιόπιστη αμυντική πολιτική. Η Ρωσία γνωρίζει ότι ο διχασμός της Ε.Ε δεν είναι δύσκολος όταν ακόμη και σήμερα η Ε.Ε δεν έχει καταλήξει στο ποια θα είναι η ευρωπαϊκή απάντηση για την απίστευτη ακρίβεια της ενέργειας. Μέσα από αυτά τα αντίποινα, η Ρωσία στοχεύει στα εξής:
1. Στην επαναφορά της Μόσχας στο σύστημα SWIFT.
2. Στο άνοιγμα της "αγοράς νομισμάτων" σε διεθνή κλίμακα, προσπαθώντας να πλήξει την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου.
3. Στη μεγαλύτερη δυνατή πλήξη των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ε.Ε καθώς οι πολίτες δε θα αντέξουν τις δυσθεώρητες τιμέρς των καυσίμων.
4. Στην αποτροπή της ενεργού εμπλοκής του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία (τα περισσότερα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ είναι στην Ε.Ε.).
Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία εξετάζει και το ενδεχόμενο οικονομικής της κατάρρευσης καθώς ο πόλεμος έχει πλέον ξεφύγει από τον οικονομικό της προϋπολογισμό (από το περιβόητο ταμείο πολέμου της). Αν η Ρωσία κόψει την παροχή φυσικού αερίου σε χώρες όπως είναι η Γερμανία, τότε οι ζημιές θα είναι εξίσου μεγάλες για την ήδη πληγωμένη ρωσική οικονομία η οποία μετά τις κυρώσεις του 2014 (προσάρτηση της Κριμαίας) έχει υποστεί ζημιά στη δομή της, φέρνοντας πίσω προγράμματα ακόμη και διύλισης πετρελαίου, το οποίο ρωσικό πετρέλαιο το διύλιζαν στις ΗΠΑ με διαφυγόντα κέρδη για τη Ρωσία ύψους 500 δισ. δολαρίων.
Η αμυντική βιομηχανία της Ρωσίας δεν είναι αυτάρκης καθώς πολλά εξαρτήματα των ρωσικών όπλων κατασκευάζονται εκτός Ρωσίας. Η επιπλέον απώλεια εσόδων για τη Ρωσία, είναι απαγορευτική. Όμως τίποτε δεν είναι απαγορευτικό για τον πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των πολέμων σπανίως οι δρώντες είναι ορθολογικοί και ο Πούτιν φαίνεται να έχει αντιληφθεί ότι ο πόλεμος φθοράς στην Ουκρανία θα είναι χρονοβόρος, κάτι που δεν το ήθελε. Επομένως, τέτοιες κινήσεις δείχνουν ότι η Ρωσία του Πούτιν έχει αποφασίσει να πάει μέχρι τέλους σε έναν πόλεμο στον οποίον το ΝΑΤΟ βλέπει ότι μπορεί να χαθεί πιο γρήγορα για τη Ρωσία και γι΄ αυτό και προχωράει σε πιο σημαντικό εξοπλισμό της Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν έχει αποκλείσει τη χρήση πυρηνικών ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής καθώς ο εφιάλτης να γίνει η Ουκρανία η ταφόπλακα της Ρωσίας, εγγίζει την πραγματικότητα.
Η χρήση των πυρηνικών όπλων δεν είναι μια εύκολη επιλογή καθώς η ραδιενέργεια δεν έχει σύνορα. Το πιο πιθανό είναι ο Πούτιν να χτυπήσει ασύμμετρα, όπως άλλωστε έχουν διαμηνύσει πολλές φορές επίσημοι Ρώσοι αξιωματούχοι. Το άνοιγμα μετώπων (ως διασπορά πολέμου) σε Μολδαβία και Βαλκάνια είναι ελκυστικό για τον Πούτιν μαζί με την πίεση της παύσης παροχής φυσικού αερίου σε κράτη-μέλη της Ε.Ε. που θα αρνηθούν να βρουν τρόπους να πληρώσουν τη Ρωσία σε ρούβλια. Η κλιμάκωση του πολέμου Δύσης-Ρωσίας θα εξαρτηθεί και από το αν τελικά θα εισέλθουν στο ΝΑΤΟ η Σουηδία και η Φινλανδία αλλά και το τι ρόλο θα παίξουν χώρες που ανήκουν στο ΝΑΤΟ αλλά έχουν ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία, όπως είναι η Ουγγαρία και η Τουρκία. Μέσα σε όλα αυτά και μιλώντας για το πιθανό σενάριο που αφορά την τακτική της διασποράς του πολέμου από πλευράς Πούτιν, δεν πρέπει να ξεχνούμε και τα ελληνοτουρκικά.
Η έλλειψη πόρων της Ε.Ε. σε συνδυασμό με την -ακόμη και εν μέσω πολέμου- άτολμη και διστακτική λήψη σημαντικών αποφάσεων, θα οδηγήσει την Ευρώπη σε πολλά προβλήματα καθώς η υποκατάσταση των εφοδιαστικών αλυσίδων σε ενέργεια και commodities θα στρέψει αναγκαστικά την Ε.Ε. στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή και στη Λατινική Αμερική. Περιοχές με τις οποίες η Ε.Ε. δεν είχε ασχοληθεί ενεργά στο παρελθόν. Οι περιφέρειες αυτές είναι μακρινές και έτσι η Ε.Ε όλο και θα γοητεύεται από την πιθανότητα να έχει λόγο στην επόμενη μέρα της Ουκρανίας η οποία συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα θησαυροφυλάκια φυσικών πόρων στην Ευρασία. Αυτό όμως σημαίνει κλιμάκωση με τη Ρωσία.
Χρειάζεται να υπολογίσουμε και το lockdown της Σαγκάης που έρχεται να δείξει ότι μια βίαιη αποσύνδεση μεταξύ περιφερειών που λειτουργούσαν πάνω στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, έχει τεράστιο κόστος. Μελλοντικά η Ε.Ε. δεν θα αποφύγει το να υποκαταστήσει την Κίνα με την Ινδία σε εμπορικό επίπεδο καθώς η Ινδία, πέραν των άλλων, μπορεί να μιλά από θέση ισχύος με χώρες του Περσικού Κόλπου. Η Ε.Ε μέχρι να γείρει η πλάστιγγα της Ουκρανίας υπέρ της, θα χρειαστεί την Ινδία τόσο ως αφετηρία εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και ως mediator του Περσικού Κόλπου, χωρίς να εμπλακεί στο μεσανατολικό χάος.
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Διεθνολόγος - Στρατηγικός Αναλυτής
0 Σχόλια