Καλή χρονιά και ευτυχισμένο το 2000!

Του Κώστα Στούπα

Αν κάτι είναι βέβαιο πλέον είναι πως η μετάλλαξη "Όμικρον" οδεύει προς κορύφωση στη χώρα μας εντός των επόμενων 2-3 εβδομάδων. Το παρήγορο είναι πως προκαλεί σημαντικά μικρότερα ποσοστά νόσησης.

Την ποιότητα και τη διάρκεια της ανοσίας που προσφέρει δεν είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε ακόμη.

Νομίζω πως από τα πρώτα στάδια της επιδημίας "Covid-19" διαπιστώθηκε πως η ανοσία που δημιουργούσε η νόσηση ήταν περιορισμένης διάρκειας, όπως το ίδιο διαπιστώθηκε και για την ανοσία που προσφέρουν τα εμβόλια.

Παρ’ όλα αυτά το 2021 η ανθρωπότητα κατάφερε να διαχειριστεί ικανοποιητικά την πανδημία χάρη στην έγκαιρη κυκλοφορία των εμβολίων.

Το 2022 εκτός των εμβολίων και της ευρείας διασποράς της διάδοσης της "Όμικρον" θα έχουμε και τα πρώτα φάρμακα που μειώνουν περαιτέρω τον κίνδυνο νόσησης.

Παρ’ όλα αυτά δεν είμαστε ακόμη σε θέση να γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της περιπέτειας ούτε στην υγεία όσων νόσησαν ή ήρθαν σε επαφή με τον ιό ούτε στις κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές όσων βίωσαν τις μεταβολές στον τρόπο ζωής μετά το 2019.

Πέραν τούτων όμως, το 2022 θα ξεκινήσει με πολλά ανοιχτά μέτωπα και εκκρεμότητες που μπορεί να αποδειχτούν καταλυτικές και να ορίσουν τις εξελίξεις για δεκαετίες.

Τα μέτωπα και οι εκκρεμότητες αυτές αφορούν:

Την Οικονομία…

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, το 2021 ο πληθωρισμός βρέθηκε εκτός ελέγχου. Οι καθησυχαστικές διαγνώσεις των Κεντρικών Τραπεζιτών και των λοιπών ειδημόνων πριν από μερικούς μήνες αποδεικνύονται λανθασμένες.

Οι τρέχουσες αυξήσεις σε τρόφιμα, ενέργεια, μεταφορές και πλήθος πρώτων υλών της τάξης των δεκάδων ποσοστιαίων μονάδων δεν μπορούν να μεταφράζονται απλά σε έναν πληθωρισμό 5%-6%, ο οποίος εκτιμάται πως θα πέσει στο 2%-3% στο μέσον του 2022.

Από τον Ιανουάριο θα δούμε διψήφια ποσοστά αύξησης στις τιμές. Οι εργαζόμενοι θα διεκδικήσουν αυξήσεις και οι κυβερνήσεις θα αποφασίζουν να καλύψουν τις απώλειες και από την στιγμή που οι αυξήσεις περάσουν στους μισθούς ο πληθωρισμός θα γίνει συστημικό στοιχείο με διάρκεια.

Τούτο σημαίνει πως θα χρειαστούν πολυετείς προσπάθειες αυξημένων επιτοκίων, νομισματικής σύσφιξης και δημοσιονομικής πειθαρχίας για να επανέλθουμε σε κάποια ισορροπία.

Σε ένα περιβάλλον αύξησης των επιτοκίων και οικονομικής λιτότητας τα χρηματιστήρια είναι λογικό να πιεστούν. Από την άλλη πλευρά ο πληθωρισμός και οι ποσοτικές χαλαρώσεις θα καταστήσουν πολλές μετοχές ασφαλέστερες από τα ομόλογα και τα μετρητά.

Τούτο θα μπορούσε να σημαίνει απότομες και μεγάλες διακυμάνσεις, όπως το 2020 όταν οι αγορές μέσα σε έναν μήνα έχασαν ένα 30% και στη συνέχεια σε έναν χρόνο κέρδισαν διπλάσια και τριπλάσια ποσοστά. Μόνο που αυτήν τη φορά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε πως τα μεγέθη μπορεί θα είναι αντίστροφα.

Καθώς όμως τη δεκαετία που τρέχει ο πληθωρισμός θα αποτελέσει βασικό παράγοντα των εξελίξεων, μάλλον έχει έρθει ο καιρός τα εμπορεύματα και ο χρυσός να υπεραποδώσουν έναντι των μετοχών.

Παρατηρώντας κάποιος τις πολιτικές και κοινωνικές συμπεριφορές των πληθυσμών τις τελευταίες δεκαετίες εύκολα θα συμπεράνει πως αυτές οι πολιτικές σύσφιξης και λιτότητας θα προκαλέσουν αντιδράσεις και πολιτικές εξελίξεις. Το ίδιο και η συνέχιση της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων και των ποσοτικών χαλαρώσεων μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα υπερπληθωρισμού και αποσταθεροποίησης.

Την ενέργεια…

Φέτος, στην Ευρώπη θα πληρώσουμε ιδιαίτερα υψηλές τιμές για την ενέργεια. Η άποψη της στήλης είναι πως το σχέδιο μετάβασης στις ΑΠΕ έγινε με μεγάλη προχειρότητα, ιδεολογικές προκαταλήψεις, πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες.

Πολύ σύντομα οι πολιτικές ηγεσίες θα αναγκαστούν να επαναπροσδιορίσουν τον ενεργειακό σχεδιασμό, γιατί το υψηλό ενεργειακό κόστος και η παράδοση της Ευρώπης στις ορέξεις του Πούτιν, θα δημιουργήσουν κοινωνική και πολιτική δυσαρέσκεια, κάτι που θα τροφοδοτήσει τα κόμματα του ακροδεξιού λαϊκισμού.

Η πυρηνική ενέργεια και οι υδρογονάθρακες της ΝΑ. Μεσογείου θα κληθούν να συνεισφέρουν, ότι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή αλλά και για τις μετοχές της πυρηνικής τεχνολογίας.

Χρήσιμο θα ήταν επίσης να παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς εταιρείες που δοκιμάζουν τεχνολογίες δέσμευσης των αερίων θερμοκηπίου από την καύση υδρογοναθράκων ή άνθρακα.

Οι ΑΠΕ θα αποσπάσουν σημαντικό μερίδιο του ενεργειακού ισοζυγίου στο μέλλον αλλά όχι του μεγέθους που έχουν προεξοφλήσει οι αγορές αυτήν την περίοδο.

Τη γεωπολιτική…

α) Ουκρανία…

Ας υποθέσουμε πως αν ήταν κάποιος στη θέση του Πούτιν και επιδιώκει την ανακοπή της εξάπλωσης του ΝΑΤΟ σε χώρες που αποτελούν τη ζώνη προστασίας της Ρωσίας, όπως η Ουκρανία, οι βαλτικές χώρες, η Πολωνία κ.λπ. πότε θα έβρισκε καλύτερη ευκαιρία από αυτή που προσφέρουν οι επόμενοι 2-3 μήνες;

Τούτο για τους εξής λόγους:

Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια φάση επαναπροσδιορισμού των προτεραιοτήτων εστιάζοντας περισσότερο στους κινδύνους που περικλείει γι’ αυτές η άνοδος της Κίνας. Εκτός αυτού, οι ΗΠΑ υποφέρουν από έναν βαθύ διχασμό μεταξύ "τραμπικών" και "ακροαριστερών δικαιωματιστών", οι οποίοι ασκούν υπερβολικό έλεγχο στην προεδρία Μπάιντεν.

Η Ευρώπη μιλάει για κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας αν αυτή εισβάλει στην Ουκρανία αλλά, αν τις επιβάλει, οι τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου θα πάνε στα ύψη και η ίδια θα πληρώσει μεγαλύτερο κόστος από τη Ρωσία.

Διαβάζω πως οι ειδικοί πιστεύουν πως το επόμενο δίμηνο αποτελεί καλή εποχή για την κινητοποίηση στρατιωτικών δυνάμεων στην Ουκρανία, γιατί το λασπώδες έδαφος παγώνει. Αν δεν επιβάλει εξελίξεις τώρα στην Ουκρανία, η Ρωσία σπάνια θα έχει άλλη τέτοια ευκαιρία…

β) Ελλάδα-Τουρκία…

Η Τουρκία έχει κάνει γνωστές τις αναθεωρητικές βλέψεις της εναντίον της Ελλάδας. Η Ελλάδα έχει προαναγγείλει ένα μικρό αλλά αποτελεσματικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του αμυντικού της εξοπλισμού.

Στα επόμενα 2 με 5 χρόνια η Ελλάδα με τα Ραφάλ, τις Μπελαρά, τις Κορβέτες και αρκετά ακόμη συστήματα μάλλον θα έχει αποκτήσει, αν όχι υπεροχή σε αρκετούς τομείς, τουλάχιστον ισχυρότερη αποτρεπτική ισχύ.

Αν η Τουρκία σκοπεύει να υλοποιήσει τα αναθεωρητικά της σχέδια, θα πρέπει να βιαστεί…

Εκτός όμως αυτών των πιθανών πεδίων ανάφλεξης που μας αφορούν άμεσα, υπάρχουν ακόμη οι απειλές της Κίνας για εισβολή στην Ταϊβάν και η απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Αμφότερα θα αλλάξουν τα δεδομένα στις ευρύτερες περιοχές που θα λάβουν χώρα και θα αποτελούν ταπεινωτική εξέλιξη για τη Δύση.

Η δεκαετία που ξεκίνησε το 2020 δεν μοιάζει καθόλου με τις 2-3 τελευταίες δεκαετίες. Είναι μια περίοδος μεταβολής του "υποδείγματος" της εσωτερικής και παγκόσμιας τάξης.

Μοιάζει περισσότερο με τις περιόδους που προηγήθηκαν του Α' και Β' Π.Π. και ενδεχομένως και με τη δεκαετία του ’70 του υψηλού πληθωρισμού, των πετρελαϊκών κρίσεων και των ψυχροπολεμικών αναμετρήσεων.

Μια χαρακτηριστική διαφορά αφορά τη διαπίστωση πως οι άνθρωποι των παλαιότερων περιόδων ανατροπής των παρελθόντων ιστορικών "υποδειγμάτων" ήταν περισσότερο ανθεκτικοί σωματικά και κυρίως ψυχικά…

Παρατηρώντας κάποιος τα τελευταία χρόνια θα διαπιστώσει πως με μικρές εξαιρέσεις (παύσεις) κάθε προηγούμενη χρονιά είναι καλύτερη από την επόμενη… Τούτο παρά τις τεράστιες αλλαγές που συνεχίζει να επιφέρει η τεχνολογία.

Ο κόσμος είναι περισσότερο θυμωμένος και δεν χάνει ευκαιρία να το δείχνει. Η εμπιστοσύνη προς το σύστημα, τους θεσμούς και το μέλλον μειώνεται. Τα άκρα ενισχύονται και οι παράγοντες αστάθειας και έντασης αυξάνονται.

Περίπου από το 2000, και σίγουρα μετά το κραχ του 2008, σταδιακά τα δεδομένα αλλάζουν. Ίσως να φταίει που το προσωπικό εισόδημα για τους περισσότερους αυξάνεται με πιο αργούς ρυθμούς από το ΑΕΠ.