Του Κώστα Ράπτη
Από την περιώνυμη ομιλία του στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου το 2007 μέχρι σήμερα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επανειλημμένα απευθύνει επικριτικά μηνύματα προς την Δύση, εκφράζοντας την απογοήτευση της Μόσχας για τον αποκλεισμό της από μία ευρωπαϊκή και διεθνή τάξη πραγμάτων στην οποία φανταζόταν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ότι θα μπορούσε να συμμετέχει ισότιμα.
Όμως το βαρύτερο όλων των μηνυμάτων ο ένοικος του Κρεμλίνου το απηύθυνε μόλις χθες – στην επισημότερη περίσταση του ρωσικού δημοσίου ημερολογίου.
Για την Ρωσία του Πούτιν η 9η Μαΐου, αποτελεί την πραγματική εθνική επέτειο, εξ ού και σημαδεύεται απαρεγκλίτως (πράγμα που δεν συνέβαινε στα σοβιετικά χρόνια) από μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία.
Μάλιστα από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, η Ημέρα της Νίκης αποτελεί και ευκαιρία λαϊκής κινητοποίησης, αφού καθιερώθηκε (αρχικά σε επαρχιακές πόλεις, μέχρι που εγκολπώθηκε την ιδέα και η κεντρική εξουσία) η παρέλαση του "Αθάνατου Τάγματος”, ήτοι η μαζική διαδήλωση απλών πολιτών, οι οποίοι κρατούν τις φωτογραφίες των μελών της οικογένειάς τους που έπεσαν ή πολέμησαν στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, όπως αυτός είχε ονομασθεί ήδη επί Στάλιν.
Το γιατί η ημέρα αυτή έχει αποκτήσει στην εποχή μας τέτοια φόρτιση δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθεί. Πρόκειται για την μοναδική ίσως επέτειο για την οποία μπορούν να αισθανθούν εξίσου υπερήφανοι όλοι οι Ρώσοι, ανεξάρτητα από τις απόψεις τους για το σοβιετικό παρελθόν της χώρας. Η πραγματική "λήξη του εμφυλίου μεταξύ Κόκκινων και Λευκών” την οποία κάποτε προέβαλε ως αναγκαιότητα ο ίδιος ο Πούτιν, εικονοποιείται στην αποθέωση των μαχητών του 1941-1945, οπότε η Σοβιετική Ένωση πλήρωσε το τίμημα 27 εκατομμυρίων νεκρών.
(Ακόμη και η ημέρα της Οκτωβριανής Επανάστασης έχει μετατραπεί σήμερα σε ευκαιρία μνημόνευσης μιας... επετείου της επετείου, καθώς τιμάται η 7η Νοεμβρίου του 1941, οπότε, αντί της καθερωμένης παρέλασης, την απειλούμενη από τη γερμανική προέλαση Μόσχα διέσχισαν παραδειγματικά οι στρατιωτικές δυνάμεις που έσπευσαν στην πρώτη γραμμή του μετώπου στα περίχωρα της ρωσικής πρωτεύουσας).
Η επέτειος λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (ή ακριβέστερα, της ήττας της ναζιστικής Γερμανίας, καθώς στο ασιατικό θέατρο επιχειρήσεων ο πόλεμος διήρκεσε άλλους τέσσερις μήνες) στη μεν Ρωσία τιμάται στις 9 Μαΐου, στις δε δυτικές χώρες στις 8 Μαΐου, με βάση την διαφορά της ώρας κατά τη στιγμή της συνθηκολόγησης. Όμως δεν είναι μόνο αυτό που χωρίζει τις δύο πλευρές ως προς τη διαχείριση της ιστορικής μνήμης.
Η Ημέρα της Νίκης δεν λειτουργεί μόνο ως συγκολλητικό υλικό μιας εθνικής ιδεολογίας, που κύρια συστατικά του έχει την έξαρση του πατριωτισμού, της συλλογικής αυτοθυσίας και του ισχυρού κράτους, αλλά και ως προβολή προς τα έξω του μηνύματος ότι στη Ρωσία (φυσική διάδοχο της Σοβιετικής Ένωσης των 27 εκατομμυρίων νεκρών του πολέμου) η Ευρώπη οφείλει ευγνωμοσύνη για την σωτηρία της από τον φασιστικό εφιάλτη. Ελλείψει θελκτικού πολιτικού προτύπου προς διεθνή προβολή, η ρωσική soft power δεν μπορεί να στηρίζεται σε πολλά άλλα στοιχεία.
Όμως σε κράτη της Ε.Ε. όπως οι πρώην σοβιετικές Βαλτικές Δημοκρατίες (οι πρεσβευτές των οποίων θεαματικά απείχαν από τις χθεσινές εορταστικές εκδηλώσεις) η προέλαση του Κόκκινου Στρατού δεν θεωρείται "απελευθέρωση” αλλά απαρχή μιας νέας "υποδούλωσης”, ενώ οι συνεργάτες του Άξονα τιμώνται ως μαχητές της εθνικής απελευθέρωσης. Η καθιέρωση μάλιστα στην Ε.Ε. της επετείου υπογραφής του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ ως ημέρας μνήμης των εγκλημάτων του φασισμού και του κομμουνισμού (αδιαφοροποίητα) θεωρείται στη σημερινή Ρωσία πρόκληση τόσο μεγάλη ώστε η Δούμα να ψηφίσει την προηγούμενη εβδομάδα την ποινικοποίηση της εξομοίωσης Χίτλερ και Στάλιν. Μάλιστα κατά την περσινή 75η επέτειο ο ίδιος ο Πούτιν δημοσίευσε εκτενές άρθρο, βασισμένο στο υλικό των κρατικών αρχείων, στο οποίο περιγράφει όλους τους ελιγμούς των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων τις παραμονές της έκρηξης του Πολέμου, σημειώνοντας ότι ο Στάλιν τουλάχιστον απέφυγε το όνειδος της προσωπικής συνεργασίας με τον Χίτλερ, όπως έπραξαν οι ηγέτες Βρετανίας και Γαλλίας στη Συμφωνία του Μονάχου.
Όλα αυτά θα αποτελούσαν ενδεχομένως αντικείμενο του "πολέμου των ιστορικών” αν δεν άγγιζαν την τρέχουσα νεοψυχροπολεμική αντιπαράθεση και δεν χρωμάτιζαν καθοριστικά την ουκρανική κρίση, όπου η ένοπλη ακροδεξιά δρά ανεξέλεγκτα και ο δωσίλογος Στέπαν Μπαντέρα αποτελεί πλέον εθνικό ήρωα.
Εξ ού και κατά την ομιλία του στην χθεσινή τελετή ο Πούτιν κατήγγειλε τις "προσπάθειες να ξαναγραφτεί η ιστορία, να δικαιολογηθούν οι προδότες και οι εγκληματίες που είχαν στα χέρια τους το αίμα εκατοντάδων χιλιάδων αθώων ανθρώπων”, καθώς και την επιστροφή "σε πιο κυνική μορφή ιδεολογημάτων φυλετικής και εθνικής υπεροχής, αντισημιτισμού και Ρωσοφοβίας”, για να διαπιστώσει ότι "δυστυχώς επιχειρείται να χρησιμοποιηθεί μεγάλο μέρος της ναζιστικής ιδεολογίας και οι ιδέες όσων διακατέχονται από την παραληρηματική εμμονή με την ιδέα της υπεροχής τους”. Ο πόλεμος, συμπλήρωσε ο Ρώσος ηγέτης, "μας έφερε τόσα αφόρητα δεινά και δάκρυα που αυτό δεν μπορεί ποτέ να ξεχαστεί. Και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία και συγγνώμη για όσους καλλιεργούν εκ νέου επιθετικά σχέδια”.
Με άλλα λόγια, ο Πούτιν για πρώτη φορά κατηγορεί, εμμέσως πλην σαφώς, τη Δύση για εχθρική επιβουλή εναντίον της Ρωσίας και μάλιστα με την αξιοποίηση παραπλήσιων ιδεολογικών στοιχείων με αυτά που πυροδότησαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εκφωνούμενο, ενώπιον 12.000 στρατιωτών, 190 αρμάτων ή τεθωρακισμένων οχημάτων, πυραυλικών συστημάτων, 53 μαχητικών αεροσκαφών και 23 ελικοπτέρων, αποτελεί, τρεις εβδομάδες μετά τα όσα ανέφερε ο ίδιος στην ετήσια ομιλία του, υπογραμμίζοντας τις "κόκκινες γραμμές” που "κάθε φορά” θα καθορίζει η Μόσχα, αποτελεί ένα μήνυμα σχεδόν ανατριχιαστικό.
0 Σχόλια