Εδώ και καιρό οι εξελίξεις είναι πυκνές. Κάθε εβδομάδα - συχνά κάθε μέρα - έχουμε νέες πινελιές στον στρατηγικό καμβά της Ανατολικής Μεσογείου. Με επίκεντρο την Τουρκία και την καχυποψία με την οποία βλέπουν σχεδόν όλοι οι περιφερειακοί αλλά παγκόσμιοι παίκτες.
Από σήμερα εφαρμόζονται στοχευμένες και επώδυνες, πολιτικά αλλά και οικονομικά, κυρώσεις. Η Ουάσιγκτον δεν έκανε καμία ουσιαστική απόπειρα να προσεγγίσει την Άγκυρα πριν την ενεργοποίηση τους.
Το μήνυμα πλέον δεν χωρά παρερμηνείες. Η αναθέρμανση των διμερών σχέσεων θα γίνει με τους όρους των ΗΠΑ και περνά μέσα από την υποχώρηση της Τουρκίας στο ζήτημα των S-400 και τον απεγκλωβισμό της από τον στρατηγικό εναγκαλισμό της Μόσχας. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν δεν δείχνει διατεθειμένος να επικοινωνήσει με τον Πρόεδρο Ερντογάν πριν ο τελευταίος επιστρέψει στο αμερικανικό άρμα σε μια συγκυρία όξυνσης των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων. Προς το παρόν, το δίλημμα είναι οξύ και αφορά την Άγκυρα.
Την ίδια στιγμή, η επίσκεψη των επικεφαλής των Ευρωπαϊκών θεσμών στην Άγκυρα – το τελευταίο επεισόδιο σε μια σειρά προσπαθειών να κρατηθεί η ευρωτουρκική σχέση σε λειτουργικό επίπεδο και να μην εκτροχιασθεί από την συμπεριφορά της Τουρκίας – έστειλε ένα σαφές μήνυμα.
Η έμφαση στην διαρκή υποχώρηση του κράτους δικαίου και η απροκάλυπτη απομάκρυνση από οικουμενικές αξίες και νόρμες αλλά και οι αναφορές στην τουρκική συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο καταδεικνύει ότι η Ένωση δεν μπορεί να αγνοήσει τα προφανή. Βεβαίως υπάρχει και το καρότο της «θετικής ατζέντας» αλλά η αιρεσιμότητα είναι σε αυτή την συγκυρία κεκτημένη.
Τέλος, υπάρχει η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων της Ελλάδος με την Λιβύη. Από μόνη της η επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού είναι σημαντική και είναι επίσης σημαντικό που έγινε τόσο γρήγορα. Το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο δεν έχει καταργηθεί αλλά, η Αθήνα δεν μπορεί να είναι απούσα από το μοναδικό τερέν που η Τουρκία απολαμβάνει διπλωματικών και στρατιωτικών πλεονεκτημάτων.
Η ταχύτητα με την οποία η ΕΕ φρόντισε να κάνει αισθητή την παρουσία της στο «έδαφος» είναι εντυπωσιακή και η Αθήνα θα διέπραττε ένα μεγάλο τακτικό σφάλμα αν παρέμενε απούσα. Υπάρχει μια κοινή ευρωπαϊκή θέση περί αποχώρησης όλων των ξένων στρατευμάτων και μισθοφόρων.
Υπάρχει η Αιγυπτιακή θέση που στην ουσία χαιρέτησε την συμφωνία που οδήγησε στην προσωρινή κυβέρνηση. Αν και οι προσδοκίες πρέπει να παραμείνουν χαμηλές και τα βήματα να είναι προσεκτικά, οι δηλώσεις του Λίβυου Πρωθυπουργού αφήνουν περιθώριο ερμηνειών που δεν είναι απαραίτητα αρνητικές.
Η προσεκτική αναφορά του σύστασης τεχνικών επιτροπών για τον καθορισμό ΑΟΖ «μεταξύ Λιβύης και Κρήτης» είναι κρίσιμη καθώς μια τέτοια διαπραγμάτευση ίσως να σημαίνει ότι το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο δεν είναι άβατο. Μια ματιά στο χάρτη αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι ίσως όλα είναι στο τραπέζι.
Η κατακλείδα ότι τα Λιβυκά συμφέροντα είναι πάνω από όλα είναι μήνυμα προς όλες τις πλευρές. Ακόμη και αν η προσωρινή Λιβυκή κυβέρνηση λειτουργεί προσχηματικά και ανειλικρινώς - ακόμη κι έτσι - η Αθήνα ξαναμπαίνει στο παιγνίδι. Μετά την επίσκεψη μπορούμε να πούμε ότι πλέον υπάρχει ένα έστω και πολύ μικρό καλάθι στα χέρια της ελληνικής διπλωματίας.
Κώστας Υφαντής
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Ερευνητικός Εταίρος στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
0 Σχόλια