Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Αγκυρα κατέστησε σαφές στην τουρκική κυβέρνηση ότι η Ελλάδα έχει την αυτοπεποίθηση και την αποφασιστικότητα να κινείται με βάση το διεθνές δίκαιο, ως μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα, σε απάντηση στην τουρκική επιθετικότητα και αυθαιρεσία, η Αθήνα εντείνει την προσπάθεια να αναπτύξει δίκτυο συνεργασιών με χώρες της ευρύτερης περιοχής. Μεταξύ αυτών είναι η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (οι οποίες βρίσκονται σε αντιπαράθεση με την Τουρκία) καθώς και με το Ισραήλ. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει αποφασισμένη να θέσει όρια στις κινήσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ εντός της Ε.Ε. γίνεται ολοένα πιο δύσκολο να αγνοηθεί η τουρκική συμπεριφορά. Θα μπορούσε να περιμένει κανείς ότι η διεθνής συγκυρία, τα οικονομικά προβλήματα, η πανδημία, η αβεβαιότητα της παρέμβασής της στη Συρία και στη Λιβύη, καθώς και η ολοένα μεγαλύτερη αμφισβήτηση στην εσωτερική πολιτική σκηνή, θα ανάγκαζαν την τουρκική κυβέρνηση να επιδιώξει το κλείσιμο όσων μετώπων μπορεί. Ο Ερντογάν, όμως, θέτει τη δική του πολιτική επιβίωση πάνω απ’ όλα, και αυτό τον καθιστά απρόβλεπτο. Ετσι, αυτό τον καιρό φαίνεται να στοιχηματίζει ότι η ένταση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας θα ενισχύσει τη θέση του, ώστε να μπορέσει να βελτιώσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ.
Ο Ερντογάν έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι όταν βρίσκεται σε αδιέξοδο μπορεί να γίνει ευέλικτος. Ο αυτοδιορισμένος προστάτης των μουσουλμάνων δεν τολμάει να ανοίξει μέτωπο με την Κίνα για την καταπίεση των Ουιγούρων, ενώ έχει μάθει να μην προκαλεί τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ετσι, τώρα επιχειρεί να περιορίσει την προπαγάνδα των Αδελφών Μουσουλμάνων εναντίον του Αιγύπτιου προέδρου Σίσι, τον οποίο αποκαλούσε «δικτάτορα». Προσπαθεί να αποκόψει τη χώρα μας από τις νέες συνεργασίες της στην περιοχή και να συμπεριφέρεται στην Ελλάδα και στην Κύπρο σαν να μην είναι χώρες-μέλη της Ε.Ε. Με τις ΗΠΑ βρίσκεται σε αδιέξοδο: εάν υποχωρήσει στο ζήτημα των πυραύλων S-400, θα χάσει κύρος εντός Τουρκίας και θα προκαλέσει την οργή του Πούτιν. Χρειάζεται, όμως, να κερδίσει την εύνοια των ΗΠΑ με τρόπο που να περιορίσει τη ρωσική αντίδραση. Γι’ αυτό ίσως μπήκε στην κρίση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Ενώ διατηρεί καλές σχέσεις και με τις δύο χώρες και ενώ η Αγκυρα δηλώνει ουδετερότητα στη διένεξη, η συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον Ουκρανό ομόλογό του, η πώληση όπλων στην Ουκρανία και η δήλωση ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία δείχνουν ότι η τουρκική πολιτική ευθυγραμμίζεται σε αυτό το ζήτημα με αυτή των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Η απόφαση των ΗΠΑ να ακυρώσουν την αποστολή δύο πολεμικών πλοίων στον Εύξεινο Πόντο (μέσω του Βοσπόρου) αφαίρεσε άλλο ένα σημείο τριβής μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας. Ομως, η διακοπή πτήσεων μεταξύ των δύο χωρών –και οι επιπτώσεις που θα έχει στον τουρισμό στην Τουρκία– δείχνει ότι η ένταση δεν θα είναι χωρίς κόστος για την Αγκυρα.
Οι πρόσφατες απελάσεις Ρώσων διπλωματών από τις ΗΠΑ σε αντίποινα για την ανάμειξη ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών στις περυσινές αμερικανικές εκλογές και στην παραβίαση αρχείων κρατικών υπηρεσιών (με ανάλογες απελάσεις Αμερικανών από τη Ρωσία προχθές) δείχνουν ότι η αντιπαράθεση διεξάγεται σε πολλά επίπεδα. Εάν πιεστεί πολύ η Μόσχα, ίσως «ξεσπάσει» εναντίον της Αγκυρας εκεί όπου οι δυνάμεις της βρίσκονται πλέον εκτεθειμένες, στη βορειοδυτική Συρία. Οπως και αν εξελιχθεί η κατάσταση, η Τουρκία αναλαμβάνει υψηλό ρίσκο. Μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα στον εαυτό της, μπορεί, όμως, να αποκτήσει διαπραγματευτική δύναμη στη σχέση της με τις ΗΠΑ. Η έκβαση του στοιχήματος πιθανότατα θα έχει επιπτώσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η Ελλάδα ενισχύει παραδοσιακές συμμαχίες και συνάπτει νέες. Κινείται θεσμικά και προσεκτικά. Σε αυτή τη ρευστή εποχή, όμως, αυτό δεν αρκεί. Θα κληθεί να πάρει δύσκολες αποφάσεις. Γιατί όσο επιζήμια μπορεί να είναι η λάθος κίνηση, τόσο επικίνδυνη είναι και η παράλυση. Καμία απόφαση δεν είναι εύκολη. Κάποιες σπάνιες στιγμές, όμως, η συγκυρία ευνοεί την τόλμη.
Νίκος Κωνσταντάρας
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της
αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια