Ο αγωγός Ισραήλ-Αιγύπτου, ο παραμερισμός της Τουρκίας, ο ρόλος της Ελλάδας

Σημαντικά μηνύματα στέλνει η Συμφωνία του Ισραήλ με την Αίγυπτο για τη μεταφορά μέσω υπεράκτιου αγωγού φυσικού αερίου από το γιγαντιαίο κοίτασμα Leviathan στους δυο σταθμούς στην Αίγυπτο και εξαγωγή του από εκεί προς την Ευρώπη σε μορφή LNG. Μια Συμφωνία που θέτει όμως και μια σειρά νέων προκλήσεων για όλες τις χώρες της περιοχής.

Γράφει ο Νίκος Μελέτης

Την Κυριακή, στην πρώτη επίσκεψη Αιγύπτιου υπουργού στο Ισραήλ από το 2016, ο υπουργός ενέργειας Ταρεκ Ελ Μόλλα είχε συναντήσεις με την ισραηλινή ηγεσία και ανακοίνωσε μαζί με τον ισραηλινό ομόλογο του Στάϊνιτς τη συμφωνία για την κατασκευή υπεράκτιου αγωγού από το Leviathan μέχρι την αιγυπτιακή ακτή. Ο κ. Σταινιτς ανακοίνωσε μάλιστα ότι ήδη ξεκίνησαν οι εργασίες για τη σύναψη επίσημης συμφωνίας, που θα οδηγήσει στην αύξηση των εξαγωγών του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Παράλληλα όμως ο κ. Μόλλα επισκέφθηκε και την Παλαιστινιακή Αρχή και υπέγραψε συμφωνία για την ενίσχυση της ανάπτυξης ενός κοιτάσματος φυσικού αερίου 30 μίλια ανοικτά της Γάζας το οποίο εκτιμάται ότι μπορεί να περιέχει έως και ένα τρισεκατομμύριο κυβικά πόδια φυσικού αερίου. 

Η συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου έχει ιδιαίτερη σημασία και σε πολιτικό διπλωματικό επίπεδο.

Πρακτικά μπαίνει τέλος στη φιλοδοξία και απαίτηση της Τουρκίας να εξασφαλίσει μερίδιο από τον φυσικό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου είτε απευθείας με τον έλεγχο των πηγών, είτε ως κόμβος μεταφοράς του φυσικού αερίου. Η απαίτηση της Τουρκίας ήταν η μεταφορά του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη μέσω αγωγού από το έδαφος της, που θα της προσέδιδε σχεδόν μονοπωλιακό ρόλο μαζί με τη Ρωσία, στην προμήθεια της Ευρώπης με φυσικό αέριο. Αυτομάτως οι χώρες παραγωγής φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο θα βρισκόταν εξαρτημένες από τη χώρα που θα κράταγε τα κλειδιά του αγωγού, δηλαδή την Τουρκία.

Με τη συμφωνία Ισραήλ - Αιγύπτου αποδυναμώνεται το έργο του αγωγού East Med που θα κατέληγε στην Ελλάδα, ένα έργο που από την πρώτη στιγμή είχε περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα, καθώς λόγω του μεγάλου κόστους και των συνθηκών στην πετρελαϊκή αγορά είναι εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθεί. Όμως ως πολιτικό project το οποίο υποστηρίζουν όλοι οι παράγοντες της περιοχής εκτός της Τουρκίας, παραμένει ζωντανό και προσφέρει δυνατότητες συνεργασίας. Εξάλλου στη βάση του σχεδίου του αγωγού αυτού, που παραμένει πάντοτε στον σχεδιασμό καθώς θα εξαρτηθεί από μελλοντικές ανακαλύψεις φυσικού αερίου, δημιουργήθηκε το σημαντικό «Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου» (EMGF) που έχει αποκτήσει θεσμική μορφή και εδρεύει πλέον στο Κάιρο. Στο Φόρουμ αυτό έχει ουσιαστικό ρόλο και η Κύπρος και η Ελλάδα.

Όμως για την Ελλάδα ανοίγεται πλέον η δυνατότητα αξιοποίησης των δυνατοτήτων για τη μετατροπή της σε κόμβο υποδοχής του LNG από την Αίγυπτο και διοχέτευση στην ευρωπαϊκή αγορά είτε μέσω της υπάρχουσας υποδομής προς Ιταλία που θα διασυνδεθεί με την Κρήτη είτε μέσω των κάθετων διασυνδετήριων αγωγών με τη Βουλγαρία.

Και για την Κύπρο περιορίζονται οι χειρισμοί για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Αφροδίτη, του πρώτου που εντοπίσθηκε στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς εκκρεμεί η Συμφωνία με το Ισραήλ (μια και το κοίτασμα απλώνεται εκατέρωθεν της γραμμής οριοθέτησης) και πλέον θα είναι στο τραπέζι η επιλογή για διασύνδεση με τον αγωγό που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του Leviathan στην Αίγυπτο για εξαγωγή προς την Ευρώπη.

Η Αίγυπτος με την παρέμβαση της σπάει το «μονοπώλιο» προστασίας των παλαιστίνιων που επιχείρησε να διεκδικήσει ο κ.Ερντογάν και συγχρόνως εμφανίζεται και ως εγγυητής των συμφερόντων των Παλαιστινίων έναντι των Ισραήλ. 

Το γεγονός ότι εν μέσω πανδημίας το Ισραήλ δέχθηκε στις 8 Φεβρουαρίου τον πρωθυπουργό Κ.Μητσοτάκη, στις 14 Φεβρουαρίου τον πρόεδρο της Κύπρου Ν.Αναστασιάδη και την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου τον Αιγύπτιο Υπουργό Ενέργειας και στενό συνεργάτης του προέδρου Αλ Σίσι, Ταρεκ Ελ Μολλα, δείχνει ότι οι δυο παράλληλες Τριμερείς έχουν αποκτήσει βάθος το οποίο ξεπερνά τις απλές σχέσεις εμπορικές, οικονομικές κ.α.

Η συνεργασία αυτή στέλνει μήνυμα και στη νέα αμερικανική κυβέρνηση η οποία συνεχίζοντας να θεωρεί πυλώνες της εξωτερικής πολιτικής της στην περιοχή το Ισραήλ και την Αίγυπτο έχει όμως αρκετές ενστάσεις και διαφοροποιήσεις στην προσέγγιση της σε σχέση με την κυβέρνηση Τραμπ, είτε αυτές εστιάζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αίγυπτο είτε στην πολιτική του Ισραήλ έναντι του Ιράν και των Παλαιστινίων .

Κάιρο και Τελ Αβίβ, μέσω αυτής της συμφωνίας αλλά και των τριμερών συνεργασιών με την Ελλάδα και την Κύπρο δηλώνουν ότι είναι παράγοντες σταθερότητας και εγγυητές ασφάλειας στην περιοχή και συγχρόνως το EMGF μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη. Με τρόπο που ενισχύει την αμερικανική στρατηγική επιλογή για διαφοροποίηση των πηγών και των οδών μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη.

Και φυσικά κάθε άλλο παρά είναι τυχαίο ότι ο νέος Αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν στη χθεσινή παρέμβαση του στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., αφού δήλωσε ότι η Τουρκία πρέπει να κρατηθεί στην πλευρά της Δύσης, εξήρε και εξέφρασε πλήρη υποστήριξη στη συνεργασία 3+1, δηλαδή την τριμερή Ελλάδας-Κυπρου Ισραήλ και ΗΠΑ. Δήλωση που αναδεικνύει τις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες που ανοίγονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.