Ίσως το πιο αχαρτογράφητο τμήμα του Αιγαίου είναι η περιοχή γύρω από τη Σάμο και την Ικαρία. Πρόκειται για μια περιοχή με μεγάλα ρήγματα, που «δίνει» δυνατούς σεισμούς, αλλά σε πιο αραιά διαστήματα σε σχέση με το τόξο του Νοτίου Αιγαίου. Η επιστημονική έρευνα στο Αιγαίο έχει εστιαστεί τα τελευταία χρόνια στη χαρτογράφηση του δυτικού κομματιού του ρήγματος της Ανατολίας, στην περιοχή ανάμεσα στη Σαντορίνη και στην Αμοργό, αλλά και στο κομμάτι του τόξου από τη Ρόδο έως την Κρήτη, ενώ οι γνώσεις μας για τα ρήγματα των νησιών που βρίσκονται κοντά στην τουρκική ακτογραμμή είναι πιο περιορισμένες, καθώς οι επιστήμονες τα αποφεύγουν λόγω των γνωστών προβλημάτων.
Η ισχυρή σεισμική δόνηση των 6,7 Ρίχτερ (7 Ρίχτερ, σύμφωνα με μετρήσεις ξένων επιστημονικών κέντρων) της Παρασκευής, που στοίχισε τη ζωή σε δύο παιδιά στη Σάμο, προήλθε από ένα ρήγμα 40 χιλιομέτρων.
«Είναι ένα γνωστό ρήγμα, που μπορεί να δώσει σεισμούς μέχρι αυτής της ισχύος. Γι’ αυτό και εκτιμούμε ότι οι επόμενες εβδομάδες είναι κρίσιμες αναφορικά με την εξέλιξη της μετασεισμικής ακολουθίας. Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για ισχυρούς μετασεισμούς. Οσων τα σπίτια έχουν υποστεί ζημιές, καλά θα κάνουν να περιμένουν έλεγχο από μηχανικό πριν τα επανακατοικήσουν. Οι υπόλοιποι πρέπει να φροντίσουν το εσωτερικό των κατοικιών τους, ώστε να μην κινδυνεύουν από βαριά αντικείμενα», λέει στην «Κ» ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, Ακης Τσελέντης.
«Η περιοχή αυτή έχει δώσει στο παρελθόν μεγάλους σεισμούς, αλλά με χαμηλότερη συχνότητα από ό,τι π.χ. το τόξο του Νοτίου Αιγαίου», συμπληρώνει ο Θανάσης Γκανάς, διευθυντής ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο. «Ο σεισμός στο συγκεκριμένο ρήγμα προκάλεσε μετατόπιση κατά 1,5-2 μέτρα του φλοιού εκατέρωθεν του ρήγματος και από την κίνηση αυτή προκλήθηκε και αυτό το μικρό τσουνάμι».
Από σεισμολογικής πλευράς, στο Αιγαίο υπάρχουν τρία «συστήματα», με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Στο Βόρειο Αιγαίο καταλήγει το ρήγμα της Ανατολίας. Στο Κεντρικό Αιγαίο υπάρχουν ρήγματα που οι ειδικοί ονομάζουν «μεικτής κινηματικής», δηλαδή κινούνται και οριζόντια και κατακόρυφα. Τέλος, στα νότια υπάρχει το γνωστό τόξο του Νοτίου Αιγαίου, εκεί όπου η πλάκα της Ευρώπης συναντιέται με την πλάκα της Αφρικής.
«Ολος ο υποθαλάσσιος χώρος του Αιγαίου έχει πολλά ενεργά ρήγματα», εξηγεί η Εύη Νομικού, αναπλ. καθηγήτρια στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Το ρήγμα στη λεκάνη του Βορείου Αιγαίου είναι η συνέχεια του ρήγματος της Ανατολίας και γενικά είναι πολύ καλά χαρτογραφημένο στο μεγαλύτερο μήκος του, έως και την περιοχή της Σκύρου, όπου καταλήγει. Το τόξο, από τη Ρόδο και νότια της Κρήτης, είναι επίσης μια περιοχή πολύ καλά χαρτογραφημένη».
Οι πιο άγνωστες περιοχές
Διαφορετική είναι η κατάσταση στο κέντρο του Αιγαίου. Οι μεν Κυκλάδες θεωρούνται γενικά ασεισμικές, εκτός από το κομμάτι της Αμοργού και της Σαντορίνης, που τα τελευταία χρόνια έχει χαρτογραφηθεί πολύ συστηματικά. «Το Ικάριο πέλαγος και η ευρύτερη περιοχή του, γύρω από τη Σάμο και τη Χίο, παρότι είναι από τις πιο ενεργές σεισμικές δομές στον ελλαδικό χώρο, δυστυχώς δεν είναι επαρκώς χαρτογραφημένες. Είναι ίσως οι πιο άγνωστες στο Αιγαίο. Υπάρχει μια αιτία για αυτό, ειδικά για όσα νησιά βρίσκονται πολύ κοντά στην Τουρκία, με εξαίρεση τη Νίσυρο και την Κω. Οι επιστήμονες τα αποφεύγουν για τους γνωστούς λόγους».
«Η πιο δραστήρια σεισμικά περιοχή στο Αιγαίο είναι η περιοχή του τόξου», εκτιμά ο κ. Γκανάς. «Η επικινδυνότητά της είναι συνάρτηση του ρυθμού επανάληψης ισχυρών σεισμών. Γενικά όμως στο Αιγαίο, επειδή οι περισσότεροι σεισμοί γίνονται υποθαλάσσια και σε απόσταση από τα νησιά μας, δεν έχουμε μεγάλες καταστροφές. Βέβαια, μεγάλο ρόλο παίζει και η βελτίωση των αντισεισμικών κανονισμών τις τελευταίες δεκαετίες – δεν είναι τυχαίο πως οι ζημιές στο Αιγαίο από μεγάλους σεισμούς τα τελευταία χρόνια (λ.χ. σε Λέσβο, Κω) έγιναν κυρίως σε παλαιά κτίρια».
Η ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του Αιγαίου, αλλά και του Ιονίου, είναι απαραίτητη ώστε να σχεδιαστεί σωστά η αντισεισμική πολιτική. «Αν γνωρίζεις το μήκος και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά ενός ρήγματος, τότε γνωρίζεις και το δυναμικό του, τι σεισμό μπορεί να δώσει», λέει η κ. Νομικού.
«Στη συνέχεια πρέπει να διερευνήσεις και τη στρωματογραφία του πυθμένα, ώστε να καταλάβεις τις κινήσεις των ρηγμάτων. Η σεισμική διασκόπηση είναι μια ακτινογραφία του πυθμένα, η οποία στην Ελλάδα έχει γίνει στη Σαντορίνη και στον Κορινθιακό κόλπο προσφέροντας πολύτιμη γνώση. Η τάση, πάντως, στην επιστήμη μας είναι η χρήση αυτόνομων υποθαλάσσιων οχημάτων που σκανάρουν τον πυθμένα με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια. Κάτι τέτοιο στη χώρα μας έχει γίνει μόνο στην υποθαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης».
Κατέρρευσαν δεκάδες κτίρια στη Σμύρνη
Τουλάχιστον 24 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 800 τραυματίστηκαν στην Τουρκία από τον ισχυρό σεισμό με επίκεντρο βόρεια της Σάμου, σύμφωνα με τον πρώτο απολογισμό από την Αρχή Διαχείρισης Καταστροφών (AFAD) της γειτονικής χώρας το βράδυ της Παρασκευής.
Οι φόβοι ότι ο αριθμός των απωλειών θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά ήταν διάχυτος, καθώς σωστικά συνεργεία πάσχιζαν να βρουν επιζώντες στα ερείπια δεκάδων κτιρίων στην επαρχία της Σμύρνης, όπου κατά τις πρώτες ώρες μετά τον σεισμό είχαν διασωθεί 70 άνθρωποι.
Ο σεισμός, που οδήγησε σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας (μικρό τσουνάμι) στη Σμύρνη, έγινε αισθητός σε αρκετές επαρχίες της Τουρκίας, ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη, στέλνοντας στους δρόμους πολίτες που διατηρούν μνήμες από φονικούς σεισμούς του πρόσφατου παρελθόντος.
Τον Αύγουστο του 1999, σεισμός 7,6 Ρίχτερ, με επίκεντρο στο Ιζμίτ, νοτιοανατολικά της Κωνσταντινούπολης, στοίχισε τη ζωή 17.000 ανθρώπων, ενώ πάνω από 500 ομοεθνείς τους σκοτώθηκαν το 2011, σε σεισμό που έπληξε το Βαν, στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας.
Στις πρώτες δηλώσεις του μετά το συμβάν, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι όλες οι κρατικές υπηρεσίες κινητοποιούνται για να συμπαρασταθούν στους κατοίκους των πληγεισών περιοχών. «Στεκόμαστε στο πλευρό όλων των πολιτών μας που επλήγησαν από τον σεισμό, με όλα τα μέσα που διαθέτουμε. Εχουν κινητοποιηθεί όλοι οι αρμόδιοι θεσμοί και τα υπουργεία», τόνισε ο Τούρκος πρόεδρος.
Το τουρκικό Σεισμολογικό Ινστιτούτο κάλεσε τους κατοίκους σε επαγρύπνηση, καθώς οι αναμενόμενοι μετασεισμοί ήταν πιθανό να φτάσουν τα 5,8 Ρίχτερ, γεγονός που απειλούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση κτίρια που υπέστησαν ζημιές από τον πρώτο σεισμό.
Η δοκιμασία την οποία μοιράστηκαν Τουρκία και Ελλάδα οδήγησε σε ύφεση την οξεία αντιπαράθεση των τελευταίων εικοσιτετραώρων μεταξύ του Εμανουέλ Μακρόν και του Ταγίπ Ερντογάν. Ο Γάλλος υπουργός Εσωτερικών Ζεράλντ Νταρμανέν έγραψε στο Twitter ότι «η Γαλλία στέκεται στο πλευρό των λαών Τουρκίας και Ελλάδας απέναντι σε αυτή την τρομερή δοκιμασία. Αν το επιθυμούν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών, η Γαλλία μπορεί να στείλει άμεσα βοήθεια». Τη συμπαράστασή τους και την ετοιμότητα να προσφέρουν βοήθεια εξέφρασαν ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ.
Γιώργος Λιάλιος
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της
αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια