Μια ρηξικέλευθη πρόταση

Γράφει ο Παντελής Σαββίδης

Στη Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι, το 1999, η Ελλάδα άλλαξε πολιτική απέναντι στην Τουρκία με πρόταση του Γιάννου Κρανιδιώτη. Η κυβέρνηση, τότε, αποφάσισε να μην θέτει εμπόδια στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας.

Οι λεπτομέρειες είναι γνωστές και χιλιοειπωμένες, αλλά θα μείνω μόνο στο δια ταύτα: αποκαλύφθηκε πως δεν ήταν μόνο η Ελλάδα που έθετε εμπόδια, αλλά πως την Ελλάδα εκμεταλλεύονταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η Ελλάδα είχε λόγους να θέλει την Τουρκία στην Ένωση περισσότερο από κάθε άλλη χώρα μέλος. Ήταν ένα στρατηγικό όραμα της Άγκυρας που προσέκρουσε στους ευρωπαϊκούς φόβους.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε έναν άλλο παρόμοιο στρατηγικό στόχο της γειτονικής χώρας και σε μια υποκριτική ευρωπαϊκή πολιτική. Η Τουρκία θέλει να γίνει περιφερειακή δύναμη (τα ενεργειακά αποθέματα την ενδιαφέρουν, αλλά δευτερευόντως) και αυτή η επιθυμία της προσκρούει και στους ελληνικούς φόβους και στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές ανησυχίες.

Και το ερώτημα που τίθεται είναι: σωστά ή λανθασμένα αντιμετωπίζει η Αθήνα την τουρκική προσπάθεια;

Πιστεύω λανθασμένα. Η Ελλάδα, όπως και με το Ελσίνκι, δεν θα πρέπει να στέκεται εμπόδιο πρώτης γραμμής στην Τουρκία. Εξίσου, αν όχι περισσότερο, δεν θέλουν την Τουρκία περιφερειακή δύναμη τόσο οι ευρωπαϊκές χώρες όσο και οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Απλώς, για το λόγο ότι αν γίνει θα ελέγχει με πολύ περισσότερα εμπόδια γι’ αυτές το χώρο της μισής Μεσογείου. Δεν θα της το επιτρέψουν, αλλά δεν χρειάζεται να είναι η Ελλάδα ο αφελής.

Ποια προβλήματα θα ανακύψουν;

Η Τουρκία θα καταπατά τη μη οριοθετημένη ελληνική υφαλοκρηπίδα και θα κάνει έρευνες για υδρογονάνθρακες. Μα αυτό το κάνει και σήμερα. Η Τουρκία έχει «κυπροποιήσει» την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ο ελληνικός στόλος είναι παρών αλλά απλώς παρακολουθεί, και η κυβέρνηση έθεσε ως κόκκινη γραμμή τη μη παραβίαση των χωρικών υδάτων των 6 νμ. Η Τουρκία δεν πρόκειται να παραβιάσει τα σημερινά ελληνικά χωρικά ύδατα. Πουθενά. Ο στόλος, πλην ενός πλοιαρίου, δεν χρειάζεται στην περιοχή.

Η διεκδίκηση νησιών και βραχονησίδων από την Τουρκία βρίσκεται στη σφαίρα του μη εφικτού. Η Τουρκία γνωρίζει ότι οποιαδήποτε επιχείρηση κατάληψης νησιών θα σημάνει πόλεμο με την Ελλάδα – και όχι θερμό επεισόδιο. Και έναν πόλεμο καμιά από τις δύο χώρες δεν μπορεί να τον αντέξει.

Οι «γκρίζες ζώνες». Εντοπίζονται κυρίως στα Ίμια. Μάλλον σέβονται τη συμφωνία με τον Χόλμπρουκ και οι δύο πλευρές.

Αποστρατικοποίηση νησιών. Βεβαίως και δεν θα γίνει. Ας φωνάζει η Τουρκία. Η Ελλάδα έχει νομικά επιχειρήματα, και αν κάπου δεν έχει ας εισπράξει και μια κίτρινη κάρτα. Προέχει η διασφάλιση της ακεραιότητας της χώρας.

Ό,τι μέχρι σήμερα αποτελεί εθνικό στόχο της χώρας, θα συνεχίσει να υποστηρίζεται.

Αλλά το ζήτημα με την Τουρκία και την Ελλάδα είναι άλλο. Η Ελλάδα κλήθηκε από τις δυνάμεις να παίξει, αντ’ αυτών, έναν ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Έναν ρόλο γεωπολιτικό. Οι τριμερείς και τετραμερείς συμφωνίες δεν είναι ελληνική ή κυπριακή πρωτοβουλία, κι ας φάνηκαν έτσι. Η Ελλάδα με τις δυνατότητες που έχει δεν μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην ευρύτερη αυτή περιοχή. Άλλοι την ωθούν για δικό τους συμφέρον, το οποίο είναι συμφέρον και της Ελλάδας αν προκύψουν οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη για τη χώρα. Οφείλει να τα εκμεταλλευτεί.

Η Ελλάδα βγήκε μπροστά και αντιμετωπίζει κατά μέτωπον την Τουρκία.

Η ρηξικέλευθη πρόταση συνίσταται στην αποσαφήνιση της ελληνικής θέσης: Θα βοηθήσουμε τη Δύση να αντιμετωπίσει τις τουρκικές φιλοδοξίες, αλλά θα βγουν εμφανώς μπροστά η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Και από πίσω και η Ελλάδα. Όχι επανάληψη του ’22. Θα το κάνουν γιατί διαφορετικά δεν θα χάσουν απλώς την Τουρκία, αλλά θα απειληθεί η παρουσία τους σε έναν χώρο με γεωπολιτική και γεωοικονομική σημασία.

Όχι πως φοβόμαστε τη γειτονική χώρα. Αλλά θα την αντιμετωπίσουμε εκεί που διακυβεύεται μείζον εθνικό συμφέρον.

Η διαμάχη για τα ενεργειακά αποθέματα μοιάζει λίγο προσχηματική. Η ανθρωπότητα περνά σιγά-σιγά σε άλλες μορφές ενέργειας, τα αποθέματα δεν έχουν εντοπιστεί, και αν εντοπιστούν δεν είναι σίγουρο ότι θα είναι αξιοποιήσιμα.

Ούτε και οι ενεργειακές οδοί πρέπει να είναι μέλημα μόνο της Ελλάδας. Αν Ευρώπη και ΗΠΑ θέλουν όλοι οι αγωγοί να περνούν από την Τουρκία, αυτοί θα είναι κυρίως αιχμάλωτοι της Άγκυρας.

Και η Ρωσία στο παιχνίδι. Η Ρωσία, πρωτίστως, δεν θέλει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη. Διότι γνωρίζει πως τα στρατηγικά συμφέροντα των δύο χωρών αποκλίνουν.

Είναι ευκολότερο για τη Μόσχα να έχει να αντιμετωπίσει μια ασθενή Τουρκία παρά μια Τουρκία περιφερειακή δύναμη.

Στην φαρέτρα της για τη διαχείριση της Τουρκίας η Μόσχα έβαλε τις τελευταίες ημέρες και τα 12 μίλια. Υποστηρίζει ότι είναι κυριαρχικό δικαίωμα κάθε χώρας η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12νμ. Ρωσία και ΗΠΑ ήταν οι δύο ισχυρές δυνάμεις που αντιδρούσαν να επεκτείνει η Ελλάδα τα χωρικά της ύδατα. Αν η Ρωσία συμφωνεί, ας συζητήσει το θέμα η κυβέρνηση με τις ΗΠΑ. Η ρωσική δήλωση δεν έγινε τυχαία.