Του Απόστολου Αποστόλου *
Σήμερα η εξουσία και η επιστημονική αγυρτεία κάνουν καλή παρέα. Ο επιστημονικός αναλφαβητισμός με τις προχειρολογικές και πασαλειμματικές απόψεις του, μαζί με τη νεοταξική εξουσιοφρένεια οργανώνουν τα βήματα της αβύσσου και τις μεγάλες αφηγήσεις. Επιστήμονες όλων των κατευθύνσεων με το θαμπόφωτο των γνώσεων τους γίνονται θεραπαινίδες της πολιτικής εξουσίας, αστυνομεύοντας τις σκέψεις και επιβάλλοντας νέες προλήψεις, χτίζοντας αργά αλλά σταθερά τις χαλκέντερες δεσμεύσεις.
Εξουσία και επιστημονική τυραννία κινούνται με ανερμάτιστη ταχύτητα για να επιβάλλουν την ορθοταξία της νέας εποχής. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι η επιστήμη πρέπει να εκφράζει τον «συνεκτικισμό» (coherentism) σύμφωνα πάντα με την επιστημολογία. Δηλαδή οι γνώσεις να συνέχονται σε ενιαίο σύνολο, να αλληλοσυμπληρώνονται, να αλληλοϋποστηρίζονται (Otto Neurath). Αυτή η διαδικασία αποτελούσε επιστημονικό πρωτόκολλο και θα λέγαμε επίσης ότι αποτελούσε μια μεγάλη συναίνεση, ένα κώδικα δεοντολογίας. Και ω του θαύματος μια ομάδα από τη διεθνή κοινότητα της ιατρικής με ερμηνείες προσωπικές παραλύουν την μέχρι τώρα επιστημονική τεκμηρίωση και ιδρύουν μια άλλη επιστημονικο-γεωγραφία. Τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα; Γνωρίζαμε ότι η επιστήμη διαθέτει δύο συλλογισμούς. Τον απαγωγικό συλλογισμό όπου οι προτάσεις προσφέρουν την αναγκαία υποστήριξη στο συμπέρασμα και τον επαγωγικό συλλογισμό όπου οι προτάσεις τείνουν να καταλήξουν σ’ ένα συμπέρασμα γενικού χαρακτήρα.
Ωστόσο η ιατρική εισάγει ήδη από τον Archibald Cochrane τις τυχαιοποιημένες δοκιμασίες ελέγχου ως επιστημονική μεθοδολογία, που σημαίνει ότι οι επεξηγηματικές ερμηνείες στο φαινόμενο υγείας μπορούν να επικυρώσουν επιστημονικότατα από μια πιθανοκρατική έννοια αιτιότητας. Αν σπρώξει κανείς αυτή τη σκέψη θα φθάσει στο βαθμό όπου ακόμη και η πλάνη επιδέχεται εκ των υστέρων δικαιολόγηση. Εδώ θα πατήσει η σημερινή ιατρική προσέγγιση αναφορικά με τον κορονοϊό. Ένα μεγάλο μέρος της ιατρικής αερολογίας, με τους περφόρμεν τηλεγιατρούς, τέκνα της περιπλανώμενης καθεστωτικής υπηρεσίας, θέλουν να μας πείσουν ότι η ανεικόνιση, δηλαδή η αρνητική κίνηση που στρέφεται εναντίον του ίδιου του εαυτού, αποτελεί και επιστημονική καταξίωση. Έτσι θα μας πουν οι άσοφοι και ανθυπομέτριοι της επιστημονικοφανούς ακροβασίας:
« Όχι στις μάσκες, ναι στις μάσκες». «Δεν μεταδίδουν τον ιό του κορονοϊού τα παιδιά και οι ασυμπτωματικοί». «Μεταδίδουν τον ιό τα παιδιά και οι ασυμπτωματικοί». Η ιατρική επιστημονικοφάνεια στη παρούσα φάση διαλύεται στην αναζήτηση της αντίφασης της και της αντινομίας της. Και θα λέγαμε επίσης ότι ένας ορισμένος αριθμός του ιατρικού κόσμου ανανεώνει τα συμπτώματα της νόσου με την αντίφαση τους, κρατώντας ψηλά την ασθένεια και πηγαίνοντάς την σε βάθος χρόνου. Ωστόσο οι περισσότεροι από τους πολίτες καταλαβαίνουν ότι οι παραπάνω θεράποντες δεν αποτελούν και τους πλέον εντεταλμένους της ιατρικής επιστημονικής άποψης.
Τι είναι λοιπόν όλα αυτά τα λοβοτομημένα αντιεπιστημονικά ντελίρια; Αποτελούν άραγε ασύμμετρη λογική; Είναι επιστημονικοί τσαρλατανισμοί; Μήπως εκφράζουν αερολογίες χωρίς αποχρώντα λόγο; Ή φέρνουν το σύμπτωμα της μόλυνσης του πολιτισμού και της επιστήμης, έτσι όπως το περιγράφει ο Κοντορσέ στην επιστολή του προς τον Μεσμέρ καταγγέλλοντας τον για αυθύπαρκτο τσαρλατανισμό;
Η ιατρική είναι στο όριο της επιστημονικότητας, ακολουθεί δεν ακολουθεί, την επιστημονική αντικειμενικότητα, έτσι όπως την ακολουθούν οι άλλες επιστήμες και ως εκ τούτου μπορεί να αναρωτηθεί κανείς αν όντως είναι επιστήμη με την αυστηρή έννοια της επιστημονικής διαδικασίας. Ένα κριτήριο που προβάλει για να κατοχυρωθεί ως επιστήμη είναι η αποτελεσματικότητα, η οποία και βασίζεται σε ενδείξεις, σε αναζητήσεις, σε έρευνες. Ωστόσο όλα τα ερευνητικά της εργαλεία, είναι δανεισμένα από άλλες επιστήμες, και τελικά εκείνο που μπορεί να κάνει είναι να αποδίδει ερμηνευτικούς συμπερασμούς. Αυτό όμως αρκεί για να διεκδικήσει η ιατρική μια θέση στη κορνίζα των επιστημών;
Ακόμη και κάτω από αυτό το πλαίσιο οργανώνει όρους και συνθέσεις, μεταφέρει σκοπούς και χρήσεις και επιδιώκει αποδόσεις νοήματος. Και στο περιθώριο μιας ομολογουμένως αδύναμης νομιμοποίησης της, για τους λόγους που περιγράψαμε παραπάνω, διεκδικεί γνωστική αξία και αξιώνει κοινωνική παρέμβαση. Έτσι καθορίζει τεχνικές κοινωνικές παρεμβάσεις αδιαφορώντας για άλλες επιστήμες που έχουν λόγο επί των συγκεκριμένων δεδομένων και επιβάλει συνθήκες βελτιώσεως και συμμορφώσεως του πληθυσμού. Να λοιπόν, γιατί λιμνάζει μέσα στο ύφος της επιστημονικής συμβουλής της ιατρικής, η ίδια η εξουσιαστική αρχή του περιορισμού και της καταστολής και γιατί η εφαρμογή της απαίτησης για ίαση στηρίζεται επάνω στην απαίτηση.
Επιπλέον η ιατρική παραμένει πάντα ανοιχτή σε συνεργασία εξ΄ αιτίας του έργο της. Δηλαδή από ανάγκη ελέγχου και υπακοής στους ασθενείς της, αναζητά μια άτυπη συνεργασία με δυνάμεις εξουσίας που εμπεδώνονται στη διαδικασία της παρακολούθησης του κοινωνικού συνόλου.
Οι Φράνκο Μπαζάλια, Μισέλ Φουκώ, Τζιόρτζιο Αγκάμπεν, μας έχουν δώσει τα φώτα τους πως ενώνονται και συνδέονται οι δυνάμεις της εξουσίας και της επιστήμης και πως διατηρούνται τα συγχωροχάρτια της υποταγής και της δέσμευσης στον καταψύκτη της ιστορίας. Εξάλλου η συνύπαρξη είναι ένα είδος γυμναστικής, μια καθαρή ανάσα της δύναμης και της εξουσιαστικότητας.
Μήπως τελικά η φάρσα της επιστήμης παίζει με την ανοχή μας; Γιατί αυτές οι επιστημονικοφανείς συμβολές των περμφόρμανς τηλεοπτικών ιατρογνωμόνων μέσα στο υδραργυρικό τους ανεβοκατέβασμα (ζούμε χωρίς μάσκες ή με μάσκες, κολλάς δεν κολλάς, από άλλους, κλπ) δεν μπορούν να αξιώσουν κανένα επιστημονικό κύρος και ούτε να αντιπροσωπεύσουν κάποια θεμελίωση.
Η επιστήμη - κατά τους επιστημολόγους - αποτελεί κριτική και αίρεση «Oportet hareses esse» δεν συναινεί με πολιτικούς καθορισμούς, δεν υποκλίνεται σε τεχνητές λύσεις κοινωνικής εφαρμογής. Παρακολουθώντας αυτές τις αρχές της επιστημολογίας η ιατρική έθετε για χρόνια έναν εσωτερικό περιορισμό στις πράξεις της. Για να παρεμβαίνει απαιτούσε τη συναίνεση του ασθενούς ή των οικείων του και αυτό ακολουθήθηκε ως πρωτόκολλο. Διαφορετικά η ιατρική θα είχε ακόμη την αλχημιστική μεταστοιχείωση και τη παρεμβατικότητα της στο κοινωνικό σώμα, όπως συνέβαινε επί μεσαιωνικών χρόνων. Όμως η νέα τάξη πραγμάτων μετατρέπει την ιατρική σε αυταρχική μηχανή παρέμβασης και σε συγκεκαλυμμένη δικτατορία. Με άλλα λόγια γίνεται άμεσο σχήμα της επεκταμένης και της συνεχιζόμενης κυριαρχίας.
Η κηρυγματική ισχύς της, η τεχνητή γλώσσα της, η ηθελημένη ή αθέλητη επήρεια της, της αποδίδουν ρόλο καθοριστικό, συμβουλευτικό, και κάποιες φορές εξτρεμιστικό. Τα παραπάνω αποτελούν βούτυρο στο ψωμί της εξουσίας. Δεν χρειάζεται καλύτερο σύμμαχο, δεν έχει ανάγκη πλέον να πείθει η εξουσία, γιατί έχει μαζί της τον ποιο αναγνωρισμένο συντελεστή της πειθούς για τον πολίτη, έχει την ιατρική. Και αυτό γιατί η ιατρική διαθέτει μια κηδεμονία εσωτερικής εξατομικευμένης διάρκειας, κάτι που η εξουσία το έχει απολέσει από τη φαρέτρα της.
Σ’ αυτό το πνεύμα κινήθηκε και η κυρία Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο μήνυμα της για την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Είπε μεταξύ άλλων: «…Δεν είναι όμως μια χρονιά σαν τις προηγούμενες. Φέτος, εκτός από τα τετράδια και τα βιβλία σας θα πρέπει να έχετε πάντα μαζί σας ένα καινούργιο εξάρτημα: τη μάσκα. Σαν σκέψη μπορεί να μη σας φαίνεται ευχάριστη, στην πορεία όμως θα διαπιστώσετε ότι με τη συνεχή χρήση θα ξεχάσετε την παρουσία της. Θα γίνει μια συνήθεια. Κάτι όπως τα γυαλιά, για εμάς τους μύωπες…»Συντονίζεται με μια αφηγηματική η οποία πάσχει από νόημα και κριτική. Ταυτίζει τον υγιή με τον ασθενή και επιβεβαιώνει ότι η αυτοπαρουσία μας δεν θα είναι αυτή που θα φαίνεται αλλά εκείνη του ασθενούς. Φοράμε γυαλιά όμως γιατί έχουμε προβλήματα οράσεως, και φοράμε μάσκα γιατί επιβεβαιωμένα έχουμε προβλήματα υγείας. Και πολύ καλά μας έλεγε ο «εθνικός» μας λοιμωξιολόγος Σωτ. Τσιόδρας κατά τη διάρκεια της καθιερωμένης ενημέρωσης: «Η μάσκα δίνει τη ψευδαίσθηση της ασφάλειας.»(20 Απριλίου 2020)
Οι λοιμωξιολόγοι πλέον γίνονται επιπληκτικοί της ζωής. Περιπολάρχες της οικονομίας και της πολιτικής. Καταφάνερα παραβιάζουν τα επιστημονικά κριτήρια, τις ποιότητες της γνώσης και τα τις διαδικασίες της έρευνας. Οι μετρήσιμες συνθήκες είναι ασαφείς ένα μείγμα από αποσχίσεις, οι υποθέσεις αναντίστοιχες, και όλα αυτό-αξιολογούνται χωρίς να μπαίνουν στη βάσανο της αντικειμενικής κρίσης. Έχουμε ακούσει τόσες πολλές αντιφάσεις από επιστήμονες για τον κορονοϊό που πραγματικά ακόμη και ο πλέον πιο ηπιόθυμος φρικάρει και εξεγείρεται γιατί ζει τον κορονοϊό ως το τρομακτικότερο κακό από καταβολής κόσμου. Το mysterium tremendum (δηλαδή ο μυστηριακός τρόμος) δεν είναι η δημιουργία του σύμπαντος, δεν είναι ο Θεός, δεν είναι το κακό, αλλά ο κορονοϊός.
Έχουμε άραγε σκεφτεί αν η ιατρική πλέον “δυοπαλίζεται” και “απείρητη” περνά στα μεσαιωνικά ιεροεξεταστήρια; Και μήπως θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν αυτό θα είναι στο εξής το μέλλον της ιατρικής;
*Απόστολος Αποστόλου
Δρ. Φιλοσοφίας
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια