Η ελληνική διπλωματία -μετά από ραστώνη δεκαετιών- βάλθηκε να μας αποδείξει ότι ο Ουμπέρτο Εκο... έσφαλε. Τον Αύγουστο υπάρχουν ειδήσεις. Μετά την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία τον περασμένο μήνα επετεύχθη στις αρχές του Αυγούστου μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Πρόκειται για μια συμφωνία που η αξιωματική αντιπολίτευση έσπευσε να τη χαρακτηρίσει προχειρογράφημα αποδεικνύοντας στην πράξη -για λόγους που ειδικότερα αναπτύσσονται κατωτέρω- ότι το πολιτικό σύστημα στη χώρα αρνείται πεισμόνως να ωριμάσει.
Τελικά, τι προβλέπει αυτή η συμφωνία; Είναι «τεράστια εθνική επιτυχία» ή «κατάπτυστη υπονόμευση των εθνικών δικαίων»; Για άλλη μία φορά η αλήθεια για τη συμφωνία per se βρίσκεται κάπου στη μέση. Ωστόσο, μεγαλύτερο προβληματισμό προκαλούν όχι όσα ρυθμίστηκαν, αλλά όσα συνειδητά οι δύο χώρες απέφυγαν να ορίσουν. Συγκεκριμένα:
Πρώτα-πρώτα, η συμφωνία αυτή -έστω και περιορισμένη σε εύρος- αποτελούσε αναπόδραστη ανάγκη. Μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να χαρακτήριζε το τουρκολιβυκό μνημόνιο παράνομο και ανυπόστατο, αλλά αληθές ήταν μόνο το πρώτο. Ηταν παράνομο (γιατί τα δύο κράτη δεν είχαν ούτε αντικριστές ούτε παρακείμενες γειτονικές ακτές, καθόσον μεσολαβούν πλείστα ελληνικά νησιά), αλλά πλήρως υποστατό. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ (Γενική Γραμματεία και Τμήμα Ωκεάνιων Υποθέσεων) ήταν υποχρεωμένες να το πρωτοκολλήσουν και αναρτήσουν, αντίστοιχα, καθώς στις αρμοδιότητές τους είναι μόνο ο τυπικός έλεγχος νομιμότητας (δηλαδή εάν πράγματι υπάρχει σύμβαση και εάν έχει υπογραφεί από κράτη-μέλη του ΟΗΕ) και όχι ο ουσιαστικός έλεγχος (δηλαδή κατά πόσο είναι συμβατή μια συμφωνία με τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας και των λοιπών κανόνων δικαίου). Συνεπώς, εάν η Ελλάδα δεν επεδίωκε την οριοθέτηση της ΑΟΖ στην περιοχή (είτε μέσω συμφωνίας, είτε σύμφωνα με όσα προβλέπει η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας - μέρος XV) θα βρισκόταν απολύτως εγκλωβισμένη. Οχι μόνο πρακτικά, αλλά και νομικά. Δικαίωμα που αποφεύγεις να ασκήσεις νομοτελειακά αποδυναμώνεται και, ακόμη κι αν κάποτε, στο άδηλο μέλλον, η διαφορά υπαγόταν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, τα τετελεσμένα του τουρκολιβυκού συμφώνου θα λαμβάνονταν υπόψη κατά τον σχηματισμό της δικανικής κρίσης.
Δεύτερον, η σύμβαση αναδεικνύει για άλλη μία φορά τον λαϊκισμό των εκάστοτε αντιπολιτευομένων. Πράγματι, θα περίμενε κανείς από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών (Κοτζιάς) ορθή ανάγνωση των διεθνών κανόνων. Μπορεί να μην είναι νομικός, αλλά θήτευσε επί μακρόν στο συγκεκριμένο υπουργείο. Είναι απόδειξη ανεπίτρεπτου μαξιμαλισμού να εμμένει σε δημόσιες αναρτήσεις του ότι το ακατοίκητο Κουφονήσι (νότια του Νομού Λασιθίου της Κρήτης) έχει αυτοτελή (φευ!) οικονομική ζωή, επειδή τους καλοκαιρινούς μήνες ένα «πειρατικό» καράβι αποβιβάζει για μια ώρα καμιά εκατοσταριά τουρίστες να κάνουν μπάνιο! Κατ’ αυτή την εκδοχή, όλες οι νησίδες όλων των κρατών έχουν αυτοτελή οικονομική ζωή και δικαιούνται πλήρους επήρειας ΑΟΖ! Διαβάζοντας, μάλιστα, ότι συγκέντρωσε και τουριστικά φυλλάδια για να πείσει για το «δίκαιο των επιχειρημάτων του» γίνεται πλήρως αντιληπτό γιατί επί θητείας του καμία συμφωνία ΑΟΖ δεν συνήφθη...
Τρίτον, η σύμβαση αναδεικνύει και τις αντιφάσεις, συλλήβδην, της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Είναι τουλάχιστον παράδοξο να ακούς τους τελευταίους μήνες από επίσημα χείλη ότι είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε στρατιωτικά έναντι της Τουρκίας την πλήρη επήρεια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελόριζου και την ίδια στιγμή να αποδεχόμαστε να μείνει εκτός συμφωνίας οριοθέτησης με την Αίγυπτο.
Τέταρτον, μέχρι σήμερα δημοσίως εμμέναμε ότι όλα τα νησιά έχουν πλήρη επήρεια ΑΟΖ. Με την κρισιολογούμενη συμφωνία αποδεχόμαστε να παρεισφρήσει και η αρχή της αναλογικότητας -πάγιο αίτημα των Τούρκων-, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπεται η αρχή της μέσης γραμμής/ίσες αποστάσεις. Κατόπιν τούτου, μόνοι μας δώσαμε επήρεια ΑΟΖ στην Κρήτη κατά 90% και στην Κάσο, Κάρπαθο και Ρόδο περίπου 80%.
Είναι όλα τα ανωτέρω απολύτως εσφαλμένα και εθνικά επιζήμια; Προφανώς όχι. Εσφαλμένο είναι να παρακολουθείς αμέτοχος τις εξελίξεις και να μη διεκδικείς τα νόμιμα δικαιώματά σου. Ας μην ξεχνάμε ότι, εάν το 2013 είχε επιβιώσει το φιλοτουρκικό καθεστώς Μόρσι στην Αίγυπτο, θα τρέχαμε πάλι να σβήσουμε φωτιές (όπως κάνουμε τους τελευταίους μήνες με τη Λιβύη). Μόνο που στην περίπτωση που Τουρκία και Αίγυπτος είχαν οριοθετήσει ΑΟΖ, η ζημιά για τα ελληνικά συμφέροντα θα ήταν ανεπανόρθωτη.
Και, εντέλει, πού θα μας οδηγήσουν όσα προσφάτως συμφωνήθηκαν; Είναι προφανές ότι Ελλάδα και Αίγυπτος κλείνουν το μάτι στην Τουρκία. Το γεγονός ότι δεν οριοθετήθηκε ΑΟΖ ανατολικότερα του 28ου μεσημβρινού δίνει ζωτικό χώρο στην Τουρκία. Εάν συνδυάσουμε το γεγονός ότι Ελλάδα και Αίγυπτος αποδέχονται την πλήρη επήρεια ΑΟΖ των νησιών, αλλά, ταυτόχρονα, υιοθετούν και την αρχή της αναλογικότητας ανοίγει πλήρως ο δρόμος για μια συμφωνία και με την Τουρκία, καθώς φαίνεται να εισακούεται το αίτημά της για εφαρμογή της αρχής της ευθυδικίας. Δηλαδή, κινούμαστε στην υιοθέτηση της αρχής ίσης απόστασης ειδικών περιστάσεων, η οποία έχει γίνει κατ’ επανάληψη αποδεκτή από το Διεθνές Δικαστήριο.
Το ερώτημα, βέβαια, που προκύπτει είναι συγκεκριμένο: Εχουμε κάποιο εχέγγυο ότι η Τουρκία θα αδράξει την ευκαιρία; Θα δει θετικά το «κλείσιμο του ματιού» από Ελλάδα και Αίγυπτο; Θα επιδιώξει τη συνεννόηση και την τριμερή συμφωνία; Εάν όχι, η μονομερής αποδοχή από τη χώρα μας των ανωτέρω προβλέψεων (λ.χ. εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας λαμβάνοντας υπόψη την ακτογραμμή της γείτονος) απλώς προσθέτει άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα της γείτονος τόσο σε επίπεδο διεθνούς διπλωματίας όσο και ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.
Αργυριάδης Αργύρης
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια