Του Παντελή Σαββίδη
Η μορφή της παγκοσμιοποίησης που κυριάρχησε, καλώς εγκαταλείπεται.
Οδήγησε σε τεράστιες ανισότητες και στην ανάπτυξη ενός αποδομητικού κινήματος που ήθελε να ξεριζώσει την ψυχή των ανθρώπων. Αυτό, δηλαδή, που ένιωθαν ότι ήταν. Την ταυτότητά τους. Αλλά αυτό δεν ξεριζώνεται. Είναι, από καπιταλιστικής πλευράς, το ανάλογο του σοσιαλιστή ανθρώπου. Θέλει τον άνθρωπο παγκόσμιο πολίτη με κυρίαρχη την καταναλωτική ιδιότητα. Και οι μεν όμως και οι δε, λογαριάζουν χωρίς την ιστορία.
Ο άνθρωπος ως οντότητα αυτοπροσδιορίζεται και ετεροπροσδιορίζεται. Και αυτήν του την τάση δεν μπορεί να την ξεριζώσει κανείς. Είναι πρόσωπο, όπως λέει η χριστιανική Ορθοδοξία. Και μονάδα και κοινωνικό ον. Αποτελεί μια διακριτή παρουσία αλλά προσδιορίζεται και από τις σχέσεις που διαμορφώνει. Άρα, η μορφή παγκοσμιοποίησης που κυριάρχησε μέχρι σήμερα, που επιδίωκε να διαμορφώσει ανθρώπους χωρίς ταυτότητα, καλώς αμφισβητείται και ας ευχηθούμε να καταρρεύσει.
Όποιος όμως νομίζει πως ο Τραμπ είναι φορέας μιας ιδεολογίας με τα χαρακτηριστικά περί ταυτότητας που πολύ επιγραμματικά ανέφερα παραπάνω, πλανάται πλάνην οικτράν.
Ο Τραμπ δεν αμφισβητεί το σύστημα. Ο Τραμπ είναι μέρος του συστήματος. Αυτού που βλέπει πως η αμερικανική κυριαρχία αμφισβητείται και θα πρέπει να αποκατασταθεί πάση θυσία. Ο προστατευτισμός και η λογική «πρώτα η Αμερική» είναι τα μέσα που επέλεξε. Έπονται και άλλα. Η επίκληση κινδύνων ή παραλείψεων από την Κίνα για να διαγράψει το τεράστιο χρέος των ΗΠΑ, και άλλα τα οποία θα φανούν στην πορεία. Αυτή η αμερικανική στάση σε τι θα ωφελήσει την ανθρωπότητα;
Το «πρώτα η Αμερική» σημαίνει και «μόνο η Αμερική». Και αυτό το βλέπουμε στη συμπεριφορά της σε όλον τον κόσμο. Είναι επικίνδυνο και για την Ελλάδα. Για το μείζον υπαρξιακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα. Βοήθεια μόνο στα λόγια, ενώ πήρε ό,τι ζήτησε.
Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει μόνο την απεχθή μορφή που κυριάρχησε μέχρι σήμερα. Μπορεί να σημαίνει στενή συνεργασία των κρατών για την αντιμετώπιση μειζόνων κινδύνων. Μπορεί να σημαίνει καθιέρωση διεθνών οργανισμών που θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά φαινόμενα όπως η Covid-19. Μπορεί να σημαίνει οικονομική συνεργασία που θα βοηθά όλον τον κόσμο, όπως για παράδειγμα η πρόταση του Τομά Πικετί για την επιβολή παγκόσμιου φόρου στις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις για να αντιμετωπίζονται φαινόμενα με παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Άρα, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι εξ ορισμού αρνητική όταν οδηγεί σε αναγκαίες συνεργασίες που δεν θα αμφισβητούν τα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης υπόστασης.
Αλλά η παγκοσμιοποίηση είναι και αναπόφευκτη. Ο άνθρωπος με τις νέες τεχνολογίες δεν μπορεί να περιοριστεί στα εθνικά σύνορα. Είναι σαν να έχεις φτιάξει ευθύγραμμους δρόμους με πέντε λωρίδες και χρησιμοποιείς πεντακοσαράκι.
Το δεύτερο που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι η εμμονή σε μια στείρα λογική εθνοκεντρισμού παραπέμπει στα αξιώματα του μικροελλαδισμού. Αυτού που θέλει τη χώρα να έχει μια πόλη-κράτος, την Αθήνα, και την υπόλοιπη επικράτεια αποικία. Παραπέμπει στη λογική μιας αθηναϊκής ιδεολογίας που οδήγησε τη χώρα στα σημερινά της αδιέξοδα.
Ο ελληνισμός μπόρεσε και άκμασε όταν λειτούργησε οικουμενικά. Η οικουμενική του παρουσία δεν του στέρησε ούτε την εθνική συνείδηση ούτε τη διάθεση για αγώνα όταν χρειάστηκε να διεκδικήσει την ελευθερία του. Όταν έγινε μικροελλαδικό κράτος, άρχισαν οι μιζέριες.
Η λογική Τραμπ, λοιπόν, είναι επικίνδυνη όχι μόνο για την Αμερική αλλά και για την Ελλάδα. Γι’ αυτό οι υποστηρικτές του ας σκεφτούν βαθύτερα τη λογική και τη συμπεριφορά του, αν πρώτιστο μέλημά τους είναι το εθνικό συμφέρον.
Είναι επίσης επικίνδυνη λόγω της μεταβατικής κατάστασης που περνάμε.
Έχω γράψει και πριν από δύο-τρία χρόνια με αφορμή επέτειο της εξέγερσης του Μάη του ’68. Δεν υπήρξε μεταβατική περίοδος στην ιστορία της ανθρωπότητας που να μην χαρακτηρίστηκε από βιαιότητες. Πολύ φοβάμαι πως η βία είναι, πράγματι, μαμή της ιστορίας, όπως είπε ο Μαρξ. Και αυτήν τη βία θα την βιώσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τη γέννα του νέου. Μέχρι σήμερα είχαμε τον τοκετό. Φαίνεται να φθάνει η ώρα. Ας μην ξεχνάμε πως των γεγονότων του γαλλικού Μάη προηγήθηκαν διαδηλώσεις στις ΗΠΑ. Όπως σήμερα;
Και ας θυμηθούμε πως ήταν ο Τζον Λοκ, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Διαφωτισμού και του φιλελευθερισμού, που έγραψε:
«Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με βία, διότι ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η ίδια η βία».
Οι ΗΠΑ είναι ένα πρωτοποριακό παγκόσμιο κοινωνικό εργαστήρι διότι συντίθενται από όλες τις φυλές. Και εκεί δοκιμάζονται οι διαθέσεις της ανθρωπότητας. Η εξέγερση που παρατηρούμε τις τελευταίες μέρες έχει ως αφορμή τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ. Οι ρίζες της είναι βαθύτερες. Έχει όλες τις κοινωνικές συμπιέσεις που συσσωρεύθηκαν στο συλλογικό αμερικανικό υποσυνείδητο από την τελευταία φορά που εκτονώθηκαν. Από τη δεκαετία του ’60.
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε. Οι λιθοσφαιρικές πλάκες της συνείδησης έχουν συγκεντρώσει πολλή εντροπία. Και η σεισμική εκτόνωση είναι, λογικώς, αναμενόμενη.
Ζούμε την αρχή μιας κοινωνικής εξέγερσης. Ας ελπίσουμε να οδηγήσει σε μια νέα ισορροπία προς όφελος όλης της ανθρωπότητας.
Αλλά ειδικά στην περιοχή μας, με τη συμπεριφορά της Τουρκίας, τα πράγματα είναι συνθετότερα.
Εκτός από τις παγκόσμιες προκλήσεις έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν γείτονα που θέλει να εκμεταλλευθεί τα κενά και τη ρευστότητα της μεταβατικής περιόδου.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια