Αναμένεται νέα Ελληνοτουρκική κρίση;

Του Δημήτρη Τσαϊλά *

Υπάρχει μια υπερβολική δράση με υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών εν μέσω της συνεχιζόμενης πανδημίας ιού, ενώ εξίσου σημαντική είναι η προσπάθεια ώθησης μεταναστών στα ελληνικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα μας τις τελευταίες εβδομάδες. Σε μια στιγμή που η Τουρκία επιδεικνύει αξιοσημείωτη ολιγωρία στην προσέγγισής της στον ιό COVID-19 και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, σημειώνετε σημαντική αύξηση στον αριθμό των τουρκικών προκλήσεων, απέναντι στη χώρα μας. Η Άγκυρα φαίνεται να έχει χρησιμοποιήσει τις αερο-ναυτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις της, καθώς και τις όλο και πιο εξελιγμένες επιχειρήσεις πληροφόρησης /παραπληροφόρησης για να επιταχύνει τις εντάσεις, να διερευνήσει τις απαντήσεις και να διαπιστώσει πως μπορεί να επιτύχει τους δόλιους σκοπούς της.

Αυτές οι πράξεις της δεν  εγείρουν κανένα ερώτημα για το τι ακριβώς είναι η Τουρκία. Έχει υιοθετήσει η Άγκυρα μια προσέγγιση αναθεωρητισμού με τους γείτονές της. Σήμερα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το χάος του COVID-19 για να διεκδικήσει τα ενδιαφέροντά της πιο επιθετικά. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δεν είναι απλώς μια ευκαιριακή επέκταση της προ-πανδημικής στρατηγικής της, αλλά μια προσπάθεια να δημιουργήσει τετελεσμένα τη στιγμή που οι επιχειρήσεις στη Λιβύη δείχνουν ότι δεν προχωράν σύμφωνα με τους αρχικούς της υπολογισμούς.

Η νέα πανδημία δεν έχει περιορίσει τη γεωπολιτική. Στην πραγματικότητα, φαίνεται να αυξάνει τις προϋπάρχουσες εντάσεις. Η κατανόηση εάν και πώς έχει αλλάξει η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας είναι κρίσιμη για την αξιολόγηση, του τι συμβαίνει κατά μήκος της περιφέρειας της και τι μπορεί να κάνει η Άγκυρα στη συνέχεια. Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις είναι απαραίτητη για τον Ελληνισμό και τους συμμάχους μας να διαμορφώσουν μια σωστή απάντηση. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί την κατανόηση του τι έκανε η Άγκυρα πριν από την κρίση και να σκεφτεί τι θα μπορούσε πραγματικά να σηματοδοτήσει μια σημαντική στροφή προς μια εξωτερική αντιπαράθεση πολιτικής.

Τουρκικά πλοία και αεροσκάφη έχουν εμπλακεί σε μια σειρά πρόσφατων περιστατικών σε ολόκληρη τη θαλάσσια περιοχή του ανατολικού Αιγαίου. Ενώ δεν υπήρξαν ατυχήματα, οι ζωές διακινδύνευσαν για άλλη μια φορά. Λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτά τα περιστατικά αφορούσαν τις μόνιμες επιδιώξεις κατά του Ελληνισμού, εκτιμάται η εξέταση της πιθανότητας η Άγκυρα να δει την πανδημία COVID-19 ως ευκαιρία να ωθήσει ποιοτικά και ποσοτικά τις παραβιάσεις με σκοπό να κερδίσει ακόμα ένα πλεονέκτημα σε μια περίοδο γεωπολιτικής αβεβαιότητας, ανοίγοντας την βεντάλια των διεκδικήσεων της.

Το να πούμε ότι η Τουρκία ακολουθεί απλώς τη μακρόχρονη καιροσκοπική στρατηγική της στην περιφέρεια της, δεν σημαίνει καθησυχασμός, ούτε, ότι είναι απίθανο να υπάρξει πρόσθετη κλιμάκωση. Ανάλογα με το τι αξιολογεί η Άγκυρα ως το επίπεδο αδυναμίας μεταξύ των περιφερειακών κρατών και της αποστασιοποιημένης προσοχής της Ουάσινγκτον, μπορεί να αποφασίσει ότι τώρα ήρθε η ώρα να προωθήσει τις φιλοδοξίες της στην περιοχή όσο το δυνατόν πιο πέρα από τα σημεία που είχε θέσει σε παλαιότερες επιδιώξεις.

Υπάρχει μια ποικιλία σημείων παρακολούθησης που οι αναλυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αναζητήσουν για να εξακριβώσουν εάν η στρατηγική της Τουρκίας, ιδίως στη Θάλασσα της Νοτιανατολικής Μεσογείου, έχει εισέλθει σε μια νέα και κλιμακωτή φάση, κυρίως λόγω της πορείας του Λιβυκού ζητήματος.

Σαφώς, το πιο σημαντικό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει η Τουρκία για να επωφεληθεί από το χάος που προκαλεί το “νέο μυθιστόρημα κοροναϊού” θα ήταν να αναλάβει αποφασιστικές ενέργειες για να προσπαθήσει να απομακρύνει από τις τουρκικές ακτές, μετανάστες προς τα ελληνικά νησιά και ταυτόχρονα να ενεργήσει μεθοδευμένα έρευνες τόσο στην Κυπριακή ΑΟΖ, όσο και στην συμφωνηθείσα με τη Λιβύη υποθαλάσσια περιοχή νοτίως της Κρήτης. Τέτοιες ενέργειες δεν χρειάζεται να αποτελεί σημαντική νέα προσπάθεια από την Τουρκία, αλλά θα μπορούσε απλά να είναι η λογική επέκταση των τρεχουσών προσπαθειών. Επίσης θα αύξανε την ένταση στις αναφερόμενες θαλάσσιες ζώνες.

Από τότε που η Τουρκία ξεκίνησε τη προσπάθειά γκριζαρίσματος των θαλασσίων ζωνών, προσθέτει σταθερά στρατιωτική υποδομή και στοιχεία για τα διευρυμένα χαρακτηριστικά που έχει δημιουργήσει στο Αιγαίο και τη Νοτιανατολική Μεσόγειο. Σε αυτά περιλαμβάνονται νέα υπερσύγχρονα οπλικά και αμυντικά συστήματα, εισαγωγή νέων δυνατοτήτων αμφίβιου, ανθυποβρυχιακού και αντιαεροπορικού  πολέμου, ενώ τα πλοία του τουρκικού ναυτικού ή της ακτοφυλακής εκσυγχρονίστηκαν με νέα στρατιωτικά χαρακτηριστικά και την εισαγωγή νέων οπλικών συστημάτων λέϊζερ και κατευθυνόμενων βλημάτων επιφανείας-επιφανείας Atmaca που βάλλονται από μέγιστο βεληνεκές 120ν.μ. ξεπερνώντας τεχνολογικά τους Harpoon και Exoset, οι οποίοι κατέχονται από αμφοτέρους μέχρι τώρα.

Ένας άλλος δείκτης που πρέπει να παρακολουθήσουμε με ιδιαίτερη προσοχή, είναι μια πιο αποφασιστική δημόσια διπλωματική γραμμή τόσο στις επίσημες δηλώσεις όσο και από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης σχετικά με τα ιστορικά δικαιώματα της Τουρκίας στην περιοχή και τις θαλάσσιες ζώνες σε γενικά ή συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτός ο τύπος ανταλλαγής μηνυμάτων χρησιμεύει ως μια χρήσιμη απομάκρυνση της προσοχής από τις συνεχιζόμενες εσωτερικές αναταραχές που σχετίζονται με την πανδημία και την οικονομία για την Άγκυρα και μπορεί να χρησιμεύσει για να υπονομεύσει την πολιτική βούληση των αντιπάλων της. Αν και δεν απαιτείται απαραίτητα, η Τουρκία να πραγματοποιήσει σημαντικές κινήσεις στη Μεσόγειο Θάλασσα που να οδηγήσει σε κρίση, μια αλλαγή στα εκπεμπόμενα επίσημα μηνύματα θα ήταν ένας χρήσιμος κύριος δείκτης του επόμενου σταδίου του οπορτουνισμού της.

Ενώ τα προαναφερθέντα σημεία προσοχής αναφέρονται κυρίως σε κατηγορηματικές ενέργειες εναντίον του Ελληνισμού που αντιτίθενται στους εκτεταμένους ισχυρισμούς των θαλασσίων ζωνών από την Άγκυρα, η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιήσει αυτή τη στιγμή για να ενοποιήσει και να επεκτείνει τα κέρδη της, μεταξύ ουδετέρων ή φιλικών κρατών σε αυτή. Ο πιο προφανής υποψήφιος εδώ είναι η Γερμανία με τους βαθύτερους δεσμούς της και την εξάρτησή συμφερόντων της από την Άγκυρα. Μια τέτοια κίνηση θα συνεπαγόταν εδαφικούς ισχυρισμούς από μέρους της, και θα ήταν πολύ δύσκολο για την Ελλάδα και την Κύπρο, ακόμα και με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, να ανταποκριθούν και θα είχε σημαντικές στρατηγικές επιπτώσεις στη Θάλασσα της Μεσογείου δημιουργώντας τετελεσμένα .

Εν ολίγοις, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η ευκαιριακή στρατηγική της Τουρκίας μπορεί να εξελιχθεί εν μέσω της κρίσης COVID-19 και των παρελκόμενων παγκόσμιων οικονομικών προβλημάτων και η προσεκτική παρακολούθηση στο παραπάνω σύνολο ενεργειών σίγουρα βοηθάει στην πρόβλεψη του επόμενου σταδίου κλιμάκωσης.

Η τουρκική επιθετικότητα αναμένεται να επεκτείνεται τόσο ποιοτικά, όσο και ποσοτικά. Πράγματι, λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες εντάσεις στο ανατολικό Αιγαίο και τον σταθερά αυξανόμενο αριθμό οπλικών συστημάτων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, της ακτοφυλακής και των στρατοχωροφυλακών της, οι πιθανότητες μελλοντικών περιστατικών είναι πιθανό να αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, καθώς αυτές οι προκλήσεις εντείνονται, έτσι αυξάνεται και η ανάγκη για τον Ελληνισμό να επιδείξουμε την ικανότητά μας να καθορίσουμε μια διεθνή ατζέντα και να οδηγήσουμε σε μια συντονισμένη απάντηση στην τουρκική επιθετικότητα και τον οπορτουνισμό. Με άλλα λόγια, εάν οι Τούρκοι πρόκειται να πιέσουν, τον Ελληνισμό θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα συναντήσουν ένα αδιαπέραστο τείχος χάλυβα.

Είναι σημαντικό, ο Ελληνισμός να καταστήσει σαφές ότι δεν θα ανεχθεί προσπάθειες της Τουρκίας να εκμεταλλευτεί ούτε την τρέχουσα πανδημία, μήτε την απαράδεκτη συμφωνία με τη Λιβύη, για την αναθεώρηση του status quo. Απαιτείται ένα σαφές μήνυμα από την Αθήνα, που να ακουστεί σε όλους τους συμμάχους και εταίρους, σε όλο τον κόσμο, ότι η περιοχή μας χρειάζεται σταθερότητα και ότι είμαστε οι εγγυητές αυτής καθώς αντιμετωπίσαμε με επιτυχία και αυτήν την κρίση. Ωστόσο, στη Μεσόγειο και το Αιγαίο, τα λόγια πρέπει να υποστηρίζονται με ενέργειες. Οποιαδήποτε ανταλλαγή μηνυμάτων θα πρέπει να περιλαμβάνει υποστηρικτικές προσπάθειες για την απόδειξη της βούλησης και της ικανότητας να αντιταχθούμε στον τουρκικό οπορτουνισμό, συνεχίζοντας έναν σταθερό ρυθμό επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον θαλάσσιο και εναέριο χώρο, διεξάγοντας πολυμερείς επιχειρήσεις σε συνεργασία με περιφερειακούς συμμάχους και εταίρους που δεν εκθέτουν τα μέλη των υπηρεσιών σε πρόσθετο κίνδυνο, όπως συνδυασμένες θαλάσσιες ή αεροπορικές περιπολίες.

Τελικά, είναι σημαντικό εκτός της ισχυροποίησης της αποτρεπτικής μας ικανότητας, να επισημάνουμε στους συμμάχους και στους εταίρους μας να κατανοήσουν ότι η Τουρκία δεν έχει αλλάξει την προσέγγισή της. Ο οπορτουνισμός και η αποφασιστικότητα που έχει αποδειχθεί τους τελευταίους μήνες, στην πραγματικότητα, υπήρχε εδώ και χρόνια. Θα παραπλανηθεί όποιος πιστεύει ότι η Τουρκία δεν θα εκμεταλλευτεί την τρέχουσα κατάσταση. Ακόμα και όταν αντιμετωπίζει καταστροφικές απώλειες από τον νέο κοραναϊό, κανείς δεν πρέπει να ενεργεί σαν να έχουν τεθεί σε αναστολή η γεωπολιτική και ο ανταγωνισμός. Εν πάση περιπτώσει, ο ανταγωνισμός για το μέλλον της περιοχής έχει ενταθεί και θα πρέπει να οδηγηθούμε αμέσως σε μια αξιόπιστη απάντηση.

* Ο Υποναύαρχος ε.α. ΠΝ Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Senior researcher of Strategy International και Member of Institute for National and International Security.

Πηγή: “Μακεδονία” 27.04.20

** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.