Του Θοδωρή Γιάνναρου
Έτσι, κάποιο πρωινό σε μια εξωτική χώρα, ένας ιός που ξεκουραζόταν πάνω στην κουτσουλιά μιας νυχτερίδας, αποφάσισε να γνωρίσει από κοντά τους ανθρώπους που είχε ακούσει πως ήταν πολύ πιο φιλόξενοι και θρεπτικοί από τα νυχτόβια ιπτάμενα θηλαστικά -τα χειρότερα που γνώριζε...- και έτσι πήδησε πάνω στον πρώτο άνθρωπο που περνούσε κάτω από το υπνοδωμάτιο της νυχτερίδας, στον βράχο.
Είχε ακούσει στο συμβούλιο των γηραιότερων πως τα τελευταία 50 χρόνια πολλές μολυσματικές ασθένειες έχουν εξαπλωθεί γρήγορα μετά από το εξελικτικό τους άλμα, από το ζωικό βασίλειο στον άνθρωπο.
Είχε λοιπόν μορφωθεί αρκετά και άλλοι συνάδελφοί του είχαν ήδη πραγματοποιήσει ανάλογο περίπατο σε ανθρώπινα τερέν και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία, ανοίγοντας νέες προοπτικές εποικισμού άλλων κόσμων, που στο παρελθόν ήταν για τους ιούς του είδους του σχεδόν αδιανόητο!
Ο ιός, μορφωμένος όπως ήταν, γνώριζε καλά από ιστορία... γνώριζε πως η παγκόσμια κρίση του ιού του AIDS προήλθε από πιθήκους, η πανδημία της γρίπης των πτηνών προήλθε από πτηνά και από γουρούνια δημιουργήθηκε η πανδημία της γρίπης των χοίρων - και όλα αυτά τα τελευταία 20 περίπου χρόνια. Πριν λίγα χρόνια, τελευταία δηλαδή, ανακαλύφθηκε το σοβαρό και άκρως επικίνδυνο οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), από τις σπιτονοικοκυρές του, τις νυχτερίδες, ενώ από τις ίδιες ξεκίνησε και ο ιός του Ebola, που κυριολεκτικά θέρισε τους ανθρώπους στην Αφρική πριν κάποιες δεκαετίες.
Ανέκαθεν, βέβαια, οι άνθρωποι μολύνονταν με διάφορες ασθένειες από ζώα -οικόσιτα και άγρια. Μάλιστα, οι περισσότερες καινούργιες μολυσματικές ασθένειες, ιογενούς χαρακτήρα, προέρχονται από ζώα της άγριας πανίδας. Αλλά οι περιβαλλοντικες αλλαγές που οι ίδιοι οι άνθρωποι προκάλεσαν με την απληστία τους, επιταχύνουν τη συγκεκριμένη διαδικασία, ενώ, από την άλλη, ο συνωστισμός στις πόλεις, που κατοικεί πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, τα πολλά και κατά πολύ συχνότερα ταξίδια, από και προς ολόκληρο τον κόσμο, σημαίνει πλέον πως, όποτε εμφανίζονται αυτές οι μολυσματικές ιώσεις, είναι πλέον σε θέση να εξαπλώνονται πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι ίσχυε στο παρελθόν, λίγα χρόνια πριν.
Ο ιός που πήδηξε στον άνθρωπο είναι και μορφωμένος και έχει την περιέργεια να μάθει καινούργια πράγματα σε νέα ανεξερεύνητα περιβάλλοντα.
Η εξελικτική επιβίωση του ιού εξαρτάται από το πόσο αποτελεσματικά μπορεί να είναι η μεταπήδησή του σε νέους ξενιστές, όπως ο άνθρωπος. Η μεταφορά του από το ένα είδος στο άλλο είναι ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό με επιτυχία και συνέχεια. Μετά τη μεταφορά, εγκατάσταση και συστηματοποίηση στο νέο περιβάλλον, το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή προσπαθεί με όλα τα όπλα που διαθέτει στη φαρέτρα του να καταστρέψει τους ιικούς παράγοντες, που σημαίνει ότι τόσο ο επιθετικός ιός, όσο και ο οργανισμός του αμυνόμενου ξενιστή μπαίνουν σε μια αέναη εξελικτική "διελκυστίνδα”, προσπαθώντας να ανακαλύψουν νέες μεθόδους να εξοντώσουν ο ένας τον άλλο... Και ο ιός αυτός ξέρει καλά και να πολεμά και να αμύνεται!
Σύμμαχος του ιού και της γιγάντιας αγέλης των δισεκατομμυρίων συναδέλφων του, που σε λίγο, μετά την εγκατάσταση και την αναπαραγωγή του, θα τον συντροφεύουν στις μάχες, είναι η κλιματική αλλαγή που μαζί με τις ανθρωπογενείς αλλαγές στο περιβάλλον εξαφανίζουν ποικιλοτρόπως και μεταβάλλουν το οικοσύστημα των ζώων, οριοθετώντας μαζικές αλλαγές στον τρόπο που ζουν, το περιβάλλον στο οποίο ζουν, καθώς και τις διατροφικές τους συνήθειες. Από την άλλη, και ο τρόπος που ζουν οι άνθρωποι έχει επίσης αλλάξει, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό τους σύστημα να μη βρίσκεται έτοιμο για τις μάχες που πρέπει να δώσει... και άρα οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να βασίζονται σε όσα οι φαρμακοβιομηχανίες ετοιμάζουν γι’ αυτούς... θησαυρίζοντας, μιας και η προσέγγισή τους είναι περισσότερο συμπτωματολογική παρά αιτιολογική, και αντί να φροντίζει για την προστασία και την προώθηση της υγείας, το βάρος το ρίχνει στη διαχείριση της ασθένειας.
Όλα αυτά ο ιός τα γνωρίζει και έτσι κάνει πάρτι αναπαραγωγής!
Βέβαια, και η κακοποιημένη φύση παίζει τον ρόλο της, που είναι αρκετά καθοριστικός. Εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε με ακρίβεια από πού προέρχεται ο νέος κοροναϊός. Η κυριότερη υποψία είναι ένας οικογενειακός ξενιστής -μια νυχτερίδα ίσως-, που πιθανότατα μόλυνε κάποιο άλλο ζώο που έχει πιο στενή επαφή με τον άνθρωπο.
Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο πιστεύεται ότι το ξέσπασμα του MERS (αναπνευστικό σύνδρομο στη Μέση Ανατολή) το 2012 έχει διαδραματιστεί. Μια νυχτερίδα, σε κάποιο σημείο στο παρελθόν, είχε μολύνει μια καμήλα, η οποία στη συνέχεια μόλυνε ανθρώπους με το σάλιο της.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο κόσμος των ανθρώπων και των ζώων στρέφεται ο ένας εναντίον του άλλου είναι ένα μεταβαλλόμενο κλίμα, μια ραγδαία κλιμακούμενη κλιματική αλλαγή. Αρκετές έρευνες δείχνουν ότι ο θερμότερος χειμώνας και η ζεστή άνοιξη ευνοούν τις νυχτερίδες, επειδή στα έντομα με τα οποία τρέφονται αρέσει επίσης το ζεστό κλίμα, και αυτό μπορεί να επηρεάσει την εξάπλωση των ασθενειών που μεταφέρουν οι νυχτερίδες.
"Η αλλαγή του κλίματος, σε συνδυασμό με άλλες περιβαλλοντικές αλλαγές όπως η αστικοποίηση και η καταστροφή των βιοτόπων, μας φέρνει πιο κοντά στην άγρια φύση", ειδικά όταν υφίσταται αυτή η πολύσύνθετη αλληλεπίδραση πολλών διαφορετικών αλλαγών, που συμβαίνουν όλες μαζί ταυτόχρονα.
Όμως, τι να πούμε και για τους ιθύνοντες του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, ΠΟΥ - τους κατά κάποιο τρόπο υπαλλήλους των μεγάλων πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιρειών! Μέχρι χθες υποστήριζαν πως δεν τρέχει τίποτα με τον κοροναϊό, ενώ εκείνος έκανε πάρτι στην Κίνα και ταξίδευε μαζικά, "πρώτη θέση” στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Χωρίς πανδημία δεν υπάρχει κέρδος - αυτό είναι το μόνο σίγουρο! Τώρα όμως που ο ιός βρίσκεται ήδη παντού, και η παραγωγή αχρείαστων και ανούσιων στην πλειονότητά τους φαρμάκων βρίσκεται στο ζενίθ, με αποθήκες να ξεχειλίζουν... ξαφνικά και ω του θαύματος άνοιξαν τα μαγαζιά του φαρμάκου και σίγουρα θα ξεπουλήσουν, ειδικά τώρα μετά την ξαφνική αλλά μάλλον καθυστερημένη κήρυξη του πλανήτη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τον ΠΟΥ.
Όλα αυτά... τα γνώριζε μάλλον ο νέος ιός με την κορόνα, όταν πρωτοπηδούσε σε άνθρωπο πριν από κάποιες μέρες στην Κίνα! Τώρα ενημερώνει αρμοδίως τους συντρόφους του, χαράζοντας πολιτική και διαμορφώνοντας τρόπους δράσης -προσωρινά για την ίδια τη δική του την άμυνα και στη συνέχεια για την επικράτηση, χρησιμοποιώντας προς το παρόν μεταβολικά χαρακτηριστικά στελθ, μιας και εμείς γνωρίζουμε ελάχιστα για τη βιολογική του συμπεριφορά και τις μεταλλάξεις του, με αποτέλεσμα να παρακολουθούμε σχεδόν παθητικά την εξάπλωσή του, ευχόμενοι να χτυπήσει άλλους κήπους και όχι τον δικό μας.
Για μια ακόμα φορά, το παγκόσμιο σύστημα προστασίας και προώθησης της υγείας φάνηκε πολύ κατώτερο των περιστάσεων! Ας ελπίσουμε τα καλύτερα για τη χώρα μας.
* Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι Μοριακός Βιολόγος-Γενετιστής
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια