JOKER: Η αποθέωση της κουλτούρας του θανάτου


Tου Patrice – Hans Perrier
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος

[Είναι χρόνια τώρα που το Χόλιγουντ-ιδίως μετά την εξαφάνιση του υπέροχου ιταλικού κινηματογράφου – κατέστη πολιτιστική…πρωτεύουσα του κόσμου! Επηρεάζει συνειδήσεις, διαμορφώνει αισθητική, μέχρι και πολιτικές πεποιθήσεις. Είναι όμως όντως πνευματικό «προϊόν» ό,τιδήποτε μας σερβίρει η κινηματογραφική του παραγωγή; Μήπως οι παράγοντές του «ως επικάλυμμα έχοντες της κακίας την ελευθερία» (Πέτρου Α’, Β-16) κερδοσκοπούν αδιαφορώντας για τις ηθικές επιπτώσεις; Το σκάνδαλο Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν – και αυτό είναι η κορυφή του παγόβουνου – ενισχύει τη δυσπιστία μας. Τελικά, δεν θα προστατεύσουμε τη νεολαία μας και θα την παραδώσουμε βορά στις διαθέσεις των εμπόρων ψυχών και σωμάτων; Ο καθένας μας είναι ελεύθερος να πάει να δει την ταινία. Αλλά να μην ξεχνάμε ποτέ ότι οι μέλισσες διαλέγουν ανάμεσα σε λουλούδια, ενώ οι μύγες όχι…Ε.Δ.Ν.]

Η νέα κινηματογραφική εκδοχή του Τζόκερ είναι παρωθητική, καθώς ένας ανυπολόγιστος αριθμός ανθρώπων του συστημικών μέσων ενημέρωσης φαίνεται να φοβούνται ότι αυτό το έργο θα μπορούσε να παρακινήσει κάποιους ανυπόληπτους χαβαλάκηδες να περάσουν σε δράση.

Η υπερβολή ως σωτήρια κάθαρση

Ένας φόρος τιμής στην υπερβολή στην καρδιά της καθημερινότητας των “διαταραγμένων μυαλών”, αυτή η νέα χολυγουντιανή παραγωγή φαίνεται να στήνει ένα στρογγυλό τραπέζι για μια δίκη σύμφωνα με τους κανόνες της μεταβιομηχανικής μας κοινωνίας. Η κοινωνία του φαίνεσθαι, όπου οι πιο αδύναμοι τίθενται επιδέξια σε καραντίνα, περιμένοντας την ευθανασία τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η εμβληματική στο εξής μορφή του Τζόκερ, μας ελέγχει, λες και το “συνηθισμένο κακό” που κοιμάται στα στάσιμα νερά της Αμερικής κατέληξε να δημιουργεί «απροσάρμοστους» [misfit] που αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια των Φαρισαίων εξουσιαστών.

Ένας κριτικός στο διαδίκτυο μιλάει για τη νέα ενσάρκωση του Τζόκερ από τον ηθοποιό Χοακίμ Φίνιξ απεικονίζοντάς τον ως “… ένα τύπο που τα παίρνει στο κρανίο αφού έχει φάει το ξύλο της χρονιάς του…”. Στην πραγματικότητα, η καινούργια εκδοχή αυτής της επικής ιστορίας, παρουσιάζει έναν Τζόκερ που προσωποποιεί όλους τους απροσάρμοστους της αργυρώνητης κοινωνίας μας βυθισμένους στα βαθύτερα των αδιάλυτων αντιφάσεών τους. Το κακό και το καλό δεν υπάρχουν πια. Μόνο η συνήθης τρέλα, που προκαλείται από την καθημερινή δυστυχία, αναγαλλιάζει μέσα σε ένα σαδιστικό και διονυσιακό καρναβάλι. Το αίσθημα κακουχίας καταλήγει στο να διυλίζει τους πλέον φυσιολογικούς ανθρώπους μέσα από τα αιμοφόρα αγγεία μιας κοινωνίας που μοιάζει με ένα τεράστιο στρατόπεδο ψυχιατρικού εγκλεισμού.

Εγκλεισμός και βασανιστήρια ως τρόπος λειτουργίας
De facto, η εξαιρετική έλξη που δημιουργείται από τους αντιήρωες της ιδιοσυγκρασίας ενός Τζόκερ προέρχεται από το γεγονός ότι προσωποποιούν μια υποθετική εκδίκηση που αναλαμβάνουν όλα τα θύματα των ψυχιατρικών, παραστρατιωτικών, μαφιόζικων και ψευδο-θρησκευτικών εντολών, υπακούοντας στις επιταγές του μεγάλου έργου της σφαγής της αθωότητας με τη στενή έννοια. Αυτό που γοητεύει τα πλήθη έναν και πλέον αιώνα τώρα είναι ακριβώς αυτό το φαινόμενο το σχετιζόμενο με τη λίμπιντο.

Η αιματηρή εκδίκηση του τρελού που ευνουχίστηκε χημικώς, που τον ξεδόντιασαν και του έκαναν ηλεκτροσόκ , καταβεβλημένος μέσα στον ζουρλομανδύα του και εξευτελισμένος στην ψυχή του, αυτός ο καυγάς που οδηγεί σε συμπλοκή κυριολεκτικά βυθίζει τα κινηματογραφόφιλα πλήθη σε μια εκστατική κατάσταση. Και, αυτή τη φορά, φαίνεται ότι ο επίσημος Τύπος στριμωγμένος δεν εκτίμησε καθόλου αυτό, την άθλια σκηνοθεσία, φοβούμενος μήπως ένα μεγάλο μέρος του κοινού καταλήξει να μιμηθεί τον Τζόκερ. Καθώς ο εγκλεισμός και τα βασανιστήρια αντιπροσωπεύουν, τελικά, τον τρόπο λειτουργίας μιας κοινωνίας δομημένης στο πρότυπο μιας μηχανής για να παράγει όλο και περισσότερη αλλοτρίωση.

Αντίστροφη λύτρωση
Η πιο πρόσφατη κινηματογραφική έκδοση του Τζόκερ, η οποία σκηνοθετήθηκε από τον Toντ Φίλιπς και τον συνεργό του Χοακίμ Φίνιξ, είναι περισσότερο ρεαλιστική και εμπνέεται από το στυλ των αστυνομικών έργων του Σκορτσέζε τη δεκαετία του 1970. Μόνο με αυτή την ιδέα μπορούμε εύκολα να αντιπαραβάλουμε τον Τζόκερ του Toντ Φίλιπς με τον Οδηγό Tαξί του Σκορτσέζε σε ένα περιβάλλον όπου το σύμπαν των μεγαλουπόλεων δημιουργεί τους δικούς του εκφυλισμένους. Έτσι, η τρέλα, πολύ περισσότερο αν αναγαλλιάζει μπροστά σ’ ένα όργιο επιβολής ποινών, αντιπροσωπεύει ένα είδος θεϊκής εκδίκησης, τελικής κάθαρσης που δρα ως αντίστροφη λύτρωση.

Ένα τεράστιο υπαρκτικό κενό
Εάν πρέπει να εξαγοράζουμε τα εγκλήματα αυτής της κοινωνίας, το καλύτερο είναι να πληρώνουν οι αποδιοπομπαίοι τράγοι που το αξίζουν στο κάτω-κάτω. Αυτό φαίνονται να υπαινίσσονται τα δυο αμερικανικά έργα σκηνοθετώντας ανισόρροπους που δρουν ως «εν υπνώσει» παράγοντες, θανατηφόρες δυνάμεις που περίμεναν τη στιγμή τους για να αναλάβουν δράση και να αφαιρέσουν τα απομεινάρια της σεμνοτυφίας μιας φαινομενικής ηθικής σκηνοθετημένης από τους δημίους της Κοινωνίας του θεάματος. Δυστυχώς, όταν η εξιλέωση μεταφράστηκε σε ανεξέλεγκτο λουτρό αίματος και η κάθαρση ξεθύμανε, δεν μένει τίποτα άλλο παρά ένα τεράστιο υπαρξιακό κενό.

Αφού καθαρίστηκε από τη φιλαργυρία της, την ακολασία της και τον σύμφυτο χρηματισμό, η κοινωνία αρχίζει και πάλι τις καλές παλιές συνήθειες και η «συνηθισμένη βία» μπορεί να επιστρέψει σε λειτουργία ανεπαίσθητα μέσα από τους τροχούς μιας εμπορικής ορδής που ρυθμίζει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις . Όλο το μεγαλείο ενός Σκορτσέζε είναι να εστιάζει τον φωτισμό στους δικηγορίσκους, τους κακοποιούς και τις κυρίες της καλής κοινωνίας για να μας τους δείξει ολόγυμνους. Όπως οι κατσαρίδες, οι παράγοντες αυτής της κοινωνίας του παιχνιδιού και της γαστριμαργίας αρχίζουν να τρέχουν προς όλες τις κατευθύνσεις αμέσως μόλις ένας δικαστικός διαψεύσει ότι προτίθεται να τους καλέσει.

Ελλείψει αγάπης, καθαρίστε το κακό


Φυσικά, αυτή η κάθαρση κάνει ευτυχή τον κινηματογραφόφιλο, πολύ πρόθυμο να ξεφύγει από τις δικές του ευθύνες για να καταφύγει σε αυτή τη ολέθρια νέμεση. Και όμως, η “συνηθισμένη βία” των ομοίων μας αξίζει, αν φυτέψουμε στο μυαλό των κινηματογραφόφιλων, μερικά ολέθρια αντίποινα … έτσι ώστε μια χούφτα συνένοχων των αδικημάτων αυτής της αποτρόπαιης κοινωνίας να πληρώσει για την αυταρέσκειά τους. Ωστόσο, πίσω από όλη αυτή την εκδικητική και δολοφονική τρέλα κρύβεται το φάντασμα του εμφυλίου πολέμου. Και, επειδή επιθυμούν να καθαρίσουν το κακό, είναι η ζωή στα ευτελέστερα στοιχεία της που τα υφίσταται!

Βρίσκουμε πίσω από όλη αυτή την εκδικητική δίψα κάτι καθαρά πουριτανικό, τυπικά αμερικανικό. Δεν προκαλεί έκπληξη ότι οι κύριοι του Χόλιγουντ συναίνεσαν να παραγάγουν αυτή την, εκτός πεπατημένης, εκδοχή του Τζόκερ, για να ξανοιχτούν στον κοινωνικό ξεπεσμό μιας Αμερικής που το μόνο που παράγει είναι μίσος και βία. Μια πραγματική μηχανή δολοφονίας των μαζών, το Gotham City δεν είναι πλέον η νεομεσαιωνική πόλη που απεικονίζεται στο DC Comics, αλλά μοιάζει πολύ με τις κρύες τρέχουσες μεγαλουπόλεις μας. Δεν διαμορφώνουν πλέον ελεύθερους πολίτες σ’ αυτή, αλλά απροσάρμοστους, ανίκανους να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη, αφού δεν έχουν τίποτα να πουν. Η υποτονικότητα και ο πόνος των μαζών παράγουν τους δημίους τους, έχουμε τον πειρασμό να προσθέσουμε.

Τέλος στους “απόβλητους”

Ο Τζόκερ αντιπροσωπεύει τον πρώην πολίτη της παραστρατημένης πόλης που μεταμορφώθηκε σε απροσάρμοστο όσο προχωρεί η εμπορευματοποίηση σωμάτων και ψυχών. Εχοντας αποφασίσει οι κυβερνώσες ελίτ να τελειώνουν με τους «απόβλητους», βρίσκουν καλό να στερήσουν το κοινό των θνητών και από το τελευταίο κομμάτι ελευθερίας. Απομονωμένοι οι φορολογούμενοι σε σπίτια ανθυγιεινά και ανίκανοι να τα βγάλουν πέρα περιμένουν, υπομονετικά, να θυσιαστούν από τους καινούριους δήμιους.

Αυτή τη φορά, παρ’ ό,τι θα περιμέναμε, οι δήμιοι δεν είναι πλέον ο Στάλιν, ο Χίτλερ ή ο Μάο, αλλά οι απροσάρμοστοι άγνωστοι, οι οποίοι, αφού «τα πήραν στο κρανίο», αναλαμβάνουν να καθαρίσουν την ανθρωπότητα από την πλεονάζουσα υποκρισία της. Αλλά, αντί να τα βάζουν με τους υπεύθυνους της αλλοτρίωσής τους, όλοι οι Τζόκερ των φρικιαστικών κοινωνιών μας αρκούνται να σκοτώνουν τα “σιωπηλά αρνιά” που κατοικούν στις μητροπόλεις μας. Ο Τζόκερ κάνει τη βρώμικη δουλειά της ολιγαρχίας με την καθιέρωση συλλογικών λουτρών αίματος ως τελετουργικό εξιλέωσης του 21ου αιώνα.


* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια