Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 – από την περίοδο Σημίτη, ακριβέστερα – μια άποψη επικράτησε πλήρως στην Ελληνική εξωτερική πολιτική.
Στην πολύ απλουστευτική εκδοχή της υποστήριζε ένα πράγμα:
➧ Ότι την εθνική μας ασφάλεια και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα τα κατοχύρωναν δύο πράγματα: Η ένταξή μας ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και του ΝΑΤΟ, βεβαίως, και του ευρώ αργότερα) και το Διεθνές Δίκαιο.
Πρώτη απόρροια αυτού του δόγματος ήταν πως η Ελλάδα θα στήριζε την Ευρωπαϊκή ένταξη της Τουρκίας. Γιατί όσο η Τουρκία προσπαθούσε να μπει στην Ευρώπη, οι Βρυξέλλες θα «συγκρατούσαν» - υποτίθεται - την προκλητικότητά της έναντι της Ελλάδος. Κι όταν έμπαινε η Τουρκία στην Ευρώπη, τότε η συμπεριφορά της Τουρκίας – και έναντι της Ελλάδος, αλλά και έναντι της Κύπρου – θα ελεγχόταν και «θεσμικά» πλέον.
Δεύτερη απόρροια αυτού του δόγματος ήταν και η στρατηγική για την Κυπριακή ένταξη στην ΕΕ. Εν όψει ένταξης και της Κύπρου (και της Τουρκίας) το Κυπριακό θα έμπαινε σε φάση σταδιακής «εξομάλυνσης» και «πολιτικής λύσης». Χωρίς κινδύνους και χωρίς κραδασμούς.
Υποτίθεται, πάντα…
Όλο αυτό το «σχήμα» ακουγόταν εύλογο, αλλά αποδείχθηκε εντελώς λάθος!
Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Ένωση παράγει soft power, και δεν εξουδετερώνει γεωπολιτικούς κινδύνους από κράτη όπως η Τουρκία, που είναι έτοιμα να χρησιμοποιήσουν hard power (ή τουλάχιστον, δεν παραιτούνται από τέτοιες προοπτικές στο μέλλον).
Δεύτερον, το Διεθνές Δίκαιο (της Θάλασσας, εν προκειμένω) όντως «ευνοεί» την Ελλάδα, αλλά ΔΕΝ έχει πλήρη και αναγκαστική εφαρμογή (όπως το Εθνικό Δίκαιο).
Επί πλέον το Διεθνές Δίκαιο δεν μπορεί να σε «ευνοεί», όταν ο ίδιος δεν επικαλείσαι την «πρόνοιές» του:
Για παράδειγμα, η «μικρή» Κύπρος διακήρυξε την δική της ΑΟΖ και προχώρησε στην οριοθέτησή της με άλλες χώρες. Η Ελλάδα δεν τόλμησε να το κάνει όταν μπορούσε και τώρα μοιάζει όλο και πιο «δύσκολο».
Τρίτον, το ίδιο το Διεθνές Δίκαιο δεν είναι απόλυτα ευνοϊκό για μας. Υπάρχουν κάποιες μικρές «γκρίζες ζώνες» που η Τουρκία μπορούσε να τις εκμεταλλευτεί – κι αυτό ακριβώς έκανε.
Τέταρτον, η ίδια η Τουρκική ένταξη «συγκράτησε» κάπως την Τουρκική προκλητικότητα για μερικά χρόνια, αλλά αυτό δεν επρόκειτο να κρατήσει για πολύ. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες – και κυρίως η Γερμανία – για δικούς τους λόγους ΔΕΝ ήθελαν την Τουρκία πλήρες μέλος. Αυτό το είπε καθαρά η Μέρκελ από την πρώτη στιγμή που εξελέγη Καγκελάριος. Κι έκτοτε αυτή η θέση γενικεύτηκε πολύ πέραν της Χριστιανοδημοκρατίας.
Κι ακόμα αν υποθέσουμε ότι η Τουρκία γινόταν τελικά πλήρες μέλος, θα μπορούσε – αμέσως ή μετά από λίγα χρόνια – να αρχίσει η «ελευθερία εγκατάστασης» Τούρκων πολιτών και στην Ελλάδα!
Αυτό θα σήμαινε ότι μεγάλο μέρος της Ελληνικής επικράτειας μπορούσε να εποικιστεί μέσα σε δύο-τρείς δεκαετίες από τουρκικούς πληθυσμούς. Ειρηνικά και χωρίς να ανοίξει μύτη!
Η κριτική αυτή ακούστηκε και γράφτηκε όλα αυτά τα χρόνια. Αλλά κανείς δεν έδινε σημασία.
Υπήρξαν πολλαπλές προειδοποιήσεις ότι η πλήρης Τουρκική ένταξη:
- είτε θα αποδεικνυόταν «φενάκη» και θα διαψευδόταν,
- είτε (αν επαληθευόταν) θα αποδεικνυόταν… «υπερόπλο» στα χέρια της Τουρκίας, κι όχι «χαλινάρι» που θα συγκρατούσε τον επεκτατισμό της, όπως πίστευαν κάποιοι.
Τελικά συνέβη το πρώτο. Η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ είναι σήμερα «κλινικά νεκρή».
Και πάντως δεν αποτελεί πια συστατικό μιας «στρατηγικής ασφαλείας» για την Ελλάδα…
Ο ίδιος ο Κώστας Σημίτης το παραδέχθηκε προχθές.
Πέμπτο, η αρχική στρατηγική προέβλεπε ότι πριν μπει η Κύπρος στην ΕΕ θα λυνόταν και το Κυπριακό! Αλλά με τρόπο που θα «προϋπέθετε» την τελική ένταξη και της ίδιας της Τουρκίας.
Η «λύση» του Κυπριακού που μας «σερβιρίστηκε» το 2004 ουσιαστικά …καταργούσε την Κυπριακή Δημοκρατία, την μετέτρεπε σε ένα προτεκτοράτο της Τουρκίας, με την Άγκυρα να ελέγχει απόλυτα το βόρειο τμήμα και να επηρεάζει αποφασιστικά το νότιο, ενώ όταν προέκυπτε αδιέξοδο θα το έλυνε ένα όργανο «εξωχώριων δικαστών» που δεν θα εκλεγόταν και δεν θα λογοδοτούσε στο λαό της Κύπρου! Κανονικό σύγχρονο προτεκτοράτο!
Αν και η Τουρκία είχε μπει στην Ευρώπη, αυτό έμοιαζε με «υπέρβαση» ενός αδιεξόδου! Αλλά αν η Τουρκία δεν έμπαινε στην Ευρώπη – όπως και έγινε – αυτό οδηγούσε σε τρισχειρότερα και επικίνδυνα αδιέξοδα.
Ήταν το περιβόητο Σχέδιο Ανάν! Το οποίο ο αείμνηστος Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος απέρριψε με την αξέχαστη εκείνη φράση:
Παρέλαβα κράτος – δεν πρόκειται να παραδώσω… Κοινότητα!
Όλη η ιδεολογική τρομοκρατία που επιχειρήθηκε τότε για να χειραγωγηθεί το φρόνημα του Ελληνισμού έπεσε στο κενό:
Μας έλεγαν ότι αν το απορρίπταμε, η Κύπρος δεν θα έμπαινε στην ΕΕ. Αμέσως μετά την απόρριψη η Κύπρος μπήκε στην ΕΕ!
Μας έλεγαν ότι αν το απορρίπταμε, το ψευδοκράτος θα αναγνωριζόταν επισήμως από δεκάδες χώρες του (πάλαι ποτέ) Τρίτου Κόσμου. Το απορρίψαμε, αλλά καμία χώρα δεν αναγνώρισε το ψευδοκράτος.
Μας έλεγαν ότι η Τουρκία θα έκανε «στρατιωτική επίδειξη δύναμης» και «θα αντιδρούσε χωρίς όρια», αν το απορρίπταμε και προχωρούσε η Κυπριακή ένταξη. Το απορρίψαμε, ακολούθησε η Κυπριακή ένταξη κι ύστερα η Τουρκία… δεν έκανε τίποτε!
Στο μεταξύ η Τουρκία μετά το 2003 βρέθηκε σε εσωτερική κρίση διαρκείας:
Όταν πρωτο-εκλέχθηκε ο Ερντογάν, οι στρατηγοί που έλεγχαν ως τότε τις πολιτικές εξελίξεις δεν τον άφησαν να αναλάβει Πρωθυπουργός! Και για ένα πρώτο χρόνο κυβέρνησε ο συνεργάτης του, Γκιουλ, ως «παρένθετο πρόσωπο».
Ύστερα κάμφθηκαν οι αντιδράσεις των στρατηγών. Και στη συνέχεια ο Ερντογάν χρησιμοποίησε το πρόταγμα της Ευρωπαϊκής ένταξης, για να χαλαρώσει τον έλεγχο των στρατιωτικών πάνω στην πολιτική ζωή της χώρας. Μόλις έλεγξε το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, άρχισε να επιβάλλει την δική του πολιτική, ακυρώνοντας μια-μια όλες τις καθεστωτικές εγγυήσεις του Κεμαλισμού και του «κοσμικού κράτους».
Η κρίση αυτή συνεχίστηκε και κορυφώθηκε τον Ιούλιο του 2016 όταν ξέσπασε το πραξικόπημα στην Τουρκία – ένα πολύ περίεργο «πραξικόπημα», είναι αλήθεια - που οδήγησε στην πλήρη καθεστωτική επιβολή του Ερντογάν.
Μια ανάπηρη «δημοκρατία» – η Κεμαλική, υπό τον έλεγχο των στρατιωτικών – έδωσε τη θέση της σε μιαν άλλη, επίσης ανάπηρη, «δημοκρατία» – υπό τον έλεγχο του φιλο-ισλαμικού κόμματος Ερντογάν, αυτή τη φορά.
Η στρατηγική ασφαλείας της Ελλάδας η οποία στηριζόταν στην Ευρωπαϊκή ένταξη της χώρας μας, και η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, ουσιαστικά έχει ακυρωθεί.
Η Ευρωπαϊκή ένταξη της Ελλάδας δεν κατοχυρώνει την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή ένταξη της Κύπρου δεν «εξαναγκάζει» την Τουρκία να ακυρώσει τα τετελεσμένα εισβολής στην Κύπρο, ενώ η προοπτική τουρκικής ένταξης στην Ευρώπη πρώτον έχει ουσιαστικά ατονήσει και δεύτερον, ακόμα κι όταν ήταν σε εξέλιξη δεν «χαλιναγωγούσε» την Άγκυρα – δεν την ανάγκασε ούτε στο στοιχειώδες: να αναγνωρίσει την Κύπρο.
Απλώς την τελευταία δεκαετία είχαμε τους εσωτερικούς περισπασμούς της Τουρκίας να τη «συγκρατούν» κάπως.
Αλλά από την πλευρά μας, είμασταν ουσιαστικά χωρίς στρατηγική ασφαλείας έναντι της μεγαλύτερης εθνικής απειλής!
Αυτό το κενό προσπάθησε να το καλύψει η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου, σιωπηλά, χωρίς τυμπανοκρουσίες, αλλά με δύο τολμηρά βήματα.
Ξεκίνησε δύο μεγάλες πολιτικές εξασφάλισης νέων ερεισμάτων στην περιοχή:
- Τον άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ
- Και το τρίγωνο Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.
Δεν μιλάμε για απλές «χειρονομίες» διπλωματικής «σύσφιγξης» σχέσεων. Μιλάμε για πρωτοβουλίες που προέβλεπαν ρητά εξ αρχής τη στρατηγική σύγκλιση συμφερόντων των χωρών αυτών.
Οι Αμερικανοί τότε δεν είδαν με… «ενθουσιασμό» αυτή την πρωτοβουλία. Ήμασταν ακόμα στην εποχή της διακυβέρνησης Ομπάμα, όπου η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ βρισκόταν σε φάση διεθνούς αναδίπλωσης, είχε απομακρυνθεί αρκετά από το Ισραήλ, είχε «ψυχρανθεί» προς το καθεστώς Σίσι της Αιγύπτου (στήριζε ακόμα τον… ισλαμιστή Μόσι - που ο Σίσι είχε μόλις ανατρέψει), τα είχε κάνει μόλις… μαντάρα στη Λιβύη όπου είχε στηρίξει την «Αραβική άνοιξη» οδηγώντας στη διάλυση και της Λιβύης και της Συρίας αργότερα, και θεωρούσε «γεωπολιτικό στυλοβάτη» της αμερικανικής πολιτικής την Τουρκία του Ερντογάν.
Ευθυγραμμισμένη με την Ουάσιγκτον τότε κατά του Ισραήλ και της Αιγύπτου ήταν και η Ενωμένη Ευρώπη.
Παρ’ όλα αυτά στις δύο πολιτικές πρωτοβουλίες του Σαμαρά, δεν αντιστάθηκαν ούτε οι Αμερικανοί τότε, ούτε οι Βρυξέλλες.
Είτε δεν τις πίστεψαν ιδιαίτερα και δεν έδωσαν σημασία, είτε το άφησαν να υπάρχει ως «καβάντζα» - ως εσχάτη «εναλλακτική» – γιατί ούτε και τον Ερντογάν τον εμπιστεύονταν ιδιαίτερα τότε.
Στην πορεία όμως – ιδιαίτερα αφότου σταθεροποίησε τη θέση του μετά το αποτυχών πραξικόπημα - ο Ερντογάν κατέστη εντελώς ανεξέλεγκτος.
Ήδη τα βρίσκει με τους Ρώσους, κάνει ανοίγματα στη σύγχρονη ρωσική αμυντική βιομηχανία (πράγμα απαράδεκτο για τους ΝΑΤΟίκούς), έχει αυτονομηθεί και με ανοίγματα προς το Ιράν (που ενοχλούν και τους Αμερικανούς και το Ισραήλ), ενώ και οι ίδιοι οι Ρώσοι, στηρίζουν μεν τον Ερντογάν, αλλά δεν τον εμπιστεύονται, ιδιαίτερα έναντι των Κούρδων στη Συρία.
Τώρα πια εκείνο που είδαν με κάποια «καχυποψία» το 2013 και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι, δηλαδή την στρατηγική σύγκλιση Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου, το βλέπουν πια ως μια πολύ «καλή εναλλακτική» - ίσως και τη μόνη - αν ο Ερντογάν συνεχίσει να ξεπερνά τα «εσκαμμένα».
Το αμερικανικό διπλωματικό κατεστημένο δεν θέλει να εγκαταλείψει την Τουρκία. Το Νατοϊκό αμυντικό κατεστημένο το ίδιο.
Αλλά και στην Ουάσιγκτoν και στην Ευρώπη πια υπάρχουν πολλοί που αντιλαμβάνονται πλήρως ότι ο Ερντογάν είναι liability δεν είναι asset!
Ή αλλιώς, ο Ερντογάν είναι μέρος του γεωπολιτικού προβλήματος, όχι μέρος της λύσης του.
Μόνο που ανατροπή του Ερντογάν θα σήμαινε πλέον πιθανό εμφύλιο στην Τουρκία! Ενώ ενίσχυση του Ερντογάν, θα σήμαινε αποσάθρωση του ΝΑΤΟ.
Το πρώτο δεν το θέλει κανείς! Το δεύτερο δεν το θέλει ολόκληρο το ΝΑΤΟ (αν και οι Ρώσοι μάλλον θα το γούσταραν…)
Και το πιο σημαντικό: Όλη αυτή η γεωπολιτική ανατροπή ισορροπιών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου γίνεται πάνω στη σκακιέρα των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύπτονται στην Ανατολική Μεσόγειο:
Οι Ευρωπαίοι έχουν συμφέρον να να ενισχυθεί ο ρόλος της Ελλάδας και της Κύπρου. Αυτό θα σήμαινε ότι για πρώτη φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αποκτούσε «δικά της» σημαντικά «ευρωπαϊκά» κοιτάσματα. Και δεν θα εξαρτάται τόσο από έξω-ευρωπαϊκές πηγές.
Οι Αμερικανοί επίσης επιθυμούν να απεξαρτηθεί η Ευρώπη από την σημερινό μεγάλο ενεργειακό της προμηθευτή την Ρωσία. Και πάντως δεν θέλουν τον ανεξέλεγκτο Ερντογάν να γίνει και μεγάλος «παίκτης» στα ενεργειακά.
Οι Ρώσοι δεν βλέπουν με πολύ καλό μάτι να μειωθεί το δικό τους μερίδιο στις πωλήσεις αερίου προς την Ευρώπη, πράγμα που αναπόφευκτα θα συμβεί αν Ελλάδα και Κύπρος (μαζί με Αίγυπτο και Ισραήλ) γίνουν μεγάλοι «παίκτες» στην περιοχή.
Από κοντά και ο… Βαρουφάκης, απαιτεί να μην εκμεταλλευτούμε τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων!
Μέχρι πρόσφατα το «προοδευτικό κατεστημένο» της Ελλάδας έλεγε πως ΔΕΝ υπάρχουν! Τώρα άλλαξαν θέση αλλά δεν άλλαξαν στάση: Μας λένε ότι υπάρχουν μεν, αλλά δεν πρέπει να τα βγάλουμε στην επιφάνεια για… οικολογικούς λόγους!
Τελικά οι «Πράσινοι» (πάσης… «αποχρώσεως») υπήρξαν ανέκαθεν το «μακρύ χέρι» κάποιων ισχυρών γεωπολιτικών «συμφερόντων».
Παλαιότερα της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα της Ρωσίας, αλλά και του σημερινού ολιγοπωλίου ενεργειακών προμηθευτών, που «συμπτωματικά» είναι μουσουλμανικές χώρες και στέλνουν εκατομμύρια λαθρομετανάστες στην Ευρώπη!
Οι «Πράσινοι» και οι ΜΚΟ τους είναι «αλληλέγγυοι» και αρωγοί σε κάθε προσπάθειά παράλυσης της Ευρώπης.
Μέχρι στιγμής δεν άγγιξα καθόλου τα ελληνοτουρκικά με τη στενή έννοια του όρου. Αυτό θα το κάνω σε επόμενο σημείωμα.
Ούτε τα τρέχοντα σήμερα, για τα οποία εξαγγέλλεται κάθε τόσο… «θερμό επεισόδιο» με την Τουρκία. Αυτό το έκανα πριν λίγες μέρες...
Απλώς έθεσα το ευρύτερο πλαίσιο πάνω στο οποίο εξελίσσεται ένα ολόκληρο «δράμα». Που έχει προεκτάσεις τις οποίες εμείς στην Ελλάδα δεν βλέπουμε συνήθως, αν και πρωτίστως εμάς αφορούν.
Κι έτσι χάνουμε ολόκληρη την «εικόνα»!
Η Ελλάδα τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια – επί Τσίπρα - «εξαφανίστηκε» γεωπολιτικά.
Μια χώρα που κάποιοι την έχουν «στο χέρι», και κάποιοι άλλοι τη θεωρούν «του χεριού τους», δεν την υπολογίζει κανείς.
Όσοι θέλουν να ποντάρουν πάνω της, διστάζουν.
Κι όσοι θέλουν να λύσουν τα προβλήματά τους σε βάρος της, βυσσοδομούν, ανοικτά πια.
Η Ελλάδα δεν είχε στρατηγική ασφαλείας για χρόνια, κάποια στιγμή πήγε να αποκτήσει και αμέσως μετά έπαθε… γεωπολιτική έκλειψη!
Τώρα πρέπει να «επανεμφανιστεί» ταχύτατα στο προσκήνιο, αλλιώς θα το πληρώσει πολύ ακριβά. Από τα πρώτα που θα χρειαστεί να κάνει η νέα κυβέρνηση είναι ακριβώς αυτό: Να στείλει το μήνυμα πως «η Ελλάδα είναι εδώ»!
Να αναζητήσει και να βρει αληθινούς συμμάχους, να διεκδικήσει και να παίξει αληθινούς γεωπολιτικούς ρόλους και να πείσει ότι μπορεί να το κάνει.
Δηλαδή να γίνει αξιόπιστη προς τους δυνητικούς της φίλους, για να αρχίσουν να τη σέβονται οι εχθροί της.
(Γιατί μετά τις Πρέσπες, όλοι παινεύουν τον Τσίπρα, αλλά την Ελλάδα δεν τη σέβεται κανείς. Δυστυχώς…).
Θανάσης Κ.
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια