 |
Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής διεθνών σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών
|
Στοιχειώδης κατανόηση κάποιων αιτίων που προκάλεσαν την Ελληνική Επανάσταση απαιτεί σωστή αντίληψη της τρισχιλιετούς διαδρομής της Ελληνικότητας και του τι έγινε μετά την Πτώση της Βασιλεύουσας Πόλης μέχρι και το 1821.
Των Ελλήνων οι Πόλεις και τα Κοινά κατόρθωσαν να διαιωνιστούν επί αιώνες. Πριν την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και στην συνέχεια μέσα στο Βυζαντινό κοσμοσύστημα, οι Πόλεις αυτό-θεσπίζονταν. Διαμέσου της Συγκλήτου των Πόλεων, επιπλέον, ήταν οι εντολείς του Βασιλέα της Πόλης. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης και η έλευση των Οθωμανών υπέταξε πολλές, εξισλάμισε ουκ ολίγους, πλην τελικά η Υψηλή Πύλη τους άφησε να αυτό-θεσπίζονται πληρώνοντας φόρους.
Δεν χρειάζεται καν να ασχοληθούμε με τα επιστημονικά ανυπόστατα και ψευδεπίγραφα ξενόφερτα εθνομηδενιστικά θεωρήματα και ιδεολογήματα για την κατάσταση των Ελλήνων τον 18ο αιώνα.Καμιά σχέση δεν είχε η πολιτική ανθρωπολογία των Πόλεων με τους δύσμοιρους είλωτες και δουλοπάροικους («αβράκωτους – “sans culottes”») που εξεγέρθηκαν στο Παρίσι (δεν τους κατηγορούμε για αυτό πλην αυτή είναι μια τραγική μετά-Μεσαιωνική πραγματικότητα). Διαβάζοντας τον Ρήγα Βελεστινλή ή τον Μακρυγιάννη, και όχι μόνο, κανείς κατανοεί ότι η Ελληνικότητα ήταν ο άξονας των διάσπαρτων μελών Ελληνικού έθνους. Ότι επίσης σε όλες τις υπόδουλες Πόλεις η αξίωση Ελευθερίας κόχλαζε. Επί αιώνες μετά την πτώση της Πόλης, εξάλλου, είχαμε πολλές μικρότερες αλλά διόλου αμελητέες Επαναστάσεις.
Όπως έχει θεμελιώσει ο Γιώργος Κοντογιώργης, τελικά τα Κοινά και οι Πόλεις μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αυτό-θεσπίζονταν και αυτοδιοικούνταν.Τεκμηρίωσε επίσης ότι κυριολεκτικά αποτελούσαν ομοθετική μετεξέλιξη των Πόλεων-Κρατών της Κλασικής εποχής και εδράζονταν στις ίδιες δημοκρατικές αξίες, αρχές και θεσμούς, μάλιστα χωρίς τη δουλεία. Σε αυτό βασικά οφείλεται το γεγονός ότι οι μακραίωνες Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις διαιωνίστηκαν, ότι οι Πόλεις και τα Κοινά διέθεταν πολιτική ανθρωπολογία υψηλής πολιτικής υπόστασης και ότι το 1821 οι πολίτες τους ήταν πανέτοιμοι να Επαναστατήσουν αξιώνοντας συλλογική ελευθερία, δηλαδή εθνική ανεξαρτησία.Υπογραμμίζεται λοιπόν ότι το 1821 τα διάσπαρτα μέλη του Ελληνικού έθνους διέθεταν μακραίωνα σμιλευμένη πολιτική υπόσταση και μοναδική πολιτική παιδεία. Καμιά άλλη εθνική οντότητα δεν ήταν έτσι προικισμένη τότε. Εκτιμάται ούτε και σήμερα. Καθότι είμαστε καθηλωμένοι στην ατομική ελευθερία. Τα κράτη δεν προχώρησαν στην κοινωνική και πολιτική ελευθερία ενώ συχνά ο μεταμοντερνισμός προκαλεί οπισθοδρομήσεις στην προ-πολιτική βαρβαρική εποχή.
Η καλλιέργεια δημοκρατικής παιδείας πανταχόθεν εντός των διάσπαρτων μελών του Ελληνικού έθνους διένυσε μια μακραίωνη διαδρομή και η διαχρονική οικουμενική Ελληνικότητα υπήρξε ο διαμορφωτικός άξονας του διαχρονικού πολιτισμού όλων βασικά των εθνών. Μετά την Κλασική εποχή, διαμέσου των Αλεξανδρινών και Ελληνιστικών χρόνων, στην συνέχεια κάτω από τους Ρωμαίους και μετά μέσα στο πολιτικό μετακρατοκεντρικό θαύμα του κοσμοσυστήματος της Βυζαντινής Οικουμένης, η Ελληνικότητα ήταν ο οικουμενικός άξονας του πολιτικού πολιτισμού και της ανοδικής του τροχιάς των Ελληνικών Πόλεων, και όχι μόνο.
Ο Ελληνικός πολιτικός πολιτισμός, οι Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις και τα ανθρωποκεντρικά ορθόδοξα διδάγματα, εξάλλου, επί μια χιλιετία στέκονταν ολόρθα απέναντι στην Ρωμαιοκαθολική Θεοκρατία και διαμόρφωναν τον κόσμο. Αυτή την κολοσσιαίας σημασίας ιστορική αλήθεια πλήττει το εγχώριο αξιοθρήνητο επιστημονικά ανυπόστατο εθνομηδενιστικό σύστημα.
Πολύ φυσιολογικά λοιπόν, το 1821, τα υψηλής πολιτικής υπόστασης μέλη του Ελληνικού έθνους επαναστάτησαν. Επαναστάτησαν με αίτημα την δημοκρατία και την Ελευθερία. Όχι κάποια «δικαιώματα» όπως έγινε με τους εξεγερμένους στο Παρίσι. Το τι ήταν το αίτημα της Ελληνικής Επανάστασης αποτυπώνεται ξεκάθαρα τόσο σε κείμενα όσο και μέσα στις εκπληκτικές διαβουλεύσεις και αποφάσεις των Εθνοσυνελεύσεων στο Άστρους και στην Επίδαυρο.Το αίτημα ήταν η Δημοκρατία και η Ελευθερία, οι υψηλές δηλαδή αρχές του πολιτικού πολιτισμού που οι Πόλεις διαιώνισαν ακόμη και όταν ήταν υπόδουλες στην δεσποτική Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ξεκάθαρα οι Επαναστάτες καθολικά είχαν ως κύριο αίτημα να ενσαρκωθούν η Ελευθερία και η Δημοκρατία μέσα σε ένα δημοκρατικά δομημένο και ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος. Τι κράτος όμως; Κράτος μορφολογικά όμοιο με αυτά της Δύσης μετά την Συνθήκη της Βεστφαλίας του 1648 ή αναβίωση κάποιου είδους Βυζαντινού Κοσμοσυστήματος; ΕΔΩ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΤΑ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ:
ΠΡΩΤΟΝ, έξη χρόνια πριν, στην Βιέννη, το Κονσέρτο των μεγάλων, ηγεμονικών και δεσποτικών δυνάμεων, αποφάσισε όχι Επαναστάσεις και όχι δημοκρατικές αξιώσεις. Στο μυαλό τους είχαν τους δύσμοιρους (επαναλαμβάνουμε: ασφαλώς και δεν τους κατηγορούμε γι’ αυτό) μετά-Μεσαιωνικούς «αβράκωτους» που εξεγέρθηκαν στο Παρίσι που αποτελούσαν την συντριπτική πλειονότητα (συνάδελφος Γερμανίδα που το μελέτησε ανέφερε γύρω στο 95%). Οι Έλληνες διέθεταν μακραίων πολιτική παράδοση και Δημοκρατία ζητούσαν. Αν το πετύχαιναν θα ήταν οι μόνοι και Παράδειγμα.
Παρά την αναμενόμενη συμπάθεια πολλών, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στην Ευρώπη στο επίπεδο των διανοουμένων (βέβαια, άνευ ουσιαστικού αποτελέσματος), δεν είναι να διερωτάται κανείς τι σκέφτηκαν και πως αντέδρασαν μέσα στις καγκελαρίες οι ηγέτες των δεσποτικών ηγεμονικών κρατών όταν το 1821 δεν είχαμε κάποια εξέγερση δύσμοιρων πολιτικά ανυπόστατων και κατά βάση γι’ αυτούς ακίνδυνων «αβράκωτων». Εύκολα τότε τους έδωσαν «δικαιώματα» και τελείωσε (μέχρι και σήμερα).Η Ελληνική Επανάσταση, αντίθετα, αφορούσε τους υψηλοτάτης πολιτικής υπόστασης ανθρώπους του μακραίωνου Ελληνικού έθνους στα πεδία της καταληφθείσης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μάλιστα, σε μια ιστορική στιγμή παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία, βρισκόταν στο πιο σημαντικό γεωπολιτικό πεδίο της Περιμέτρου της Ευρασίας. Άνθρωποι γαλουχημένοι εμπράγματα με πολιτική παιδεία εμποτισμένη στις υψηλές αρχές της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας. Επί αιώνες καρτερούσαν να έλθει η στιγμή να τις κατακτήσουν για το δικό τους έθνος (αλλά και για τα άλλα έθνη! – Ρήγας! Βλ. Κοντογιώργης «Η Ελληνική Δημοκρατία του Ρήγα Βελεστινλή»).
Στο σημείο αυτό, χρήζει να πούμε πως δύο ζητήματα αποδείχθηκαν μοιραία: Αφενός, επί αιώνες, πέραν της πολιτικής κουλτούρας αυτεξούσιων / αυτόνομων αποφάσεων των Πόλεων, για αντικειμενικούς λόγους και για να επιβιώσουν εθίστηκαν στις κάθε είδους συναλλαγές με υπέρτερες εξουσίες. Βασικά πάνω σε αυτό σκόνταψε ο Καποδίστριας και ίσως αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι ξένοι, ιδιαίτερα οι Βρετανοί. Αφετέρου, διάσπαρτοι όπως ήταν –προγενέστερα έγιναν και κάποια αναπόφευκτα ίσως λάθη από διακεκριμένα μέλη της Ελληνικής Διασποράς– δεν διέθεταν μια υψηλή εθνική στρατηγική του συνόλου των Πόλεων και της Διασποράς.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ, αν και πρέπει να γνωρίζουμε ότι όπως λέγεται «το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία», προσεκτική μελέτη του στρατηγικού περιβάλλοντος της εποχής δείχνει ότι η κακοτυχία των Ελλήνων δεν ήταν τυχαία. Αφενός ο 18ος αιώνας ήταν βασικά το μεταίχμιο της κορύφωσης της αποικιοκρατίας και αφετέρου των εξισορροπητικών διενέξεων των μεγάλων δυνάμεων που έφερε η εξέγερση στο Παρίσι και ο Ναπολέων.Επιπρόσθετα, κάτι πολύ πιο σημαντικό το οποίο δεν φαίνεται να λήφθηκε υπόψη από τους ηγέτες των Επαναστατών και ο Καποδίστριας στην συνέχεια προσπάθησε να το διαχειριστεί: Η υπερδύναμη της εποχής και η μεγάλη θαλασσοκράτειρα, το Ηνωμένο Βασίλειο, ήλεγχε την Περίμετρο της Ευρασίας (Ευρώπη, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Ινδική Χερσόνησο μέχρι την Κίνα). Με το πανίσχυρο ναυτικό κυριαρχούσε στις θάλασσες, έκανε ναυτικούς αποκλεισμούς της Ευρώπης και κυριολεκτικά απαγόρευε στις ηπειρωτικές δυνάμεις, κυρίως στην Ρωσία, να κατέβουν στα θερμά νερά. Αυτά λοιπόν είχαμε στο στρατηγικό επίπεδο όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση.
Σε μια εποχή, μάλιστα, Βρετανικής διαχείρισης της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με στρατηγικό σκοπό του Λονδίνου να μην διαταραχθεί η κυριαρχία της πάνω στην Περίμετρο της Ευρασίας, και να μην υπάρχει ενδεχόμενο να εγερθεί κάποιου είδους νέα Βυζαντινή Αυτοκρατορία που θα μπορούσε να αμφισβητήσει στρατηγικά το Ηνωμένο Βασίλειο (ή και να συμμαχήσει με την Ρωσία).
ΤΡΙΤΟΝ, ολοκληρώνονταςερχόμαστε προς το τέλος της δεκαετίας του 1820 όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε την διακυβέρνηση των Ελλήνων. Πέραν του γεγονότος ότι τα Ελληνικά πεδία παρουσίαζαν εικόνα χάους και διαιρέσεων, η Πελοπόννησος ήταν κυριολεκτικά ρημαγμένη. Οι Βρετανοί –και ως προς τούτο έπεισαν και τους Γάλλους– ήθελαν μόνο εκεί «αυτοδιοίκηση», όχι κράτος (και μάλιστα φόρου υποτελή στον Σουλτάνο). Η τριετία του Καποδίστρια είναι η σημαντικότερη της νεότερης Ελληνικής ιστορίας. Η δολοφονία του καθόρισε την τύχη μας μέχρι και σήμερα. Δεν είναι του παρόντος και το έχουμε διερευνήσει αλλού.Όμως, μπορεί να ειπωθεί ότι εντυπωσιάζει η πολιτική και διπλωματική δεξιοτεχνία του Καποδίστρια, μιας από τις παγκοσμίως μεγαλύτερες πολιτικές και διπλωματικές φυσιογνωμίες του 18ου αιώνα. Με αριστοτεχνικούς διπλωματικούς ελιγμούς και εν μέσω όπως ήδη αναφέραμε διαιρέσεων και ειλημμένων Βρετανικών στρατηγικών επιλογών, κατόρθωσε να δημιουργήσει κράτος, να το εκτείνει μέχρι τον Βόλο και την Άρτα και να θέσει αιτήματα για άλλες περιοχές όπου υπήρχαν Έλληνες.
Τον δολοφόνησαν! Ποιος ή ποιοι; Που να ξέρουμε! Σίγουρα ξέρουμε για κάποιο τοπικό παράγοντα που τον μαχαίρωσε. Πολλοί άλλοι, μαθαίνουμε, μέσα στην Εκκλησία και στο προαύλιο κρατούσαν διάφορα φονικά όπλα. Αναζητώντας όμως τα βαθύτερα αίτια, κύριο δικό μας συμπέρασμα είναι ότι την τριετία μετά το 1828 ο κατά τα άλλα καταμόναχος Καποδίστριας στην τιτάνια προσπάθειά του να ενώσει κάτω από ένα δημοκρατικό κράτος τους διάσπαρτους και διαιρεμένους Έλληνες, κατόρθωσε να υπερφαλαγγίσει τις αντιρρήσεις της στρατηγικά πανίσχυρης τότε Μεγάλης Βρετανίας. Ποιοι να ήταν άραγε οι ηθικοί αυτουργοί και ενδεχομένως οι υποκινητές των πολυάριθμων επίδοξων δολοφόνων του Καποδίστρια;Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία, «νομίζω». Ίσως η «απόδειξη» να μην έχει και μεγάλη σημασία.
Οι τότε εμπειρίες, όμως, είναι διδακτικές: Επειδή οι Έλληνες διαιρέθηκαν και κυρίως επειδή κάποιοι «συνομιλούσαν» με ξένους η δολοφονία του Καποδίστρια αποτέλεσε αφετηρία της μέχρι και σήμερα δύο αιώνων ξενοκρατίας. Οι Βαυαροί μόλις έφθασαν δεν άργησαν να καταργήσουν την αυτό-θέσπιση των Πόλεων και των Κοινών ενώ μέσα στο νεοσύστατο «κράτος» όπως και στα δικά τους κράτη Πολιτική όπως εμείς οι Έλληνες την κατανοούμε δεν υπήρξε και δεν υπάρχει μέχρι σήμερα (αυτοί όμως είχαν και έχουν κρατικά ελίτ και διοίκηση).Ο Καποδίστριας επειδή γνώριζε καλά τις ανελέητες κρατοκεντρικές λογικές, φέρεται να είπε: «Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύσει εις την καρδία μας μόνο το αίσθημα το Ελληνικό. Ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης». Έκτοτε, το ζήτημα είναι κατά πόσο η τροχιά εξάρτησης και κυριαρχίας πραιτοριανών υπηρετών των ξένων θα αντιστραφεί για να τεθούν ξανά στο πολιτικό τραπέζι τα αιτήματα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Για να κυριαρχήσει η φιλοπατρία εντός ενός δημοκρατικά προσανατολισμένου και εθνικά ανεξάρτητου κράτους όπου οι πολίτες σύμφωνα με τις Ελληνικές πολιτικές παραδόσεις θα είναι εντολείς της ανακλητής εντολοδόχου εξουσίας και όπου ουδείς με θέση ευθύνης δεν θα τολμά να είναι «φιλήκοος ξένων». Στο ίδιο πλαίσιο, η Εθνική Ανεξαρτησία (το «ιδεώδες της Ανεξαρτησίας» στην Κλασική εποχή) θα είναι για όλους τους πολίτες αδιαπραγμάτευτη έσχατη λογική. Όχι κατασκευαστικές ιδεολογίες, ιδεολογήματα και θεωρήματα. Δημοκρατικό προσανατολισμό προς την Ιθάκη της κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας υπό συνθήκες Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Πόσο μακριά είμαστε από το 1821 και την κακοτυχία της δολοφονίας του Καποδίστρια; Μήπως μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και την Οδύσσεια δύο αιώνων ξενοκρατίας και εμφυλίων τα μνημόνια, τελικά, είναι η χαριστική βολή κατά του νεοελληνικού κράτους και όσων Ελλήνων απέμειναν!
Πηγή: https://slpress.gr/idees/o-filhkoos-twn-ksenwn-einai-prodoths/
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία
https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα
https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ
https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα
https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας
https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική
https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα
https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός
https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης–
https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ
https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός
https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης
https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν
https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση
https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών»
https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια