Το 1521, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, ο ηγέτης της τότε πανίσχυρης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έστειλε το στόλο του να επιτεθεί στα χριστιανικά νησιά της Δωδεκανήσου. Η επιχείρηση αυτή έμελλε να είναι η απαρχή επικών συγκρούσεων που διήρκεσαν εξήντα χρόνια με μήλο της έριδος τον έλεγχο της Μεσογείου,
που τότε εθεωρείτο το κέντρο του κόσμου, διότι όποιος είχε τον έλεγχο της Μεσογείου, είχε τον έλεγχο των θαλασσίων οδών μεταφορών και εμπορίου. Διεξήχθησαν μακροχρόνιες και σκληρές μάχες, μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ, για την εξουσία του Ευρασιατικού γεωπολιτικού πεδίου.
Από την Κωνσταντινούπολη έως τη Μεσόγειο Θάλασσα, πειρατές, σταυροφόροι και μαχητές επεδείκνυαν γενναιότητα και τόλμη, και αγωνιζόντουσαν είτε για την επιβίωση, ή για να αποφύγουν τη στέρηση ελευθερίας και τελικά να κυριαρχήσουν.
Παρέλασαν προσωπικότητες που έμειναν μεν στην Ιστορία, αλλά ξεχάστηκαν στις σύγχρονες αναλύσεις μας, όπως ο Μπαρμπαρόσα, ο πειρατής που τρομοκράτησε την Ευρώπη, ο ριψοκίνδυνος αυτοκράτορας Κάρολος ο Ε’, οι ιππότες του Αγίου Ιωάννη, οι τελευταίοι σταυροφόροι, και ο ευφυής χριστιανός ναύαρχος Δον Χουάν της Αυστρίας. Παρέμειναν με αχνά γράμματα στην ιστορία, συγκρούσεις όπως η πολιορκία της Μάλτας (1565), η μάχη της Κύπρου (1570) και η ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), όπου τελικά επετεύχθη η καταστροφή του τουρκικού στόλου. Αυτά όμως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις μετέπειτα γεωπολιτικές εξελίξεις που ακόμη και η σύγχρονη ζωή μας επηρεάζεται.
Επιστρέφοντας στο σήμερα, σημειώνουμε τη συνεχή ανανέωση, ενίσχυση και εκσυγχρονισμό του τουρκικού οπλοστασίου με έμφαση στο Πολεμικό Ναυτικό, αλλά και την ανάπτυξη των τουρκικών αερο-ναυτικών δυνάμεων στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, με σκοπό να αμφισβητήσουν, όπως άλλωστε και το ανακοίνωσαν, το δικαίωμα του Ελληνισμού που δίδεται από το Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης όσον αφορά τον καθορισμό των ΑΟΖ. Πιο σοβαρά απ' όλα, περιγράφουμε την αυξανόμενη απειλή που ανοίγει μια νέα εποχή από τον τουρκικό ιμπεριαλισμό. Ο καθορισμός των ΑΟΖ, στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή έχει μετατρέψει την Τουρκία σε μια επεκτατική, περιφερειακή εξουσία.
Δεδομένου ότι καμία πραγματική απόδειξη μιας συμμαχίας των Δυτικών δυνάμεων υπάρχει, είμαστε πολλές φορές αναγκασμένοι να βασιζόμαστε στη στείρα, παραμορφωμένη, και προκατειλημμένη ιστορική αναλογία για να τεκμηριώσουμε την επιχειρηματολογία μας, ότι η Μεσόγειος ήταν, είναι και θα είναι χώρος όπου γεννιούνται συγκρούσεις. Οι ιστορικές αναλογίες είναι προσεκτικές και αποφεύγουμε να κάνουμε άμεσες συγκρίσεις μεταξύ της εντεινόμενης και παρατεταμένης παρουσίας του Πολεμικού Ναυτικού της Τουρκίας και της πραγματικής δύναμης των Δυτικών Ναυτικών Δυνάμεων.
Άλλωστε οι ιστορικές συγκρίσεις όταν γίνονται για εξαγωγή συμπερασμάτων, είναι εύστοχες μόνο όταν εξετάζεται α) τα γενικά διδάγματα (wisdom) και β) όταν εκτελείται τηρουμένων των αναλογιών (άλλα μέσα, άλλη συγκυρία κτλ).
Στη σύγχρονη εποχή μας από το 2010 η γεωπολιτική εικόνα, με την ανεύρεση των κοιτασμάτων, πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μεσογείου άλλαξε ριζικά. Τότε, μια πετρελαϊκή εταιρεία του Τέξας, η Noble Energy, ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου στην ανοιχτή θάλασσα στην Ανατολική Μεσόγειο, το λεγόμενο Leviathan Field, ένα από τα μεγαλύτερα ευρήματα υποθαλασσίων πόρων στον κόσμο στον τομέα του φυσικού αερίου για πάνω από μια δεκαετία. Η ίδια η Αμερικανική εταιρεία του Τέξας επιβεβαίωσε αργότερα την ύπαρξη, επίσης σημαντικών φυσικών πόρων στην ανοικτή θάλασσα της Κύπρου κοντά στο Leviathan, στο οικόπεδο που ονομάζεται Αφροδίτη.
Μέχρι πρόσφατα, η πολιτική παράλυση στη Μέση Ανατολή και ο πόλεμος στη Συρία εμπόδισαν τα παράκτια κράτη να διερευνήσουν ενεργά το υπεράκτιο δυναμικό, φυσικού αερίου και πετρελαίου. Τώρα όμως τα πράγματα αλλάζουν, αφού στο πεδίο αυτό συνωστίζονται Αμερικανικές, Ρωσικές, Βρετανικές, Γαλλικές και Ιταλικές εταιρίες για να ξεκινήσουν εργασίες άντλησης, με την εγγύς προστασία από τις αντίστοιχες εθνικές ναυτικές μονάδες. Με την επερχόμενη αλλαγή, οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, Ελληνισμού και Τουρκίας κλιμακώνονται, ενώ η Ρωσία η ΕΕ με τις ΗΠΑ και η Αίγυπτος συμμετέχουν με τόλμη σε αυτές τις εντάσεις, για τα δικά τους συμφέροντα.
Αυτό που είναι σαφές σε αυτό το σημείο, μετά από περίπου οκτώ χρόνια εξερεύνησης στην ανοικτή θάλασσα στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι ότι η περιοχή είναι γεμάτη με υδρογονάνθρακες. Για τα παράκτια κράτη, η ανάπτυξη των δικών τους πηγών φυσικού αερίου θα ήταν ένα “Θείο δώρο” κυριολεκτικά. Όλες οι παράκτιες χώρες, αντιμετωπίζουν υψηλά χρέη, ενώ ο συριακός πόλεμος, το εσωτερικό πολιτικό αδιέξοδο στο Λίβανο, η αναξιοπιστία της Τουρκίας προς τους συμμάχους της, και η αστάθεια λόγω της Αραβικής Άνοιξης, έχουν παγώσει την εξερεύνηση της υπεράκτιας αυτής ενέργειας μέχρι σήμερα.
Οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος του 2018 μπορούν να χαρακτηριστούν ως μήνες κλιμάκωσης για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτή η κλιμάκωση θα φαινόταν ακόμη πιο έντονη αν δεν είχαμε σε πρώτη προτεραιότητα το Σκοπιανό ζήτημα. Βλέπουμε την Τουρκία, να απειλεί με άκομψες ενέργειες στο Αιγαίο και ταυτόχρονα να παρατείνει χρονικά την παράτυπη NAVTEX στην περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ, όπου να σημειώσουμε ότι θα διεξαχθεί η Διασυμμαχική άσκηση Ηνίοχος 2018 τις ίδιες ημερομηνίες. Επίσης η «περιπέτεια» με κωδικό όνομα «Κλαδί Ελιάς» στην Αφρίν δεν φαίνεται να έχει ευτυχή εξέλιξη και έτσι η Τουρκία στέλνει ένα τριπλό μήνυμα: Πρώτον σε Ελλάδα και Κύπρο. Το μήνυμα προς τον Ελληνισμό είναι σαφές.
Η ελληνική και η κυπριακή ΑΟΖ, δε θα επιτραπεί από την Τουρκία να «ενωθούν» και θα διορθώσουν με τη σκληρή ισχύ τους το ιστορικό και γεωγραφικό λάθος που έχει εκτελεστεί εις βάρος τους, όπως ισχυρίζονται. Ειδικά από τη στιγμή που οι έρευνες έχουν δείξει πως υπάρχει φυσικός πλούτος μεγαλύτερης αξίας από αυτόν που αρχικά πιθανολογούσαμε ότι υφίσταται.
Δεύτερον, στέλνει ένα μήνυμα στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε. Στις ΗΠΑ, υπενθυμίζει ότι η Τουρκία είναι ξεχωριστός «παίκτης» στην περιοχή και ότι σχέδια που αφορούν κάποιας μορφής Κουρδιστάν αλλά και συνεκμετάλλευση υδρογονανθράκων χωρίς την συμμετοχή της Τουρκίας στο «μοίρασμα της πίτας» είναι αδύνατη. Στην Ε.Ε υπενθυμίζει ότι ένας πιθανός πόλεμος Συρίας-Τουρκίας, θα επαναφέρει στην ατζέντα το ζήτημα των προσφυγικών ροών (Η Τουρκία φιλοξενεί 3,5 εκ. Σύριους πρόσφυγες). Γνωρίζει πολύ καλά ότι το πολιτικό σύστημα της Γερμανίας αποσταθεροποιήθηκε κυρίως λόγω της αποδυνάμωσης της Μέρκελ λόγω του προσφυγικού ζητήματος. Τρίτον και πιο επικίνδυνο, η Τουρκία απειλεί ότι θα μετατρέψει σε «ολοκαύτωμα» τη συμμαχία του ΝΑΤΟ στη Νοτιανατολική πτέρυγα του, αν δεν ικανοποιηθούν τα συμφέροντά της στη Συρία. Ο Ερντογάν πλέον, είναι αναγκασμένος να πάει με τα νερά του ΜΗΡ καθώς οι εκλογές πλησιάζουν, (2019) η Τουρκία βρίσκεται σε πόλεμο και χρειάζεται εξωτερική ατζέντα η οποία θα φανατίσει τον τουρκικό λαό και θα τον συσπειρώσει υπέρ του.
Από την άλλη πλευρά, η Δύση δεν μπορεί να συνεχίζει να εκβιάζεται από την Τουρκία. Το μόνο θετικό για την Ελλάδα και για την Κύπρο είναι πως η Ε.Ε έχει πλέον αντιληφθεί πως ο Ελληνισμός αποτελεί το «σαμάρι» που χτυπούν οι Τούρκοι, θέλοντας να πλήξουν την Ε.Ε. Η κινδυνολογία είναι πάντα αρνητική στις διεθνείς σχέσεις καθώς αυξάνει την καχυποψία των δρώντων. Ακόμη πιο αρνητική είναι όμως, όταν εγγίζει την πραγματικότητα, σε βαθμό ταύτισης. Η περαιτέρω κλιμάκωση των τουρκικών ενεργειών σε Αιγαίο και Κύπρο, είναι αναμενόμενη και όλα τα σενάρια είναι ανοικτά. Τον τελευταίο καιρό, έρευνες της αλλοδαπής, δηλώνουν τον προβληματισμό για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και για την επιδείνωσή τους, αναφέροντας την ελληνοτουρκική διένεξη σαν αφορμή μιας ευρύτερης σύρραξης.
Αυτό που πρέπει να κατευθύνει την Εθνική μας Στρατηγική είναι τα διδάγματα του Θουκυδίδη. Έλεγε ότι: «Θα υπάρξουν άλλοι τρόποι και μέσα που κανείς δεν μπορεί να τα προβλέψει σήμερα, δεδομένου ότι ο πόλεμος σίγουρα δεν είναι από εκείνα τα ζητήματα που ακολουθούν ένα σταθερό πρότυπο. Αντίθετα ακολουθεί συνήθως τους δικούς του όρους γι’ αυτό πρέπει όλοι μας να προσαρμόσουμε τον εαυτό μας στο περιβάλλον που αλλάζει.» Στο νέο, διαμορφούμενο περιβάλλον ασφαλείας δεν πρέπει να αναμένουμε την κατανόηση του Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης για την επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από τις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις συνοριακών διαφορών και τις εγγενείς συγκρούσεις που είναι συνεχείς. Όπως ο Θουκυδίδης επεσήμανε πριν από 2 χιλιετίες και όπως δυστυχώς ενισχύεται από τα γεγονότα των πολεμικών συγκρούσεων που έχουν ξεσπάσει στο γεωπολιτικό χώρο της Ευρασίας και ιδιαίτερα της Μεσογείου Θαλάσσης, που αποτελεί ζωτικό χώρο για τον Ελληνισμό, το μέλλον είναι απρόβλεπτο και μάλλον βίαιο.
Με άλλα λόγια, ο Ελληνισμός οφείλει να σταθεί σε δύο άξονες. Ο πρώτος είναι ο άμεσος εκσυγχρονισμός του γερασμένου στόλου μας και η ενίσχυση του Πολεμικού μας Ναυτικού με νέες αξιόπιστες μονάδες έτσι ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τους γεωστρατηγικούς του πνεύμονες (Αιγαίο και Κύπρο) και ταυτόχρονα να καταδείξει στη Δύση πως η εποχή του Σουλεϊμάν αλλά και τα ιστορικά προβλήματα της μετέπειτα εποχής του (Ανατολικό Ζήτημα, ζήτημα του «Μεγάλου Ασθενούς» κτλ) μπορεί να μην είναι η ίδια, όμως η γεωγραφία και ο πολιτικός ρεαλισμός αποδεικνύονται παράμετροι ανθεκτικές στο χρόνο.
Η Ελλάδα οφείλει να ενισχύσει την αποτρεπτική της ισχύ και σε επίπεδο χειρισμού κρίσεων με αντικατάσταση της κατευναστικής πολιτικής, απαλλαγή από το φοβικό σύνδρομο έναντι της Τουρκίας, με απόρριψη των μύθων περί «ελληνοτουρκικής φιλίας» και να παραμείνει αξιόπιστη σύμμαχος της Δύσεως, σε στρατηγικό επίπεδο χωρίς επεκτατικές βλέψεις έναντι άλλων χωρών, με σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης, με προβολή της χώρας ως δύναμη σταθερότητας σε μια πολύ κρίσιμη περιοχή, με ανάδειξη της χώρας σε έντιμο διαμεσολαβητή και τελικά, σε μια περιφερειακή δύναμη που θα συμβάλλει στη συνεργασία και τη σταθερότητα.
Κανείς δεν επιδιώκει τον πόλεμο, όμως η σύγκρουση, οι διενέξεις και οι κρίσεις παραμένουν εγγενή χαρακτηριστικά της διεθνούς πολιτικής. Η Ελλάδα οφείλει να προσαρμοστεί στο χαρακτήρα που έχει η περιφέρειά της. Οι θεσμοί, οι οικονομικοί όροι, το βιοτικό επίπεδο, η ίδια η κοινωνία αλλάζουν. Η γεωγραφία, ποτέ.
* Υποναύαρχος (ε.α.) Δημήτριος Ν. Τσαϊλάς ΠΝ
Αλέξανδρος Δρίβας "Συντονιστής ΤΟΡΕΝΕ -ΙΔΙΣ, μέλος της Ομάδας Θαλάσσιας Στρατηγικής του ΕΛΙΣΜΕ"
Φωτογραφία: Ιntime
** Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια