Η κατάρρευση της μεσαίας τάξης αλλάζει την Ελλάδα και τον κόσμο

Ενώ η βαθιά ύφεση στην Ελλάδα οδήγησε στην κατάρρευση της μεσαίας τάξης από το 50% του πληθυσμού πριν από την κρίση στο 20%-25% σήμερα, η τάση συρρίκνωσης των μεσαίων εισοδημάτων δείχνει να αποτελεί πλέον κύριο χαρακτηριστικό του Δυτικού κόσμου.

Ίσως αυτό το γεγονός να βρίσκεται πίσω από την άνοδο του λαϊκισμού και του προστατευτισμού σε μία σειρά από χώρες, ενισχύοντας έτσι τις εκτιμήσεις των αναλυτών πως πλησιάζει το τέλος της παγκοσμιοποίησης, με τη μορφή τουλάχιστον που γνώρισε ο κόσμος μετά την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου.

Σύμφωνα με τον γερμανικό κολοσσό της Allianz η κρίση άφησε μεγάλα σημάδια στην Ελλάδα, καθώς ενώ σχεδόν ο μισός πληθυσμός της ανήκε στη μεσαία τάξη όταν η χώρα εισερχόταν στο ευρώ σήμερα ανήκει μόλις το 20%. Πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) σημείωνε εξάλλου πως ενώ κατά την κρίση του 2008-2010 στις χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης μόνο ένα στα τρία νοικοκυριά υπέστη σημαντικές εισοδηματικές απώλειες η ελληνική κρίση που είναι πιο βαθιά και με μεγαλύτερη διάρκεια επηρέασε συνολικά το 92% των ελληνικών νοικοκυριών, με το 76% εξ αυτών μάλιστα να έχει υποστεί σημαντικό εισοδηματικό πλήγμα.

Η απώλεια του πλούτου

Ερευνες του ινστιτούτου μελετών της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse αλλά και της ΕΚΤ υπολογίζουν επίσης ότι η μέση απώλεια του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών ξεπερνά το 40%, ενώ τα στοιχεία της ΤτΕ δεικνύουν πως το διαθέσιμο εισόδημά τους στα χρόνια της κρίσης υποχώρησε κατά 57 δισ. ευρώ, την ώρα που ο χρηματοοικονομικός τους πλούτος υπέστη απώλειες 37%.

Επίσης από την έρευνα εισοδήματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ προκύπτει πως οι ανισότητες που είχαν διαμορφωθεί καθ” όλη τη διάρκεια της κρίσης έχουν οδηγήσει το 75% των ελληνικών νοικοκυριών να διαβιώνει με πολύ χειρότερους όρους (ποσοτικούς και ποιοτικούς) σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα της κρίσης. Τόσο η εισοδηματική όσο και η περιουσιακή κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών έχει υποστεί σημαντικές απώλειες, οι οποίες δεν είναι γραμμικές αλλά έχουν κατά κύριο λόγο επιδράσει κατά των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat και την έρευνα EU-SILC, το κατώφλι σχετικής φτώχειας μειώθηκε πλέον από 7.178 ευρώ το 2010 σε 4.512 ευρώ, ένδειξη κατάρρευσης των μεσαίων εισοδημάτων. Αν μάλιστα λαμβάναμε ως μέτρο φτώχειας το κατώφλι του 2010, τότε περίπου 2 εκατ. νοικοκυριά στην Ελλάδα θα θεωρούνταν σήμερα φτωχά.

Ανοίγει η «ψαλίδα»

Σε παγκόσμιο επίπεδο ο αριθμός των ανθρώπων που ανήκουν οικονομικά στη μεσαία τάξη αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία 40 χρόνια και οφείλεται στην οικονομική «άνθηση» των αναδυόμενων οικονομιών, ευνοώντας την ανάδειξη μιας ευρείας μεσαίας τάξης σε πολλές από αυτές τις χώρες. Στις βιομηχανικές χώρες ωστόσο παρατηρείται αντίθετη τάση.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ παλαιότερα το ποσοστό της μεσαίας τάξης αντιπροσώπευε το 60% του πληθυσμού και τώρα μειώθηκε στο 50%, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία εκτίμησε μάλιστα πως «η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε γιατί ο πλούτος συσσωρεύεται προς τα πάνω».

«Για να υπάρχει ένας πάμπλουτος, θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον πεντακόσιοι φτωχοί» είχε αποφανθεί εξάλλου κάποτε ο διάσημος οικονομολόγος και θεμελιωτής της σχολής των κλασικών οικονομικών Ανταμ Σμιθ, την ώρα που στον σημερινό κόσμο για καθέναν από τους 2.473 δισεκατομμυριούχους αντιστοιχούν 2.950.000 κάτοικοι αυτού του πλανήτη. Συνολικά το φτωχότερο ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού μοιράζεται κάτι λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου πλούτου, την ώρα που το πλουσιότερο 10% έχει στα χέρια του το 89% του συνόλου πλούτου, με το κορυφαίο 1% μάλιστα να ελέγχει τα μισά περιουσιακά στοιχεία του πλανήτη.

Αλλάζει ο κόσμος

Ο κόσμος αλλάζει και τα σημάδια των καιρών είναι εξάλλου εμφανή: Την ώρα που ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και η πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τερέζα Μέι χτυπούν τα τύμπανα του προστατευτισμού, ο πρόεδρος, π.χ., της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, που συμμετείχε για πρώτη φορά στο τελευταίο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, υπεραμύνθηκε του ελεύθερου εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης.

Ενα σημαντικό μέρος του πληθυσμού στις δυτικές χώρες νιώθει ένα αίσθημα δυσαρέσκειας, που σε μεγάλο βαθμό μπορεί να αποδοθεί στην παγκοσμιοποίηση. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ιταλία ή ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το παραγωγικό δυναμικό εντάσεως εργασίας και μικρής χρήσης της τεχνολογίας αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μερίδιο του παραγόμενου προϊόντος.

Η αδυναμία των κυβερνήσεων να αποζημιώσουν τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης φαίνεται πως έχει ωθήσει τους ψηφοφόρους προς τους πολιτικούς οι οποίοι χαρακτηρίζονται από θέσεις απομονωτισμού και εθνικισμού.
Το δόγμα «πίσω στο σπίτι» που υιοθετεί ο Τραμπ στις ΗΠΑ αναφορικά με το εμπόριο, τα στρατεύματα και το ΝΑΤΟ, καθώς και η ανατροπή από μέρους του μιας πολιτικής για την Κίνα που εφαρμόζεται από τη δεκαετία του ’70, θα έχει συνέπειες, λένε οι αναλυτές, ενώ για κάποιους η επιστροφή του προστατευτισμού ενδέχεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερα εμπόδια για το εμπόριο και σε ανταγωνιστικές υποτιμήσεις θυμίζοντας τη δεκαετία του ’30.

Πηγή: TO BHMA

* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.