Το γερμανικό πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, γνωστό ως Uranprojekt, ξεκίνησε το 1939, λίγους μήνες μετά την ανακάλυψη της ραδιενεργού διάσπασης από τον Ότο Χαν και τον Φριτς Στράσμαν στο Βερολίνο.
H εξέλιξη αυτή θορύβησε τις ΗΠΑ, ειδικά μετά την περιβόητη επιστολή που συνυπέγραφε ο Άλμπερτ Αϊνστάν και η οποία προειδοποιούσε τον αμερικανό πρόεδρο Φράνκλιν Ρούσβελτ πως έπρεπε να βιαστεί για να προλάβει τους Γερμανούς.
Το αμερικανικό Πρόγραμμα Μανχάταν, το οποίο έδωσε τα πρώτα πυρηνικά όπλα, ξεκίνησε λίγο αργότερα το 1939 και σταδιακά επεκτάθηκε με το προσωπικό του να φτάνει τους 130.000 εργαζομένους.
Περίπου ένα χρόνο νωρίτερα, το 1938 στο Σικάγο, ο ιταλός φυσικός Ενρίκο Φέρμι πέτυχε για πρώτη φορά να προκαλέσει μια αυτοτροφοδοτούμενη αλυσιδωτή αντίδραση, η οποία βρίσκεται στην καρδιά τόσο των πυρηνικών όπλων όσο και των αντιδραστήρων για την παραγωγή ενέργειας.
Μια τέτοια αντίδραση μπορεί να ξεκινήσει με ένα από τα ισότοπα του ουρανίου, το ουράνιο-235. Όταν βομβαρδιστεί με ηλεκτρόνια, το ουράνιο-235 μετατρέπεται σε ένα ασταθές άτομο ουρανίου-236, το οποίο διασπάται αυθόρμητα σε ελαφρύτερα στοιχεία και απελευθερώνει μεγάλα ποσά ενέργεια. Απελευθερώνει όμως και νετρόνια, τα οποία συνεχίζουν την αντίδραση από την αρχή. Η αντίδραση τροφοδοτεί έτσι τον εαυτό της.
Πίσω στη Γερμανία, ομάδα σημαντικών επιστημόνων όπως ο Βέρνερ Χάιζενμπεργκ πειραματιζόταν με το ουράνιο για την ανάπτυξη όπλων και αντιδραστήρων. Τα περισσότερα από τα δείγματά τους έπεσαν στα χέρια των Συμμάχων το 1945, έκτοτε όμως ήρθαν στην επιφάνεια κι άλλα.
Η νέα μελέτη εξετάζει τρία από αυτά τα νέα δείγματα: κονιορτοποιημένο ουράνιο από έναν «κύβο του Χάιζενμπεργκ» -ουσιαστικά έναν κύβο καθαρού ουρανίου· ένα μικρό τμήμα από έναν δεύτερο κύβο του Χάιζενμπεργκ· και μερικά τμήματα μιας «πλάκας του Βιρτζ» -μιας πλάκας ουρανίου που βαφτίστηκε προς τιμήν του Καρλ Βιρτς, συνεργάτη του Χάιζενμπεργκ.
Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην έγκριτη γερμανική επιθεώρηση Angewandte Chemie, πραγματοποιήθηκε από τη διεθνή ομάδα της Μαρία Βαλένιους, ραδιοχημικού στο Κοινό Κέντρο Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ένα πρώτο βασικό μέλημα ήταν η επιβεβαίωση της προέλευσης των δειγμάτων. Οι ερευνητές υπολόγισαν την ηλικία τους μετρώντας τη μεταστοιχείωση ενός συγκεκριμένου ισοτόπου του ουρανίου στο στοιχείο θόριο. Η ανάλυση έδειξε ότι οι κύβοι παρήχθησαν το δεύτερο εξάμηνο του 1943, ενώ οι πλάκες είχαν προηγηθεί περίπου τρία χρόνια νωρίτερα. Αυτό βρίσκεται σε συμφωνία με αναφορές σύμφωνα με τις οποίες ο Χάιζενμπεργκ εργάστηκε αρχικά με πλάκες και αργότερα με κύβους.
Η ερευνητική ομάδα κατάφερε ακόμα και να προσδιορίσει την προέλευση των δειγμάτων: τα ισότοπα στροντίου και διάφορες σπάνιες γαίες στους κύβους και τις πλάκες μαρτυρούν ότι το ουράνιο προήλθε από την περιοχή του Γιάσιμοφ στην περιοχή της σημερινής Τσεχίας, η οποία βρισκόταν τότε υπό γερμανική κατοχή (όπως μάλιστα σχολιάζει το Forbes, η πόλη του Γιάσιμοφ επανευφηύρε έκτοτε τον εαυτό της ως λουτρόπολη που υδροδοτείται από τα παλιά ορυχεία ουρανίου.
Το μεγάλο ερώτημα όμως ήταν το εάν οι Γερμανοί είχαν πετύχει αυτοτροφοδοτούμενες αλυσιδωτές αντιδράσεις. Αν αυτό είχε συμβεί, ο βομβαρδισμός του ουρανίου με νετρόνια θα είχε δημιουργήσει αυξημένες ποσότητες των ισοτόπων ουράνιο-236 (από ουράνιο-235) και πλουτώνιο-238 (από ουράνιο-238).
Η ανάλυση όμως έδειξε ότι τα δύο αυτά ισότοπα υπήρχαν στις συγκεντρώσεις που θα περίμενε κανείς να συναντήσει στο φυσικό ουράνιο. Και αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι είναι απίθανο να υπήρξε αλυσιδωτή αντίδραση.
Όπως αναφέρει η ερευνητική ομάδα σε ανακοίνωσή της, «τα πειραματικά αποτελέσματα υποστηρίζουν ιστορικές αναφορές ότι τα γερμανικά πειράματα δεν οδήγησαν σε αυτοτροφοδοτούμενη πυρηνική αντίδραση».
Όπως όλοι γνωρίζουν, οι πρώτες ατομικές βόμβες αναπτύχθηκαν στις ΗΠΑ και χρησιμοποιήθηκαν κατά της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι το 1945. Ήταν μια εξέλιξη στην οποία έπαιξε βασικό ρόλο ο Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, ο οποίος κέρδισε «άφεση αμαρτιών» μετά τον πόλεμο προκειμένου να συμμετάσχει στο Πρόγραμμα Μανχάταν.
Η Γερμανία φαίνεται ότι βρισκόταν πολύ πίσω στις πυρηνικές της προσπάθειες. Αν όμως είχε προλάβει τους Αμερικανούς, ο παγκόσμιος χάρτης θα ήταν σήμερα πολύ διαφορετικός.
Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια