Αυτοί μετράνε την "τρύπα" και εμείς την υπομονή μας

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Χωρίς  ψευδαισθήσεις πλέον για τις προθέσεις των γερακιών του ευρωιερατείου σχεδιάζει τις περαιτέρω κινήσεις της η ελληνική κυβέρνηση. Οι επαφές του Τσίπρα με τον επικεφαλής του ΟΟΣΑ Γκουρία στο Παρίσι και με τους προέδρους του Ευρωκοινοβουλίου Σουλτς και της Κομισιόν Γιούνκερ είχαν ως στόχο να επανενεργοποιήσουν δυνάμεις, οι οποίες υποστηρίζουν μία συμβιβαστική λύση στη δύσκολη σχέση της Ελλάδας με την Ευρωζώνη.

Η έναρξη των διαπραγματεύσεων στο επίπεδο των τεχνικών κλιμακίων διευκολύνει την προσπάθεια και η ανάμιξη του ΟΟΣΑ είναι μία έμμεση εγγύηση ότι η ελληνική κυβέρνηση εννοεί όσα λέει για μεταρρυθμίσεις.
Κι αυτό παρότι οι επτά μεταρρυθμίσεις που ο Βαρουφάκης έφερε προς συζήτηση στην πρόσφατη σύνοδο του Eurogroup ήταν μάλλον κατώτερες των περιστάσεων.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, η εσπευσμένη κατάθεση τόσο του πρώτου καταλόγου όσο και των επτά μεταρρυθμίσεων έγινε εκ των ενόντων με αποτέλεσμα να υπάρχει μία αποσπασματικότητα. Οι δυνάμεις που επιδιώκουν ένα συμβιβασμό πίεσαν την Αθήνα κάτι να βάλει στο τραπέζι προκειμένου να αμβλύνει το αρνητικό κλίμα στο ευρωιερατείο. Οι προθέσεις της κυβέρνησης θα αποτυπωθούν ολοκληρωμένα στο Εθνικό Σχέδιο Μεταρρυθμίσεων, το οποίο βρίσκεται σε τελική φάση επεξεργασίας από το επιτελείο του Δραγασάκη και αναμένεται να παρουσιασθεί λεπτομερώς στους θεσμούς στα μέσα Απριλίου.
Ας σημειωθεί ότι μετά τις τελευταίες εξελίξεις ο ρόλος του αντιπροέδρου έχει αναβαθμισθεί όσον αφορά τον σχεδιασμό, αλλά και τον έλεγχο όλου του εύρους της οικονομικής πολιτικής. Κυβερνητικοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι «ο Δραγασάκης δεν μπήκε ποτέ στο περιθώριο. Είναι αλήθεια, όμως, πως ο ρόλος του κάπως είχε περιορισθεί. Ο Βαρουφάκης είναι πολύ γεμάτος από τον εαυτό του για να λειτουργήσει σαν υφιστάμενος του Γιάννη με δύο ν. Όταν, λοιπόν, ο Τσίπρας τον όρισε υπουργό Οικονομικών και διαπραγματευτή ήξερε ότι θα μετατρεπόταν σε πρωταγωνιστή».
Οι ίδιοι κύκλοι λένε πως «ο Δραγασάκης είναι πολύ έμπειρος για να έδειχνε τη δυσαρέσκειά του. Δέχθηκε αδιαμαρτύρητα την απόφαση του πρωθυπουργού και άφησε ελεύθερο τον χώρο των διαπραγματεύσεων στον Βαρουφάκη». Στους κυβερνητικούς διαδρόμους ομολογούν πως η επικοινωνιακή αμετροέπεια του υπουργού Οικονομικών όχι μόνο άφησε τον ίδιο εκτεθειμένο στην εκστρατεία αποδόμησής του, που ενορχήστρωσε ο Σόιμπλε, αλλά και έβλαψε τη διαπραγματευτική θέση της χώρας.
Όπως μας είπε καλά ενημερωμένη πηγή, «στο Μαξίμου ήρθαν συχνά σε δυσχερή θέση και γι’ αυτό υπάρχει μία κάποια δυσαρέσκεια για τον Βαρουφάκη. Δεν πρόκειται, όμως, ο Τσίπρας να τον απομακρύνει, ή να τον υποβαθμίσει επισήμως. Θα ήταν σαν να υποκύπτει στις έξωθεν πιέσεις. Οι επιθέσεις εναντίον του Βαρουφάκη μάλλον σταθεροποιούν παρά αποσταθεροποιούν τη θέση του».
Όλα αυτά, ωστόσο, δεν έχουν αφήσει αλώβητη τη "μετοχή" του υπουργού Οικονομικών στο ενδοκυβερνητικό "χρηματιστήριο". Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, όχι μόνο έχει λάβει αυστηρές συστάσεις να περιορίσει τις δηλώσεις του στις απολύτως αναγκαίες, αλλά και έχουν περιορισθεί οι βαθμοί ελευθερίας του όσον αφορά τον χειρισμό των σχέσεων με την Ευρωζώνη.
Ο πρωθυπουργός ποντάρει πολλά στο Εθνικό Σχέδιο Μεταρρυθμίσεων που ετοιμάζει το επιτελείο του Δραγασάκη. Η συμφωνία με τον Γκουρία για την παροχή τεχνογνωσίας όσον αφορά στον εκσυγχρονισμό του κράτους, στην πάταξη της διαφθοράς και στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής έγινε για να αποκτήσουν οι σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις αφενός τεχνοκρατική επάρκεια, αφετέρου τη σφραγίδα του ΟΟΣΑ. Προφανώς αυτή η σφραγίδα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον έλεγχο των "θεσμών", αλλά αποτελεί ένα αξιόπιστο διαβατήριο.
Κυβερνητική πηγή εκτιμάει πως ο δρόμος μέχρι τον Ιούνιο θα είναι δύσβατος και το τοπίο θολό. Το τζαρτζάρισμα σχετικά με τα τεχνικά κλιμάκια δεν ήταν για το τίποτα και σίγουρα δεν θα είναι το τελευταίο. Και οι δύο πλευρές αντιλαμβάνονται άριστα τον πολιτικό συμβολισμό και γι’ αυτό έδωσαν μάχη για το που θα πραγματοποιούνται οι διαπραγματεύσεις.
Τα γεράκια του ευρωιερατείου επιδιώκουν να καταδείξουν και σ’ αυτό το επίπεδο ότι αυτό που άλλαξε είναι μόνο οι λέξεις και πως ως εκ τούτου οι έλεγχοι θα συνεχισθούν όπως παλιά. Αντιθέτως, η Αθήνα θέλει να αποδείξει ότι άλλαξε η ουσία. Προφανώς, οι υπάλληλοι των "θεσμών" θα ελέγχουν τα στοιχεία. Δεν θα συμπεριφέρονται, όμως, σαν κομισάριοι, όπως στο παρελθόν. Υπενθυμίζουμε πως όχι μόνο αλώνιζαν στα υπουργεία, αλλά και υπαγόρευαν όρους στους υπουργούς. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, υποχρέωσαν την ελληνική Βουλή να ψηφίσει αντίθετα απ’ ότι είχε ψηφίσει μερικές ημέρες πριν (π.χ. η υπόθεση των 100 δόσεων). Εφεξής θα διαπραγματεύονται με Έλληνες τεχνοκράτες και υπηρεσιακούς παράγοντες κι όχι με πολιτικά πρόσωπα.
Ανώτατη κυβερνητική πηγή, χωρίς να αρνείται πως και η ελληνική πλευρά έχει κάποιες ευθύνες, υπογραμμίζει την κακοπιστία που επιδεικνύει το ευρωιερατείο. Μας ανέφερε, μάλιστα, το παρακάτω παράδειγμα: «Ο Σταθάκης έχει στείλει εδώ και 10 ημέρες στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) το σχέδιό του για τα κόκκινα δάνεια και ακόμα δεν του έχουν απαντήσει. Και μετά μας κατηγορούν πως είμαστε εμείς που καθυστερούμε».
Η ίδια πηγή δίνει και μία άλλη διάσταση στο χρηματοδοτικό πρόβλημα της χώρας. «Ξύνουμε τον πάτο του βαρελιού» για να βρούμε τα λεφτά και να πληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Δεν θα συμβεί το ίδιο, όμως, με τα ελληνικά ομόλογα (συνολικού ύψους 6,7 δισ) που πρέπει να πληρώσουμε στην ΕΚΤ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. «Εάν επιχειρήσουν να μας προκαλέσουν ασφυξία στις διαπραγματεύσεις του Ιουνίου δεν θα έχουμε πρόβλημα μόνο εμείς. Θα έχουν κι αυτοί, ίσως μάλιστα μεγαλύτερο» πρόσθεσε με σημασία.
Ο ίδιος κυβερνητικός παράγοντας παραδέχεται ότι κρίσιμο ζήτημα είναι η πορεία του προϋπολογισμού και ειδικότερα η ροή των δημοσίων εσόδων. Εκφράζει την πεποίθηση πως με την ψήφιση του νομοσχεδίου για τις 100 δόσεις θα κλείσει μία περίοδος ασάφειας και το νερό θα μπει στο αυλάκι.
Η ένταση που επικρατεί στις σχέσεις της Αθήνας με την Ευρωζώνη δεν εξαρτάται, όμως, μόνο από τις προσπάθειες της κυβέρνησης Τσίπρα τόσο στο δημοσιονομικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο των μεταρρυθμίσεων. Πηγάζει από το γεγονός ότι σύσσωμο το ευρωιερατείο αντιλαμβάνεται την κυβέρνηση Τσίπρα σαν μία πολιτική ανορθογραφία.
Τα υπό τον Σόιμπλε γεράκια κάνουν ένα βήμα παραπάνω. Θεωρούν την κυβέρνηση Τσίπρα σαν ένα είδος "αντάρτη", η ύπαρξη και μόνο του οποίου συνιστά κίνδυνο για το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Γι’ αυτό και τον "αντάρτη" πρέπει ή να τον υποχρεώσουν σε άνευ όρων παράδοση ή να τον υπονομεύσουν και να τον ανατρέψουν. Μόνο έτσι δεν θα λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση.
Αντιθέτως, οι μετριοπαθείς του ευρωιερατείου θεωρούν επικίνδυνη για τη σταθερότητα της Ευρωζώνης και για τη Δύση ευρύτερα την έμπρακτη απειλή στραγγαλισμού της Ελλάδας με σκοπό να καμφθεί η αντίσταση της κυβέρνησης Τσίπρα. Επιπροσθέτως, δεν επιθυμούν να προσφέρουν στο Βερολίνο μία εύκολη νίκη επί της Αθήνας. Μία τέτοια εξέλιξη θα ενίσχυε περαιτέρω τη θέση της Γερμανίας στον ενδοευρωπαϊκό συσχετισμό δυνάμεων και αντιστρόφως θα αποδυνάμωνε το μέτωπο που επιδιώκει χαλάρωση της λιτότητας.
Οι μετριοπαθείς του ευρωιερατείου θεωρούν ότι αντί για την απειλή στραγγαλισμού είναι προτιμότερη μία τακτική που θα συνδυάζει τις συνεχείς πιέσεις με την προσφορά προσωρινών διεξόδων και θα αποσκοπεί σ’ έναν ετεροβαρή συμβιβασμό. Ελπίζουν ότι με αυτή την τακτική θα διευκολύνουν τη σταδιακή προσαρμογή και τελικώς την ενσωμάτωση των ριζοσπαστών της Αθήνας.
Ο Τσίπρας πήγε στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες ακριβώς για να αξιοποιήσει αυτή την αντίθεση στους κόλπους του ευρωιερατείου για να χαλαρώσει τη θηλιά γύρω από τον λαιμό της Ελλάδας. Όπως φάνηκε, όμως, από την αυστηρή δήλωση-απάντηση του υπουργού Επικρατείας Παππά προς τον Σόιμπλε, η Αθήνα έχει αποφασίσει να μην αφήνει αναπάντητες τις συνεχείς προκλήσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, ο οποίος αυτές τις ημέρες επανέφερε το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη λόγω ατυχήματος!
Κοινοτική πηγή στις Βρυξέλλες αποδίδει ευθύνη στην ελληνική πλευρά, υπογραμμίζοντας και την ελλιπή προετοιμασία της και τους λανθασμένους χειρισμούς της. Ομολογεί, ωστόσο, ότι το πρόβλημα είναι κυρίως στην άλλη πλευρά: «Κατηγορούν τον Τσίπρα πως δεν ξέρει τι θέλει, αλλά στην πραγματικότητα είναι αυτοί που δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε μία κοινή στάση έναντι της Αθήνας. Στην πράξη, λοιπόν, εφαρμόζεται ο κοινός παρονομαστής: κρατάνε την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού, αλλά φροντίζουν να μην την ρίξουν κάτω. Κοιτάξτε τη συμπεριφορά του Ντράγκι. Αυξάνει το όριο του ELA με το σταγονόμετρο. Μ’ αυτή την τακτική, όμως, το μόνο που καταφέρνουν είναι να παρατείνουν το πρόβλημα και να καθιστούν πιθανότερο ένα ατύχημα, παρότι δεν το επιθυμεί ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά».
Στην πραγματικότητα, στις σχέσεις της Αθήνας με την Ευρωζώνη επικρατεί μία διπλή αποτροπή. Η Ελλάδα βρίσκεται εκτός Αγορών, με υπέρογκο δημόσιο χρέος και επιθυμεί να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Κατά συνέπεια έχει συμφέρον να βρει έναν αξιοπρεπή συμβιβασμό με το ευρωιερατείο.
Στην αντίπερα όχθη, το ευρωιερατείο (ακόμα και τα γεράκια) δεν θέλει να αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, επειδή έχει επίγνωση, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις, πως μία τέτοια εξέλιξη θα τροφοδοτούσε μία πολλαπλά ανεξέλεγκτη δυναμική. Θα αποσταθεροποιούσε την εύθραυστη Ευρωζώνη. Ακόμα κι αν με την παροχή νέου κύματος ρευστότητας η ΕΚΤ κατάφερνε προσωρινά να κρατήσει τα επιτόκια δανεισμού των αδύναμων κρίκων σχετικά χαμηλά, η βλάβη στο πολιτικό επίπεδο και κατ’ επέκτασιν και στο οικονομικό θα ήταν ανήκεστος.
Υπάρχει, ωστόσο, και μία πρόσθετη διάσταση, που ούτε η Αθήνα αξιοποιεί όσο θα έπρεπε. Είναι η γεωπολιτική διάσταση, την οποία υπογραμμίζει σε κάθε ευκαιρία ο Κοτζιάς, αλλά η οποία απουσιάζει παντελώς από τις διαπραγματεύσεις. Κι αν αυτή η διάσταση είναι δύσκολο να συνυπολογισθεί στο επίπεδο του Eurogroup, είναι επιβεβλημένο να προβληθεί και να συνυπολογισθεί στο επίπεδο της συνόδου κορυφής.
Οι Αμερικανοί φροντίζουν με αλλεπάλληλες παρεμβάσεις και στο πολιτικό και στο δημοσιογραφικό και στο ακαδημαϊκό επίπεδο να φέρνουν σε πρώτο πλάνο τη γεωπολιτική διάσταση. Δεν κρύβουν, μάλιστα, την ανησυχία για το ενδεχόμενο οι πιέσεις που ασκεί το Βερολίνο στην Ελλάδα και ευρύτερα στον ευρωπαϊκό Νότο να προκαλέσει ρήγματα στο δυτικό σύστημα ασφαλείας.
Με το ουκρανικό μέτωπο ανοικτό, με τη Λιβύη, τη Συρία και το Ιράκ να έχουν μετατραπεί σε μαύρες τρύπες και με την Τουρκία του Ερντογάν να έχει παίζει δικό της αυτόνομο γεωπολιτικό παιχνίδι, η Ελλάδα αποκτάει για τη Δύση κρίσιμη σημασία. Οι Αμερικανοί φοβούνται πως εάν η Ελλάδα αφεθεί να χρεοκοπήσει, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα, η καθεμία με τον τρόπο της, θα σπεύσει να καλύψει το κενό. Γι’ αυτό και είναι πολύ πιθανόν, εάν απαιτηθεί, να μην περιορισθούν σε συστάσεις προς το Βερολίνο, αλλά και να επιστρατεύσουν τα μεγάλα μέσα για να αποτρέψει το Grexit.
Σύμφωνα με ευρωπαϊκή πηγή, η Μέρκελ έχει ήδη λάβει το μήνυμα από την Ουάσιγκτον και φαίνεται πως τείνει να προσαρμοσθεί. Δεν θέλει, όμως, να το δείξει για να μην το εκμεταλλευθεί η Αθήνα. Το γεγονός, άλλωστε, ότι ο Τσίπρας έβαλε στο τραπέζι το ζήτημα του κατοχικού δανείου και των αποζημιώσεων φέρνει σε ακόμα δυσκολότερη θέση το Βερολίνο.
Κοινοτικός παράγοντας σημειώνει με νόημα πως ο ακήρυχτος πόλεμος δηλώσεων ανάμεσα στον Σόιμπλε και στην κυβέρνηση Τσίπρα περισσότερο βλάπτει τη γερμανική παρά την ελληνική πλευρά. Το Βερολίνο διεκδικεί για τον εαυτό του και έχει σε μεγάλο βαθμό επιτύχει να είναι το άτυπο αφεντικό της Ευρώπης. Το αφεντικό, όμως, χάνει το κύρος του όταν διαπληκτίζεται συνεχώς με τον πιο αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης, χωρίς μάλιστα να μπορεί να τον επαναφέρει στην τάξη. Όταν τα διεθνή ΜΜΕ μιλάνε για ελληνογερμανική διένεξη, η Γερμανία, αντί για μέρος της λύσης, μετατρέπεται σε μέρος του προβλήματος, με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται η δυνατότητά της να ηγηθεί.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά έχουν συμφέρον να τραβήξουν το σκοινί πέρα από ένα σημείο. Τα εκατέρωθεν συμφέροντα ωθούν και το ευρωιερατείο και την Αθήνα προς την οδό των διαπραγματεύσεων και του συμβιβασμού.
Ο Σόιμπλε, όμως, δεν θέλει να φανεί ότι κάνει πίσω για να μη δημιουργηθεί πολιτικό προηγούμενο. Γι’ αυτό και εξαντλεί όλα τα περιθώρια πιέσεων για να ρίξει την κυβέρνηση Τσίπρα στο καναβάτσο, χωρίς, όμως, να σπρώξει την Ελλάδα στη χρεοκοπία και πολύ περισσότερο στην έξοδο από την Ευρωζώνη. Αναμφίβολα, πρόκειται για δύσκολο πολιτικό εγχείρημα, το οποίο είναι καταδικασμένο να αποτύχει εάν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποδείξει στην πράξη ότι έχει κόκκινη γραμμή κι ότι εάν επιχειρήσουν να την στραγγαλίσουν δεν θα διστάσει να πυροδοτήσει το σχέδιο Β, για το οποίο ήδη μιλάνε κυβερνητικά στελέχη.

Δημοσιεύτηκε στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακή 15 Μαρτίου 2015

* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.