Από το 2013 και για τέσσερα χρόνια είναι στη διάθεση του Πανεπιστημίου της Γενεύης, εξυπηρετώντας ερευνητικούς σκοπούς. Μετά από μια αποστολή στον Ατλαντικό για τη μελέτη του Gulf Stream, ήρθε και στα δικά μας χωρικά ύδατα με το έμπειρο πλήρωμά του για να αναζητήσει έναν από τους αρχαιότερους οικισµούς της Ευρώπης στο βυθό της Αργολίδας.
Οκτώ το πρωί, µε το µαλακό ακόµα φως να διαγράφει τους ορεινούς όγκους στο βάθος, ένα φουσκωτό µάς παραλαµβάνει από την προκυµαία της Κοιλάδας, µε κατεύθυνση προς το εντυπωσιακό καταµαράν «Turanor Planet Solar», το οποίο πρωταγωνιστεί σε µία από τις πιο ενδιαφέρουσες αρχαιολογικές αποστολές που έχουν γίνει στη χώρα µας: την αναζήτηση ενός καταβυθισµένου προϊστορικού οικισµού κοντά στο σπήλαιο Φράγχθι στην Αργολίδα. Η ανακάλυψή του θα µπορούσε να ανατρέψει πολλά δεδοµένα για την προϊστορική περίοδο στον ελλαδικό χώρο.
Στριµωχνόµαστε στη γάστρα, Ελληνες και ξένοι δηµοσιογράφοι, η αρχαιολόγος - δύτρια της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων ∆έσποινα Κουτσούµπα, ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου της Γενεύης Ζιλιέν Μπεκ και ερευνητές του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
Οι υποθαλάσσιες αρχαιολογικές έρευνες στην Κοιλάδα εποπτεύονται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων υπό τη διεύθυνση της δρος Αγγελικής Σίμωσι. Συνεργάζονται αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου της Γενεύης και του μουσείου Latenium του Νεσατέλ (Ελβετία), Ελληνες αρχαιολόγοι και ειδικοί από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών. Η αποστολή τελεί υπό την αιγίδα της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα και της UNESCO.
Τοποθετούµε δικαιωµατικά στην κορυφή του πλεούµενου τον Αδωνι Κύρου. Ο δηµοσιογράφος και εκδότης της «Εστίας» (δεν του αξίζει το «τέως», διότι ποτέ δεν χάνεις αυτούς τους τίτλους), ακούραστος ερευνητής της ιστορίας και του ελληνικού τοπίου, έκανε σχεδόν 60 χρόνια πριν την πρώτη καθοριστική του αρχαιολογική ανακάλυψη.
Οσο για το Φράγχθι, από στάνη που ήταν το 1955, έγινε ένας σπουδαίος τόπος αρχαιολογικής έρευνας, την οποία έχουν αναλάβει συµπατριώτες µας αρχαιολόγοι και συνάδελφοί τους από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή.
Γι’ αυτό άλλωστε κατέπλευσε στην Πελοπόννησο το ελβετικό φουτουριστικό σκάφος µε τα φωτοβολταϊκά πάνελ στο κατάστρωµά του. Για έντεκα ηµέρες, από τις 11 έως τις 22 Αυγούστου, µαζί µε το σκάφος του ΕΛΚΕΘΕ «Αλκυών», πήρε µέρος στην έρευνα που σάρωσε τον αργολικό βυθό.
Στα «χνάρια» της προϊστορίας
Πλησιάζοντας το Planet Solar, βλέπουµε απέναντί µας το σπήλαιο.
Μετά το 1965 έχει τεκµηριωθεί ότι υπάρχουν ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας από το 35000 π.Χ. Κατοικήθηκε κυρίως κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική εποχή (40000-10000 π.Χ.), στην οποία «συναντήθηκαν» ο άνθρωπος του Νεάντερταλ µε τον Homo Sapiens, τη Μεσολιθική (9000-7000 π.Χ.) και τη Νεολιθική περίοδο (7000-3000 π.Χ.). Στις δύο πρώτες υπήρξε καταφύγιο µετακινούµενων κυνηγών, τροφοσυλλεκτών και ψαράδων (έχουν βρεθεί έως και κόκαλα από τόνους), οι οποίοι χρησιµοποιούσαν εργαλεία φτιαγµένα από σκληρές και αιχµηρές πέτρες, όπως ο πυριτόλιθος και ο οψιανός. Στη Νεολιθική περίοδο, η κατοίκηση επεκτάθηκε στον παρακείµενο υπαίθριο χώρο, γεγονός που γνωρίζουµε από τα ευρήµατα: λεπίδες για δρεπάνια, µαχαίρια, αιχµές βελών, µυλόπετρες, τσεκούρια και αξίνες, αλλά και πολλά οστέινα, όπως αγκίστρια, σπάτουλες και σουβλιά, κοσµήµατα και αγγεία.
Οι ερευνητές αναζητούν ίχνη κάτω από το νερό, στον λασπώδη πυθµένα. Για να συµβεί αυτό, οφείλουν πρώτα να εντοπίσουν την «παλαιοακτή», δηλαδή την ακτογραµµή της εποχής κατοίκησης του σπηλαίου, που βρίσκεται σε υψοµετρική διαφορά έως και 125 µ. από τη σημερινή, έτσι ώστε να οριοθετήσουν την περιοχή της υποθαλάσσιας έρευνας.
Εκεί συμβάλλει το Planet Solar, που κάνει διαδροµές µεγάλης ακριβείας.
Παράλληλα, το «Αλκυών» αποτυπώνει το βυθό µε πολυδιαυλικά βυθόµετρα και χαρτογραφεί την κοίτη του προϊστορικού ποταμού που περνούσε µπροστά από το σπήλαιο και τώρα είναι θαµµένο κάτω από τη λάσπη.
Ίσως η έρευνα ανατρέψει την πεποίθηση ότι οι προϊστορικοί άνθρωποι ήρθαν στην Ελλάδα από το Βορρά και κατέβηκαν µετά στην Πελοπόννησο. Μπορεί να προκύψουν ενδείξεις ότι η εµφάνισή τους στη νότια Ελλάδα είναι παλαιότερη.
Το καταµαράν είναι έτοιµο να ξεκινήσει. Οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ έχουν ποντίσει στο πρυµναίο τµήµα του σκάφους ειδικά µηχανήµατα. Πρόκειται για έναν ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης που χαρτογραφεί το βυθό και έναν τοµογράφο υποδοµής πυθµένα που κάνει σεισµικές τοµές για να βρει τι υπάρχει από κάτω του. Ο επικεφαλής ∆ηµήτρης Σακελλαρίου, ειδικός στην υποθαλάσσια γεωλογία, παρακολουθεί τα πάντα µέσα από τις οθόνες.
Μαζί µε τους συνεργάτες του προσπαθούν να λύσουν το αίνιγµα της παλαιοακτής: «Μέσα σε δέκα ηµέρες ερευνών ξέρουµε µε βεβαιότητα πού ήταν η θάλασσα το 20000 π.Χ., το 40000 π.Χ., το 60000 π.Χ. Η στάθµη της θάλασσας αλλάζει ανάλογα µε τις παγετώδεις περιόδους που συγκεντρώνουν το νερό στους πόλους. Υστερα, στην περιοχή ανάµεσα στο σπήλαιο και το λιµάνι της Κοιλάδας, βρήκαµε µια έκταση 200 - 300 τ.µ. όπου η ανάκλαση του τοµογράφου µάς δείχνει ενδείξεις µη φυσικών δοµών σκληρού ορίζοντα, δηλαδή δεν είναι λάσπη από κάτω µας, αλλά µπορεί να είναι στρώσεις από πέτρες ή θραύσµατα από αντικείµενα».
Ο καπετάνιος που δεν αγαπά τη θάλασσα
«Οι ποιητές αγαπούν τη θάλασσα. Οι ναυτικοί αγαπούν τα καράβια», λέει ο καπετάνιος Ζεράρ ντ’ Αµποβίλ. Η θάλασσα είναι ήρεµη και το καταµαράν γλιστρά στο νερό. Ο ήλιος δίνει ενέργεια στις µπαταρίες και εκείνες µε τη σειρά τους κινούν αθόρυβα το σκάφος.
Αναζητώ µια καλή στιγµή να µιλήσουµε µε τον Γάλλο καπετάνιο Ζεράρ ντ’ Αµποβίλ, ζωντανό θρύλο στην πατρίδα του, µια και πέρασε (κωπηλατώντας!) τον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό.
Η γέφυρα είναι στο υψηλότερο σηµείο, ανάµεσα στα φωτοβολταϊκά, και υπάρχουν παντού οθόνες και κάµερες, από τις οποίες ελέγχει τι συµβαίνει στο σκάφος και γύρω από αυτό.
Εσωστρεφής και λιγοµίλητος, ίσως ντροπαλός, παρότι έχει ανακατευτεί και µε την πολιτική, ο καπετάνιος λέει µε το ζόρι δυο κουβέντες. Τον ρωτώ πώς αγάπησε τη θάλασσα και αυτός µε εκπλήσσει: «Μα δεν την αγαπώ! Οι ποιητές αγαπούν τη θάλασσα. Οι ναυτικοί αγαπούν τα καράβια. Εγώ λοιπόν ενδιαφέροµαι για τα πλεούµενα κάθε τύπου. Πόσο αντέχουν, τι δυνατότητες έχουν, πώς θα γίνει καλύτερη η πλεύση τους. Γι’ αυτό πέρασα τον Ατλαντικό, διότι σχεδίασα µόνος τη βάρκα µου. Πίστευα στο πλεούµενο και στις αντοχές του. Αφού τα κατάφερα, πέρασα και τον Ειρηνικό».
Καθαρή τρέλα, σκέφτοµαι, κοιτώντας τον Ντ’ Αµποβίλ, η εµφάνιση του οποίου δεν µαρτυρεί την τόλµη του.
Και το Planet Solar; «Είναι κάτι εντελώς νέο, ενδιαφέρον και πειραµατικό. Το σκάφος µας αγαπά τον ήλιο και, δόξα σοι ο Θεός, είµαστε σε µία από τις πιο ηλιόλουστες χώρες στον κόσµο...»
Η Σπηλιά του Κύκλωπα
Επόµενή µας στάση το ίδιο το Φράγχθι, η Σπηλιά του Κύκλωπα, όπως το λένε οι ντόπιοι. Κατά την αρχαιότητα, ίσως στο τέλος της Νεολιθικής περιόδου, η οροφή του σπηλαίου κατέρρευσε και τεράστιοι πέτρινοι όγκοι έπεσαν στο εσωτερικό του, προκαλώντας ένα άνοιγµα στην οροφή και χωρίζοντάς το σε δύο τµήµατα.
Η αρχαιολογική έρευνα άρχισε τη δεκαετία του ’60. ∆υστυχώς, το όρυγµα της ανασκαφής δεν µπορούσε να συνεχιστεί σε βάθος και έτσι δεν µάθαµε ποτέ εάν είχε κατοικηθεί την περίοδο των Νεάντερταλ, γύρω στο 40000 π.Χ. Σήµερα το µπροστινό µέρος είναι επισκέψιµο, και µάλιστα έχει διατηρηθεί η στάνη του βοσκού που υπήρχε όταν το ανακάλυψε ο Αδωνις Κύρου.
Μόλις µπει κανείς µέσα, διαπιστώνει ότι πρόκειται για έναν τεράστιο πέτρινο θόλο. Η πεσµένη οροφή έχει δηµιουργήσει ένα βουνό από βράχια στα οποία σκαρφάλωσε µε ευκολία η ∆έσποινα Κουτσούµπα και εµείς την ακολουθήσαµε... ασθµαίνοντας, για να βρεθούµε στο πίσω µέρος, όπου υπάρχει µια µικρή λιµνούλα.
Ο επικεφαλής της ελβετικής αποστολής, ο αρχαιολόγος Ζιλιέν Μπεκ, δεν µπορεί να κρύψει τη συγκίνησή του:
«Φανταστείτε ότι εδώ για χιλιάδες χρόνια είναι φυλαγµένο ένα µυστικό που αφορά την ελληνική και ευρωπαϊκή αρχαιολογία. Είναι ένα πολύ σηµαντικό µέρος και ευχόµαστε η έρευνα να διαρκέσει καιρό και να φέρει πολλά στο φως», λέει στο «Κ».
Η ∆έσποινα Κουτσούµπα περιµένει να φορέσει την καταδυτική της στολή και να πέσει στο νερό. Βέβαια, ο λασπώδης βυθός είναι ένα µεγάλο εµπόδιο. «Ηδη ξέρουµε πού θα κάνουµε τις ανασκαφικές τοµές, αλλά µένει να βρούµε την τεχνική. Το Planet Solar φεύγει, αλλά εµείς, αν όλα πάνε καλά και λυθούν τα προβλήµατα του καταδυόµενου προσωπικού του υπουργείου, θα συνεχίσουµε την έρευνα µέχρι τις 12 Σεπτεµβρίου. Το βασικό ερώτηµα είναι αν θα καταφέρουµε κάτω από τη λάσπη να εντοπίσουµε υπολείµµατα κτιρίων και αν θα έχουν διατηρηθεί».
Επιστρέφουµε στην Κοιλάδα εξουθενωµένοι, αλλά εντυπωσιασµένοι από το ηλιακό καταµαράν. Η αλήθεια είναι και λίγο πιο µαυρισµένοι, µια και είναι σαν τεράστιο solarium...
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ρεπορτάζ: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΟΥΡΝΑΡΑ
Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ
0 Σχόλια