Φαφούτη Λαλίνα
Μία από τις ταχύτερες διαβρώσεις που έχουν καταγραφεί ποτέ
συντελείται σε ένα «νεόδμητο» φαράγγι στην Ταϊβάν προσφέροντας στους
γεωλόγους την ευκαιρία να παρακολουθήσουν στο «γρήγορο» την εξέλιξη
διαδικασιών που κανονικά εκτυλίσσονται πολύ αργά, σε χιλιάδες χρόνια.
Το φαράγγι άρχισε να δημιουργείται το 2004 ως απόρροια ενός σεισμού και οι ειδικοί εκτιμούν ότι σε 50 χρόνια ο ποταμός που το «γέννησε» θα το έχει σβήσει από τον χάρτη χωρίς να αφήσει πίσω κανένα ίχνος. Αυτή η σπάνια διαδικασία ίσως εξηγεί γιατί παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη περιοχή πλήττεται περιοδικά από πολύ ισχυρές σεισμικές δονήσεις τα σημάδια τους δεν είναι ορατά δυσκολεύοντας τις μελέτες των επιστημόνων.
Το φαράγγι άρχισε να δημιουργείται το 2004 ως απόρροια ενός σεισμού και οι ειδικοί εκτιμούν ότι σε 50 χρόνια ο ποταμός που το «γέννησε» θα το έχει σβήσει από τον χάρτη χωρίς να αφήσει πίσω κανένα ίχνος. Αυτή η σπάνια διαδικασία ίσως εξηγεί γιατί παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη περιοχή πλήττεται περιοδικά από πολύ ισχυρές σεισμικές δονήσεις τα σημάδια τους δεν είναι ορατά δυσκολεύοντας τις μελέτες των επιστημόνων.
Γήινο φράγμα
Το 1999 ο μεγέθους 7,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ σεισμός του
Τζίτζι που έπληξε την κομητεία Ναντού της Ταϊβάν εκτός του ότι προκάλεσε
τον θάνατο 2.415 και τον τραυματισμό 11.305 ατόμων έκανε επίσης το
έδαφος να υψωθεί κατά περίπου 10 μέτρα και να σχηματίσει ένα υψίπεδο που
«έκοψε» σαν φυσικό φράγμα τον ποταμό Ντάαν κλείνοντας τον δρόμο του.
Ωστόσο το ποτάμι, το οποίο χαρακτηρίζεται από συχνές και βίαιες
πλημμύρες, δεν το έβαλε κάτω.
Το 2004 είχε καταφέρει να «σπάσει» το καινούργιο κομμάτι γης και να αρχίσει να εισχωρεί σε αυτό φθάνοντας, το 2008, να δημιουργήσει ένα φαράγγι το οποίο οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούν «το Γκραντ Κάνιον του ποταμού Ντάαν»: έχει μήκος περίπου 1 χλμ., πλάτος 25 μ. και βάθος που σε ορισμένα σημεία φθάνει τα 17 μ.
Το 2004 είχε καταφέρει να «σπάσει» το καινούργιο κομμάτι γης και να αρχίσει να εισχωρεί σε αυτό φθάνοντας, το 2008, να δημιουργήσει ένα φαράγγι το οποίο οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούν «το Γκραντ Κάνιον του ποταμού Ντάαν»: έχει μήκος περίπου 1 χλμ., πλάτος 25 μ. και βάθος που σε ορισμένα σημεία φθάνει τα 17 μ.
Η ταχύτατη αυτή διάβρωση συνεχίζεται και οι ειδικοί που τη μελετούν
εκτιμούν ότι γρήγορα ο ποταμός θα εξαφανίσει ολόκληρο το υψίπεδο
μετατρέποντάς το σε πλημμυρικό πεδίο.
Το φαινόμενο οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων - τα πετρώματα που αποτελούν το υψίπεδο είναι σχετικά μαλακά, ενώ την περιοχή πλήττουν συχνά τυφώνες που προκαλούν έντονες πλημμύρες του ποταμού.
Καθοριστική αιτία του όμως, όπως ανακάλυψαν οι επιστήμονες, είναι η κλίση που παίρνει το περιορισμένο ποτάμι εισχωρώντας στο φαράγγι: σχηματίζει γωνία 90 μοιρών, η οποία πολλαπλασιάζει τη διαβρωτική του ισχύ, με αποτέλεσμα να «τρώει» κατά 17 μ. ανά έτος τα ανάντη τοιχώματα του φαραγγιού («ανάντη» σημαίνει προς το επάνω μέρος της ροής, δηλαδή προς τις πηγές του ποταμού, σε αντίθεση με το «κατάντη» που σημαίνει προς το κάτω μέρος της ροής, προς τις εκβολές του ποταμού).
Με αυτόν τον ρυθμό υπολογίζεται ότι το φαράγγι και το υψίπεδό του δεν θα υπάρχουν πια σε 50 χρόνια. Οι ερευνητές ονόμασαν την πρωτοφανή διαδικασία «σαρωτική κατάντη διάβρωση» (downstream sweep erosion).
Το φαινόμενο οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων - τα πετρώματα που αποτελούν το υψίπεδο είναι σχετικά μαλακά, ενώ την περιοχή πλήττουν συχνά τυφώνες που προκαλούν έντονες πλημμύρες του ποταμού.
Καθοριστική αιτία του όμως, όπως ανακάλυψαν οι επιστήμονες, είναι η κλίση που παίρνει το περιορισμένο ποτάμι εισχωρώντας στο φαράγγι: σχηματίζει γωνία 90 μοιρών, η οποία πολλαπλασιάζει τη διαβρωτική του ισχύ, με αποτέλεσμα να «τρώει» κατά 17 μ. ανά έτος τα ανάντη τοιχώματα του φαραγγιού («ανάντη» σημαίνει προς το επάνω μέρος της ροής, δηλαδή προς τις πηγές του ποταμού, σε αντίθεση με το «κατάντη» που σημαίνει προς το κάτω μέρος της ροής, προς τις εκβολές του ποταμού).
Με αυτόν τον ρυθμό υπολογίζεται ότι το φαράγγι και το υψίπεδό του δεν θα υπάρχουν πια σε 50 χρόνια. Οι ερευνητές ονόμασαν την πρωτοφανή διαδικασία «σαρωτική κατάντη διάβρωση» (downstream sweep erosion).
«Σβήσιμο» από προσώπου γης
«Από την άποψη της διάβρωσης το φαράγγι του ποταμού Ντάαν στην Ταϊβάν είναι εξαιρετικά σπάνιο» δήλωσε στο «New Scientist» η Κρίστεν Κουκ
από το Γερμανικό Κέντρο Ερευνας για τις Γεωεπιστήμες (GFZ) στο Πότσδαμ,
επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature
Geoscience». «Καθώς το ανάντη του ποταμού όριό του θα συνεχίζει να
κινείται κατάντη, το φαράγγι θα αρχίσει να γίνεται όλο και πιο κοντό
ώσπου το ανάντη όριο θα φθάσει στην έξοδό του και όλα θα εξαφανιστούν». Οπως πρόσθεσε, ο ποταμός θα πλημμυρίσει το σημείο όπου βρισκόταν το υψίπεδο και η κοιλάδα θα είναι πάλι όπως πριν.
Το γρήγορο αυτό «σβήσιμο» γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών δίνει μια
εξήγηση και σε μια άλλη ιδιομορφία της συγκεκριμένης κοιλάδας. Αν και η
περιοχή γύρω από τον ποταμό Ντάαν «σείεται» από έναν πάρα πολύ ισχυρό
σεισμό κάθε 300-400 χρόνια, οι επιστήμονες δεν μπορούν να δουν τα ίχνη
αυτών των σεισμικών δονήσεων. Η απουσία στοιχείων του είδους δυσκολεύει
τη μελέτη των τεκτονικών και των κλιματικών μηχανισμών της περιοχής, η
εμφάνιση όμως του φαραγγιού προσφέρει στους γεωλόγους τη δυνατότητα να
παρακολουθήσουν για πρώτη φορά «live» τον μηχανισμό της διάβρωσης από
τους ποταμούς. «Το πραγματικά σπουδαίο είναι ότι συντελείται τόσο γρήγορα ώστε να είμαστε σε θέση να την παρατηρήσουμε» δήλωσε η δρ Κουκ στο BBC. «Αυτές είναι διαδικασίες που δεν μπορούμε να ανασυνθέσουμε στο εργαστήριο».
ΤΟ ΒΗΜΑ science
0 Σχόλια