Το άγνωστο «οπλοστάσιο» του Δία

Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν άγνωστα και εντυπωσιακά στοιχεία για τους κεραυνούς

Λαΐνας Θοδωρής

Πόσα είδη κεραυνών υπάρχουν και πού «χτυπάνε»; Καθημερινά ανακαλύπτονται άγνωστες πτυχές του εντυπωσιακού φαινομένου. Ως πρόσφατα γνωρίζαμε ότι οι κεραυνοί είναι «μακρόστενοι» και χτυπούν πάντοτε με φορά από πάνω προς τα κάτω.
Οπως φαίνεται όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, αφού τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί κεραυνοί που δεν... ακολουθούν αυτό το «δόγμα». Επίσης εντοπίζονται πλέον κεραυνοί σε σημεία που δεν θα πήγαινε ποτέ το μυαλό μας.

Οι σφαιρικοί κεραυνοί

Ερευνητές στην Κίνα ανέφεραν πριν από λίγες εβδομάδες ότι κατέγραψαν σε βίντεο έναν σφαιρικό κεραυνό, ένα μυστηριώδες φαινόμενο για το οποίο υπάρχουν πολλές ανεκδοτολογικές αναφορές αλλά ελάχιστες αξιόπιστες παρατηρήσεις. Η φασματοσκοπική ανάλυση συμφωνεί μάλιστα με μια πρόσφατη θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι πύρινες σφαίρες δημιουργούνται όταν ένας κανονικός κεραυνός εξαερώσει τη σκόνη στο έδαφος.

Οι σφαιρικοί κεραυνοί είναι φωτεινές σφαίρες, διαμέτρου από μερικά εκατοστά ως μερικά μέτρα, οι οποίες εμφανίζονται στη διάρκεια καταιγίδων και αιωρούνται λίγο πάνω από το έδαφος για μερικά δευτερόλεπτα. Υπάρχουν μάλιστα αρκετές αναφορές για σφαιρικούς κεραυνούς που έβαλαν φωτιά σε σπίτια ή σκότωσαν ανθρώπους, είναι όμως δύσκολο έως αδύνατον να επιβεβαιωθούν. Για το υποθετικό φαινόμενο έχουν προταθεί διάφορες επιστημονικές θεωρίες: φωτεινές σφαίρες από πλάσμα (ιονισμένο αέριο) οι οποίες μοιάζουν με σφαιρικές αστραπές έχουν δημιουργηθεί στο εργαστήριο, για παράδειγμα βομβαρδίζοντας τον αέρα με ισχυρά μικροκύματα.

Σε μια άλλη περίπτωση, ερευνητές δημιούργησαν τεχνητούς σφαιρικούς κεραυνούς βομβαρδίζοντας με ηλεκτρικές εκκενώσεις μια πλάκα από πυρίτιο. Σύμφωνα με τη θεωρία στην οποία βασίστηκε το πείραμα, η οποία αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Καντέρμπουρι στη Νέα Ζηλανδία, οι σφαιρικοί κεραυνοί σχηματίζονται όταν τα πυριτικά πετρώματα του εδάφους εξαερώνονται από κεραυνούς.

O σφαιρικός κεραυνός όπως καταγράφηκε στο βίντεο

Οι ανάποδοι κεραυνοί

Πριν από λίγα χρόνια εντοπίστηκε ένα άγνωστο ως τότε φαινόμενο να λαμβάνει χώρα στη γήινη ατμόσφαιρα σε ύψος περίπου 80 χιλιομέτρων. Δημιουργούνται κεραυνοί με φορά από κάτω προς τα πάνω, φαινόμενο που είναι εξαιρετικά σπάνιο και πολύ δύσκολα ανιχνεύσιμο. Διεθνής ομάδα ερευνητών πραγματοποίησε πειράματα σε εργαστήριο και υποστηρίζει ότι το φαινόμενο συμβαίνει και σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Σε περίπτωση που η ύπαρξη του φαινομένου σε άλλους πλανήτες επιβεβαιωθεί, θα αποτελέσει πολύ σημαντική εξέλιξη αφού, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι κεραυνοί αποτελούν μέρος του μηχανισμού δημιουργίας ζωής.

Η επιστημονική κοινότητα έχει προσδώσει στο φαινόμενο τον όρο «γιγάντιοι πίδακες» (gigantic jets) αλλά ως σήμερα το... γιγάντιο αυτό φαινόμενο δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, σε συνεργασία με συναδέλφους τους από άλλα πανεπιστήμια του Ισραήλ αλλά και με επιστήμονες του Πολυτεχνείου της Αϊντχόφεν στην Ολλανδία, θέλησαν να διαπιστώσουν αν το φαινόμενο παράγεται μόνο στη Γη ή αν παρατηρείται και σε άλλους πλανήτες. Οι ερευνητές αναδημιούργησαν εργαστηριακά τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν στον Δία, στον Κρόνο και στην Αφροδίτη και κατέληξαν στη διαπίστωση ότι οι «ανάποδοι» κεραυνοί εμφανίζονται και εκεί.

Οι κεραυνοί των άστρων

Μια πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα όσο και εντυπωσιακή ανακάλυψη έκαναν επιστήμονες στις ΗΠΑ με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer. Οι ερευνητές παρατήρησαν 44 καφέ νάνους, κοσμικά σώματα που οι ειδικοί ονομάζουν «αποτυχημένα άστρα». Οπως διαπίστωσαν, στους καφέ νάνους εξελίσσονται ακραίες «καιρικές» συνθήκες. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας «είδαν» τρομερές θύελλες σε περίπου 20 καφέ νάνους. Εκτιμούν ότι στους καφέ νάνους μαίνονται πολύ μεγάλης έντασης τυφώνες που συνοδεύονται από εκτυφλωτικές αστραπές με κεραυνούς ενώ επίσης βρέχει λιωμένο σίδερο και «χιονίζει» καυτή άμμο.