Ο ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗΣ
Είναι γνωστό ότι έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για τον
Αλέξανδρο, χρησιμοποιώντας σαν κυριότερες πηγές τον Πλούταρχο και τον
Αρριανό. Εχουν διατυπωθεί πολλές και διαφορετικές "ερμηνείες" για τη ζωή
και το έργο του Αλέξανδρου. Αυτές οι ερμηνείες, ανάλογα με την πολιτική
τοποθέτηση, τη θρησκευτική αντίληψη, την ψυχολογική και τη χρονική
απόσταση του συγγραφέα, ποικίλουν σε τεράστιο βαθμό. Έτσι άλλοι τον
θεοποιούν και άλλοι τον κατακρίνουν.
Σε αυτό το άρθρο θα τονίσουμε τις πράξεις και τα λόγια του
Αλέξανδρου που αποδεικνύουν, ότι εκτός από ανίκητος Στρατηγός, τρομερός
πολεμιστής και άξιος Βασιλιάς ήταν και ένας φιλόσοφος, πιο πολύ στην
πράξη παρά στα λόγια.
Ο μαθητής του Πλάτωνα, Αριστοτέλης, αναλαμβάνει τη φιλοσοφική
διαμόρφωση του 13χρονου Αλέξανδρου, στο Ιερό των Νυμφών, στην τοποθεσία
Μίεζα, κοντά στα Στάγειρα, μαζί με μιά ομάδα νέων. Και όπως μας γράφει ο
Πλούταρχος και ο Αρριανός: Φαίνεται ότι ο Αλέξανδρος δεν διδάχθηκε μόνο
την Ηθική και την Πολιτική επιστήμη, αλλά και τις απόρρητες και
βαθύτερες διδασκαλίες που οι άνδρες τις αποκαλούσαν ακροαματικές και
εποπτικές και δεν τις διέδιδαν σε πολλούς.
Από τον Αριστοτέλη είναι που αποκτά γνώσεις Ιατρικής, έτσι ώστε να
θεραπεύει τους φίλους του όταν αρρώσταιναν και να γράφει συνταγές για
θεραπεία και δίαιτα. Ο Λυσίμαχος και ο Λεωνίδας είναι που σφυρηλάτησαν
έναν ολιγαρκή και σκληραγωγημένο Αλέξανδρο, που είχε συνεχώς κάτω από το
προσκεφάλι του την "Ιλιάδα" του Ομήρου.
Είναι γνωστό πως την εποχή εκείνη στον Ελλαδικό χώρο οι πόλεις ήταν
χωρισμένες μεταξύ τους και λειτουργούσαν αυτόνομα σαν μικρά κράτη.
Αποτέλεσμα ήταν οι συνεχείς πόλεμοι μεταξύ των πόλεων. Μόνο κάτω από την
απειλή κάποιας εχθρικής δύναμης, π.χ. των Περσών, ενώνονταν για να
αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο.
Ο Αλέξανδρος κατάφερε να ανακηρυχθεί σε ηλικία 20 χρονών
Αρχηγός των Ελλήνων, πλην των Λακαιδεμονίων. Να ενώσει όλες τις
Ελληνικές πόλεις κάτω από μία αρχή, μία εξουσία, έτσι ώστε το
εκστρατευτικό σώμα που θα περνούσε τον Ελλήσποντο να αποτελεί ένα ενιαίο
σύνολο, ένα αρμονικό σώμα το οποίο θα είχε ένα κεφάλι, ένα μυαλό, τον
Αλέξανδρο.
Στη συνέχεια κατάφερε να ενώσει όλους τους λαούς τους οποίους κατέκτησε κάτω από μία αρχή.
Και όπως γράφει ο Πλούταρχος: Δίδαξε τους Υρκανούς να κάνουν
νόμιμους γάμους, τους Αραχωσίους να καλλιεργούν την γή των, τους
Σογδιανούς έπεισε να τρέφουν και όχι να φονεύουν τους γέροντες γονείς
των, τους Πέρσες να σέβονται τις μητέρες των και να μην τις νυμφεύονται.
Επεισε τους Ινδούς να λατρεύουν τους Θεούς της Ελλάδας, τους Σκύθες να
θάβουν τους νεκρούς των αντί να τους τρώγουν.
Ετσι ο Μέγας Αλέξανδρος κατάφερε να εξημερώσει την Ασία και
να διαδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό από τον Ελλήσποντο ώς την Ινδία.
Κατάφερε να εφαρμόσει το πολιτειακό σύστημα του Ζήνωνος, του Ιδρυτή της
στωικής φιλοσοφίας. Δηλαδή, να μήν κατοικούν οι άνθρωποι κατά πόλεις
χωρισμένες, με διαφορετικούς νόμους, αλλά να θεωρούνται όλοι οι άνθρωποι
συμπολίτες ( αν και από διαφορετικά έθνη ) και πολίτες του ίδιου
κράτους και να υπάρχει μία τάξη και ένα δίκαιο για όλους.
Αυτό ο Ζήνων το διατύπωσε σαν ένα όνειρο για επίτευξη, σαν μια
διδασκαλία προς εφαρμογή, την Φιλοσοφική Πολιτεία. Ο Μέγας Αλέξανδρος το
εφάρμοσε στην πράξη.
Δεν ακολούθησε τη συμβουλή του Αριστοτέλη, να φέρεται στους Ελληνες
σαν Βασιλιάς και στους υπόλοιπους σαν τύρρανος. Αλλά, θεωρώντας τον
εαυτό του ως απεσταλμένο του θεού και ρυθμιστή εθνών, ένωσε όλους τους
λαούς, με την πειθώ ή με τη βία και κατάφερε τη συνύπαρξη ανθρώπων με
διαφορετικά ήθη και έθιμα, θρησκεία και νοοτροπία, έτσι ώστε να θεωρούν
σαν συγγενείς τούς αγαθούς και τους κακούς σαν ξένους. Προωθούσε την
αντίληψη ότι η διάκριση Ελληνας από βάρβαρο δεν στηρίζεται στα
διαφορετικά ρούχα, στη διαφορετική καταγωγή και στα διαφορετικά έθιμα.
Αλλά υποστήριζε ότι Ελληνας είναι ο ενάρετος, ενώ βάρβαρος είναι ο
κάκιστος.
Ο Μέγας Αλέξανδρος λοιπόν θέλησε να καταλάβουν οι άνθρωποι πως οι
διαφορές μεταξύ των λαών είναι τελείως επιφανειακές και πρέπει να
υπάρχει σεβασμός και κατανόηση στα διαφορετικά ήθη και έθιμα, στα
διαφορετικά πιστεύω και όπως γράφει ο Πλούταρχος : Ο Αλέξανδρος πίστευε
ότι όλοι οι άνθρωποι βασιλεύονται από το θεό γιατί η υπάρχουσα στον
καθένα δύναμη " του άρχειν και εξουσιάζειν " είναι θεία. Οτι ο θεός
είναι κοινός πατέρας όλων, αλλά κυρίως αναγνωρίζει σαν δικά του παδιά
τους άριστους. Ιδρυσε και θεμελίωσε περίπου 70 πόλεις, οι οποίες
αποτέλεσαν κέντρα ανάπτυξης και διάδοσης του Ελληνικού πολιτισμού.
Θαυμαστό παράδειγμα είναι η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μία πόλη που
έμελλε να γίνει με την αρχική ώθηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου πνευματική
μήτρα της Ελληνιστικής περιόδου.
Είδε σε "όνειρο" το σημείο όπου έπρεπε να χτιστεί η πόλη και έδωσε
διαταγές να γίνουν τέτοια έργα τα οποία θα αποτελούσαν τις κατάλληλες
προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί και να γίνει μία πόλη αντάξια του Ιδρυτή
της.
Δικαιολογημένα λοιπόν μπορεί να παρομοιαστεί με έναν Θησέα,
Ιδρυτή της Αθήνας, με έναν Περσέα, Ιδρυτή των Μυκηνών, με τον Ρωμύλο
και το Ρώμο, Ιδρυτές της Ρώμης.Ο Πλούταρχος γράφει: και διέταξε να
χαράξουν το σχέδιο της πόλης προσαρμόζοντάς το στην τοποθεσία. Και
επειδή δεν υπήρχε λευκό χώμα, πήραν αλεύρι και σχημάτισαν στη μαύρη γή
μία κυκλική καμπύλη της οποίας την περιφέρεια όριζαν ευθείες βάσεις που,
ξεκινώντας σαν από στρόγγυλο κράσπεδο και σχηματίζουν χλαμύδες και ίσες
στο μέγεθος συνέπιπταν μεταξύ τους.
Ο τρόπος σχεδίασης και ορισμού του σημείου ίδρυσης της πόλης
φανερώνει γνώσεις και εφαρμογή αντιλήψεων Ιδρυτή πόλης που συναντάμε
μόνο σε ίδρυση Ναών ή Ιερών πόλεων.Εκεί δεν παίρνονται υπόψη μόνο
γεωγραφικοί παράγοντες, αλλά και οδηγίες που έχουν σχέση με την Ιερότητα
του χώρου. Είναι γνωστό πως στην ακολουθία του Αλέξανδρου βρισκόταν
πλήθος ανθρώπων του πνεύματος. Από τον μάντη Αρίστανδρο μέχρι τον
γυμνόσοφο Κάλανο.
Ο Αλέξανδρος είχε μεγάλη εκτίμηση στους φιλοσόφους και τους συμπεριφερόταν ανάλογα.Ο
Πλούταρχος γράφει: Είναι ίδιον ψυχής φιλοσόφου να αγαπά την
σοφία και μάλιστα να θαυμάζει σοφούς άνδρας. Κανείς άλλος από τους
Βασιλείς δεν έμοιασε τον Αλέξανδρο ως προς αυτό. Είναι γνωστή η Αγάπη
του για τον Αριστοτέλη και η εκτίμηση που είχε για τον μουσικό Ανάξαρχο.
Στον Πύρρωνα τον Ηλείο, όταν τον είδε για πρώτη φορά, του έδωσε 10.000
χρυσά νομίσματα, στον Ξενοκράτη, μαθητή του Πλάτωνα, έστειλε 50 τάλαντα
δώρο, τον Ονησίκριτο, μαθητή του Διογένη, διόρισε άρχοντα των κυβερνητών
του στόλου. Πλήθος άλλων προσφορών και δωρεών αποδεικνύουν όχι μόνο την
γεναιόδωρη φύση του Μ.Αλέξανδρου γενικά, αλλά την γεναιοδωρία του
ειδικά προς τους φιλόσοφους. Μιά γεναιοδωρία που πήγαζε από μιά ψυχή που
έδινε περισότερη αξία στα πνευματικά αγαθά από ότι στα υλικά. Οταν
ξεκίνησε την εκστρατεία για την Ασία δώρισε όλα τα υπάρχοντά του και
κράτησε για τον εαυτό του μόνο " Ελπίδα ".
Μετά τη νίκη επί του Δαρείου και αφού ανακυρήχθηκε Βασιλιάς της
Ασίας, ήρθαν στην κατοχή του στρατού τόσα πλούτη, που οι Μακεδόνες
άρχισαν να ζούν μέσα στην πολυτέλεια. Αποτέλεσμα ήταν η μαλθακή ζωή των
στρατιωτών και ιδιαίτερα των Αξιωματικών του Αλέξανδρου. Αποφάσισε
λοιπόν, λίγο πρίν την εκστρατεία για την Ινδία, να δωρίσει όλα τα
πλεονάζοντα υλικά αγαθά και να κάψει όλα όσα του ήταν εμπόδιο για την
εστρατεία.Το ίδιο έκαναν και οι Αξιωματικοί του αφού έβλεπαν το
παράδειγμα ενός ανθρώπου που όχι μόνο τους έλεγε ποιό ήταν το σωστό,
αλλά αυτός πρώτος το εφάρμοζε.Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η καθημερινή
ζωή του.
Οταν δεν πολεμούσε, ακόμα και κατά τη διάρκεια που βρισκόταν σε
πορεία, αυτός εκπαιδευόταν στα όπλα, ανεβοκατέβαινε από άρματα και
άλογα, πήγαινε κυνήγι και γενικά βρισκόταν σε μιά διαρκή εγρήγορση. Κάτι
που συνέβαινε και κατά τη διάρκεια της μάχης.
Στο Γρανικό ένα σπαθί, κόβοντας την περικεφαλαία του, έφτασε μέχρι το τριχωτό του κεφαλιού του.
Στην Γάζα δέχθηκε ένα βέλος στον ώμο. Στη Μαράκανδα ένα βέλος
έσπασε το κόκαλο της κνήμης του. Στην Υρκανία χτυπήθηκε από λίθο,
χάνοντας την όρασή του για πολλές ημέρες.
Στη μάχη του Ισσού πληγώθηκε από ξίφος στο μηρό. Στη χώρα των
Μαλλών ένα βέλος τρύπησε το στήθος του και δέχτηκε χτύπημα από λοστό στο
κεφάλι.
Και για όλους αυτούς τους τραυματισμούς ήταν πολύ υπερήφανος.
Τους θεωρούσε σαν απόδειξη της ανδρείας του και της γενναιότητάς του.
Αν και Βασιλιάς έμπαινε πρώτος στην μάχη, δίνοντας το παράδειγμα στους στρατιώτες του.
Ενας Βασιλιάς που δεν ήξερε μόνο να διατάζει αλλά και να εκτελεί ο
ίδιος τις διαταγές που έδινε. Θεωρούσε πως η μεγαλύτερη νίκη που μπορεί
να πετύχει κάποιος είναι η νίκη στον εαυτό του για να μπορεί να τον
ελέγχει. Αποτέλεσμα αυτής της νίκης του Αλέξανδρου είναι η εγκράτειά του
προς τις ηδονές.
Δεν δέχθηκε καμία γυναίκα δίπλα του παρά μόνο αυτήν που
είχε παντρευτεί. Αν και πολλές φορές οι φίλοι του τον παρότρυναν να
γευτεί την ηδονή με διάφορες γυναίκες. Ηταν τόσο εγκρατής και
μεγαλόψυχος που ανάγκασε τον Δαρείο, τον Βασιλιά που ουσιαστικά
κατέστρεψε, να δηλώσει: Θεοί, προστάτες της γέννησης των ανθρώπων και
της τύχης των Βασιλέων, δώστε να μην εγκαταλείψω την τύχη των Περσών,
αλλά αφού νικήσω να ανταμείψω τις ενέργειες του Αλέξανδρου, τις οποίες
νικημένος δέχθηκα από αυτόν στους πιό αγαπημένους μου. Αν όμως έφτασε
κάποιος χρόνος μοιραίος, από θεία εκδίκηση και μεταβολή να πάψει η
βασιλεία των Περσών, κανείς άλλος άνθρωπος ας μην καθήσει στον θρόνο του
Κύρου πλήν του Αλέξανδρου. Αυτή τη δήλωση την έκανε αφού έμαθε την
μεγαλόψυχη συμπεριφορά του Αλέξανδρου προς την οικογένειά του που είχε
αιχμαλωτίσει.
Ο Αρριανός γράφει πως ο Αλέξανδρος εγκαθιστούσε τη Δημοκρατία ως
πολίτευμα σε κάθε χώρα που κατακτούσε. Μιά Δημοκρατία που βοηθούσε στη
λειτουργία των τοπικών θεσμών κάθε πόλης, κάτω όμως από μιά κοινή Αρχή.
Καταργούσε τους υπερβολικούς φόρους και κατάφερνε να κατακτά
εκπολιτίζοντας και όχι καταστρέφοντας.
Το μόνο που κατέστρεφε ήταν το παλιό, αυτό που είχε φθαρεί
και δεν δεχόταν να αλλάξει προς το καλύτερο. Εδινε περισότερη σημασία
στις ουσιαστικές δυνάμεις του ανθρώπου, όπως τη σοφία, τη δικαιοσύνη, τη
μεγαλοψυχία, την Ανδρεία, ανεξάρτητα αν αυτός ήταν εχθρός ή φίλος. Ετσι
όταν καταλάβαινε πως ο κυβερνήτης της πόλης που κατακτούσε ή ο βασιλιάς
του έθνους το οποίο νικούσε είχε αυτές τις αρετές, τον διόριζε πάλι
άρχοντα, ανεξάρτητα αν είχε παραδοθεί ή νικηθεί μετά από μάχη.
Δίκαια λοιπόν ο Πλούταρχος γράφει: Εάν δε μέγιστος έπαινος
της φιλοσοφίας είναι ότι σκληρά και αμόρφωτα ήθη εξημερώνει και
εξευγενίζει, ο Αλέξανδρος φαίνεται ότι εξεπολίτισε τόσους λαούς αγρίους
και ατίθασους που δικαίως δύναται να θεωρηθεί φιλόσοφος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ. "Ηθικά. Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής". Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ"Βίοι παράλληλοι. Αλέξανδρος" Εκδόσεις Πάπυρος
ΑΡΡΙΑΝΟΣ"Αλεξάνδρου Ανάβασις". Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
[Πηγή ellinikoarxeio.com]
0 Σχόλια