Κοπάν (Ονδούρα): Το βασίλειο του «18 Κουνέλι»

Η πρόταση του τουριστικού γραφείου ήταν άκρως δελεαστική: εννέα ημέρες στο Μεξικό, για να αναλάβω την αρχηγία ενός μικρού γκρουπ συνομηλίκων μου - γύρω στα 30 (πάνε πάνω από 15 χρόνια) - και μιας… θείας. Ενθουσιάστηκα! Ωστόσο «οι νεόνυμφοι, οι ραγισμένες καρδιές και η θεία» από την πρώτη στιγμή μού έδωσαν να καταλάβω ότι, αφού εκπροσωπώ το «μισητό» γραφείο, είμαστε απέναντι. Τι κι αν είχα αναλάβει, βασιλικότερη του τοπικού



ξεναγού, την ξενάγηση αποστηθίζοντας ημερομηνίες και γεγονότα, τι κι αν έκανα αναλύσεις στους πολιτισμούς Αζτέκων και Μάγια, εκείνοι με αγνοούσαν επιδεικτικά κουβεντιάζοντας τις περιπέτειες των βραδινών τους διασκεδάσεων, και τέλος έπαιρναν και έναν υπνάκο. Ωσπου ένα απόγευμα, επιστρέφοντας στο ξενοδοχείο μετά την ξενάγηση ταλαίπωρη και στενοχωρημένη, μπήκε μαζί μου στο ασανσέρ ένας καλοντυμένος νέος. Ο Γκαμπριέλ έμενε - ως εκ θαύματος - στο διπλανό δωμάτιο και ήταν «οντουριάνο» εκ Τεγκουσιγκάλπας. Με σταράτο δέρμα, κατάμαυρα μαλλιά, μάτια μεγάλα αγελαδίσια, γνήσιος απόγονος των Μάγια, με προσκάλεσε για χορό! Και έτσι ξαφνικά, όλα άλλαξαν! Μόλις τελείωνε το πρόγραμμα και με εγκατέλειπαν - «τιμωρία», όπως νόμιζαν - εμείς ξεκινούσαμε τις δικές μας βόλτες. Ο Γκαμπριέλ μού πρωτομίλησε για τη χώρα του και κυρίως για το Κοπάν, για τους αρχαίους ναούς μέσα στη ζούγκλα και έδωσε σάρκα και οστά σε τρομερούς βασιλείς με αστεία ονόματα, όπως ο «18 Κουνέλι». Φυσικά, όπως συνήθως συμβαίνει στις περιπτώσεις των μεγάλων αποστάσεων, η γνωριμία δεν συνεχίστηκε. Εγινε όμως η αφορμή να σπουδάσω Ισπανικά, και αν και δεν τον ξανασυνάντησα ποτέ, αυτός ήταν ο εμπνευστής του ταξιδιού μου στο Κοπάν.

Η μεγάλη περιπέτεια του λαού των Μάγια…



...ξεκινά πριν από 4.000 χρόνια. Οι πόλεις του εκτείνονται σε όλη την Κεντρική Αμερική, από τη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού ως και το Ελ Σαλβαδόρ. Ο λαός των Μάγια καλλιεργεί μαΐς (καλαμπόκι), χρησιμοποιεί τους σπόρους του κακάο για νόμισμα, λατρεύει γυναικείες θεότητες της γονιμότητας και ζει σε πρωτόγονες καλύβες, ενώ χτίζει πανύψηλες και τρομερές πυραμίδες στα τελετουργικά του κέντρα από το τέλος της προκλασικής περιόδου. Επηρεάζεται επίσης από τον πολιτισμό των Ολμέκων (είναι χαρακτηριστικά τα τεράστια κεφάλια των «μπακάμπ» - αξιωματούχων - που βρέθηκαν στο Κοπάν και θυμίζουν εκείνα των Ολμέκων του Πάρκου «Λα Βέντα» της επαρχίας Τσιάπας). Η κλασική περίοδος για τους Μάγια ξεκινά το 250 μ.Χ. Τότε χτίζεται το σημαντικότερο τελετουργικό κέντρο Τικάλ στην περιοχή Πετέν της Γουατεμάλα, ενώ γύρω στο 400 μ.Χ. χτίζεται το Κοπάν. Στην περίοδο αυτή που διαρκεί ως το 900 μ.Χ. οι Μάγια φτάνουν στο ζενίθ του πολιτισμού τους. Η γραφή τους είναι ιερογλυφική και οι αριθμοί κουκκίδες με παύλες. Αναπτύσσουν τα μαθηματικά και την αστρονομία, υπολογίζουν την πορεία του άστρου Αφροδίτη για 486 χρόνια, χτίζουν αστεροσκοπεία και μελετούν τα ουράνια φαινόμενα. Το ηλιακό τους ημερολόγιο αποτελείται από 18 μήνες των 20 ημερών + 5 ημέρες και το τελετουργικό από 20 μήνες των 13 ημερών, σύνολο 260 ημέρες. Το ημερολόγιο αυτό χρησιμοποιείται για θρησκευτικές τελετές και μαντικές προβλέψεις. Το σύμπαν για τους Μάγια αποτελείται από τρία επίπεδα: ουρανό, γη και κάτω κόσμο, ενώ κάθε επίπεδο έχει τους θεούς του. Ο Τσακ είναι ο θεός της βροχής και από αυτόν εξαρτάται η σπορά του πολύτιμου καλαμποκιού, η Ιτζαμνά η θεά του Ουρανού, ο Ουνάμπ Κου ο δημιουργός του Κόσμου, η Ισέλ η θεά της Σελήνης, ενώ αργότερα θα λατρευτεί ο θεός των Τολτέκων Κετσαλκόατλ (φτερωτό φίδι). Ο Κετσαλκόατλ, θεός του Ανέμου, ντροπιασμένος από τον μάγο Τεσκατλιπόκα, φεύγει κυνηγημένος από τους Αζτέκους και βρίσκει καταφύγιο στους Μάγια που τον ονόμασαν Κουκουλκάν. Από τα πρώτα χρόνια των Μάγια η θρησκεία παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στη ζωή τους, γι' αυτό και γίνονται μεγάλοι τσακόλ (χτίστες) και δημιουργούν μεγαλόπρεπα κτίσματα-κατοικίες των θεών τους. Τα περίφημα κτίσματα έχουν μορφή πυραμίδας, βάφονται με έντονα χρώματα, διακοσμούνται με ανάγλυφα φατνώματα, τοιχογραφίες και στήλες με πετρογλυφικά που πολλά δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί. Οι θεοί εξευμενίζονται μέσα από πολύπλοκες τελετές με προσφορές κοπάλ (λιβάνι), λουλουδιών και αίματος - κάποιες φορές ανθρώπινου. Πρώτος ο βασιλιάς τρυπούσε τη γλώσσα του με αγκάθια αλόης και προσέφερε το αίμα του στους θεούς, ενώ αργότερα δεν δίσταζαν να θυσιάσουν κάποιο ανθρώπινο θύμα. Οι Μάγια βασιλείς προσέχουν την εμφάνισή τους, ντύνονται με δέρματα ιαγουάρων και διακοσμούν τις καλύπτρες της κεφαλής με πολλά σπάνια μακριά φτερά του πουλιού κετσάλ. Πολύτιμα χρυσά κοσμήματα, μεγάλα σκουλαρίκια και βραχιόλια σε χέρια και πόδια συμπληρώνουν την εμφάνισή τους, όπως και οι διάστικτες πέτρες τυρκουάζ στα λιμαρισμένα μυτερά δόντια τους. Η τρίτη και τελευταία περίοδος του πολιτισμού του λαού αυτού ξεκινά το 900 μ.Χ. Πόλεις εγκαταλείπονται και καλύπτονται από πυκνή ζούγκλα, άλλες πόλεις χτίζονται και ο λαός μετακινείται συνεχώς διωγμένος από φυσικά φαινόμενα όπως σεισμοί και πλημμύρες, αλλά και επιδημίες, επαναστάσεις και πολέμους.

Η μικρή πόλη Κοπάν Ρούινας



Ανάμεσα σε φυτείες καπνού και σε φυτείες καφέ (η χώρα φημίζεται τόσο για τα πούρα όσο και για τον καφέ της) η μικρή πόλη έχει κρατήσει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, με πλακόστρωτους δρόμους, ασπρισμένους τοίχους, κεραμοσκεπές στα χαμηλά σπιτάκια που βάφονται σε έντονα χρώματα, και τους κατοίκους της με τα παραδοσιακά καπέλα πάνω στα άλογα. Η μικρή Κοπάν Ρούινας απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα από το διασημότερο τελετουργικό κέντρο των Μάγια στην Ονδούρα, Κοπάν. Οι 6.000 κάτοικοι της αγροτικής αυτής περιοχής τα τελευταία χρόνια έχουν υπολογίσιμο εισόδημα από τον τουρισμό. Το Παρκ Σεντράλ είναι η κεντρική πλατεία της πόλης με τον Καθεδρικό και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μάγια, ανάμεσα στα εκθέματα του οποίου ξεχωρίζει η αυθεντική Στήλη Β που απεικονίζει τον βασιλιά «18 Κουνέλι» - τον «Μεγάλο Κτίστη» που έχασε το κεφάλι του από τον βασιλιά του αντίπαλου βασιλείου της Κιρινγκουά της Γουατεμάλας. Εκτίθενται επίσης διάφορα κεραμικά και αντικείμενα από νεφρίτη, ένα ημερολόγιο των Μάγια, ιερογλυφικά, καθώς και τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον «Τάφο του Μάγου». Πρόκειται τον τάφο σαμάνου ιερέα που πέθανε γύρω στα 700 μ. Χ. και βρέθηκε στην ανατολική πλευρά της Πλάσα ντε λος Χαγκουάρες.

«Λας Σεπουλτούρας»

Κάποτε ενώνονταν με τη Μεγάλη Πλατεία με μυστικό μονοπάτι, αφού εκεί ήταν ο χώρος κατοικιών των πλουσίων και ευγενών της πόλης. Σήμερα τα ερείπια μαρτυρούν έναν πολυτελή χώρο που σε περίπου 50 κτίρια γύρω από 11 αυλές στέγαζε τουλάχιστον 250 άτομα. Το κεντρικό κτίριο ονομάζεται «Σπίτι των Μπακάμπ» (των ευγενών αξιωματούχων), καθώς στολίζεται εξωτερικά με τα υπερμεγέθη κεφάλια 10 ανδρών που φορούν καπέλα με φτερά, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχει με μεγάλη τράπεζα διακοσμημένη με ιερογλυφικά. Οι Σεπουλτούρας απέχουν περί τα 2 χιλιόμετρα από τον κύριο αρχαιολογικό χώρο και καλό είναι να τις επισκεφθείτε με ξεναγό. Επίσης, προσοχή στα πάσης φύσεως έντομα και ερπετά που κυκλοφορούν στη σχετικά απομονωμένη περιοχή με την οργιώδη βλάστηση των Σεπουλτούρας.

Από τον «Μαχ Κίνα Γιας Κουκ Μο» στον «Ου Σιτ Τοκ»

Τα κεραμικά που έχουν βρεθεί στην περιοχή αποδεικνύουν ότι η κοιλάδα του Κοπάν κατοικήθηκε τουλάχιστον από το 1200 π.Χ. και με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα. Ευρήματα τάφων αποδεικνύουν επίδραση από τον πολιτισμό των Ολμέκων από το 900-600 π.Χ. Ο μυστηριώδης βασιλιάς με το όνομα «Μαχ Κίνα Γιας Κουκ Μο», που σημαίνει «Ο Μέγας Κύριος του Ηλιου Κετσάλ Μακάου», ίδρυσε τη δυναστεία των βασιλέων του Κοπάν το 426 μ.Χ. και ο ίδιος βασίλεψε για εννέα χρόνια. Μάγος ο ίδιος, λατρεύτηκε από τους επιγόνους του ως ημίθεος. Για τους επόμενους βασιλείς δεν έχουμε ιδιαίτερες πληροφορίες, παρά μόνο τα ονόματά τους που έχουν σωθεί σε πετρογλυφικά στηλών και βωμών. Ανάμεσα στους μεγάλους βασιλείς ξεχωρίζει ο 12ος, «Καπνός Ιαγουάρος», που έμεινε στην Ιστορία ως σοφός, πλούσιος και δυνατός, κάνοντας το Κοπάν στρατιωτικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Βασίλεψε από το 628 ως το 695, και μάλιστα τα έργα του μνημονεύονται με θαυμασμό ακόμη και σε στήλη της αντίπαλης πόλης Κιρινγκουά. Διάδοχός του, ο ονομαστός βασιλιάς «18 Κουνέλι», ο 13ος βασιλιάς της δυναστείας, που επαύξησε τη δύναμη του βασιλείου ως το 738. Δυστυχώς όμως στον πόλεμο με την Κιρινγκουά πιάστηκε αιχμάλωτος και αποκεφαλίστηκε. Τότε τον διαδέχθηκε ο «Πίθηκος Καπνός» και εν συνεχεία ανέλαβε ο γιος του «Κοχύλι με Καπνό» που έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους «οικοδόμους» της δυναστείας. Αυτός ήταν που έδωσε εντολή να χτιστεί η «Μεγάλη Σκάλα με τα Ιερογλυφικά», η οποία διηγείται τα κατορθώματα των βασιλιάδων από την ίδρυση της δυναστείας ως το 755 που χτίστηκε και πρόκειται για την εκτενέστερη επιγραφή που αποκαλύφθηκε ποτέ σε πόλη των Μάγια. Ο διάδοχός του «Γιας Πακ» ή «Πρώτο Φως της Μέρας», ο 16ος βασιλιάς, συνέχισε την οικοδόμηση της πόλης, ενώ ο διάδοχός του «Ου Σιτ Τοκ» που ανέλαβε το 822 ήταν ο τελευταίος βασιλιάς. Η αύξηση του πληθυσμού κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής είχε αποτέλεσμα την εξάντληση των γεωργικών πόρων, με συνέπεια οι άνθρωποι να αποψιλώνουν συνεχώς εδάφη που πλημμύριζαν τον χειμώνα και καταστρέφονταν οι σοδειές. Γύρω στο 1200 την εγκατέλειψαν και οι τελευταίοι αγρότες και το Κοπάν αφέθηκε στην αγκαλιά της άγριας ζούγκλας.

Ο αρχαιολογικός χώρος



Η κοιλάδα του Κοπάν κατοικήθηκε από την πρώτη χιλιετία π.Χ., δεν αποτέλεσε όμως περιοχή των Μάγια πριν από το 400 μ.Χ. Μεταξύ 5ου και 9ου αιώνα μ.Χ. το Κοπάν έφτασε στο ζενίθ της ακμής του. Τα ερείπια περιγράφονται για πρώτη φορά το 1576, σε ένα γράμμα του Ντιέγκο Γκαρσία ντε Παλάσιος προς τον ισπανό βασιλιά Φελίπε Β', που έγινε γνωστό στα 1860. Οπως αναφέρεται, τότε ζούσαν στην περιοχή μόλις πέντε οικογένειες που δεν γνώριζαν τίποτα για τα αρχαία ερείπια. Τρείς αιώνες αργότερα ο ισπανός στρατηγός Χουάν Γκαλιντό επισκέφθηκε την περιοχή και έκανε τον πρώτο χάρτη των ερειπίων. Ηταν όμως οι Αμερικανοί Στέφενς και Κέιθεργουντ που έστρεψαν πάνω στο Κοπάν όλα τα φώτα με τη δημοσίευση του βιβλίου τους «Incidents of Travel in Central America, Chiapas and Yucatan» το 1841, ενώ το 1885 ο Μόντσλεϊ φωτογράφισε τον αρχαιολογικό χώρο. Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει το κύριο κομμάτι, το Μουσείο Γλυπτικής και το «Λα Σεπουλτούρας». Στον κύριο αρχαιολογικό χώρο, μετά την είσοδο βρίσκεται το Κέντρο Επισκεπτών, όπου μπορείτε να αγοράσετε κάποιο βιβλίο με πληροφορίες, να προμηθευτείτε νερό και σάντουιτς, αλλά και να συναντήσετε τοπικούς ξεναγούς που έναντι μικρής αμοιβής θα αναλάβουν την ξενάγησή σας αν δεν έχετε έρθει οργανωμένοι. Λίγα μέτρα πιο κάτω από το Κέντρο Επισκεπτών, ξεκινά το μονοπάτι στη φύση, όπου θα διανύσετε αρκετά μέτρα μέσα στη ζούγκλα αν το επιλέξετε για την ξενάγησή σας, ενώ σε απόσταση 400 μέτρων βρίσκεται το κεντρικό γκρουπ των οικοδομημάτων. Ο κεντρικός αρχαιολογικός χώρος περιβάλλεται σε απόσταση 24 χλμ. από 3.450 ερείπια κτιρίων, τα περισσότερα σε απόσταση περίπου 500 μέτρων από το κεντρικό γκρουπ. Επιπλέον στην ευρύτερη ζώνη έχουν καταγραφεί 4.509 μνημεία σε 1.420 σημεία, σε απόσταση 135 χλμ. από τα κεντρικά οικοδομήματα. Από αυτές τις ανακαλύψεις οι αρχαιολόγοι συμπέραναν ότι ο πολιτισμός του Κοπάν έφτασε στο ζενίθ γύρω στα τέλη του 8ου αιώνα μ.Χ. και ότι η κοιλάδα είχε πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους, αριθμό που άγγιξε ξανά κατά τη δεκαετία του 1980.

Οι Στήλες της Μεγάλης Πλατείας



Αν και ο αρχαιολογικός χώρος στο Κοπάν είναι ένας από τους λιγοστούς της χώρας, δεν παύει να είναι πολύ σημαντικός χάρη στις μεγάλες στήλες που βρίσκονται τοποθετημένες μπροστά από κάθε πυραμίδα και βεβαίως στις Στήλες της Μεγάλης Πλατείας. Οι στήλες αυτές τοποθετούνταν από κάθε βασιλιά και παρείχαν πληροφορίες για τον ίδιο, την καταγωγή του και τα πεπραγμένα της βασιλείας του. Οι περισσότερες παριστάνουν τους βασιλείς με την τελετουργική συμβολική ενδυμασία τους στη μία πλευρά και στην άλλη το πρόσωπο που συμβόλιζε - εξαιρούνται κάποιες στήλες που στην πίσω πλευρά είναι σκαλισμένες με πολύπλοκα ιερογλυφικά. Οι Στήλες της Μεγάλης Πλατείας χρονολογούνται από το 613-738 μ. Χ. κατά τις βασιλείες του «Καπνού Ιαγουάρου» και του «18 Κουνέλι». Από ίχνη κόκκινου χρώματος στη στήλη C που έχει μπροστά της έναν βωμό σε σχήμα χελώνας καταλαβαίνουμε ότι οι στήλες ήταν χρωματιστές. Επίσης όλες οι στήλες σε ορισμένο σημείο τους έχουν τοποθετημένες κρύπτες για τις θυσίες ή τις προσφορές. Η στήλη Η χρονολογείται από το 721 μ.Χ. και την απεικόνισε για πρώτη φορά σε σκίτσο ο Αμερικανός Κέιθεργουντ. Η στήλη Β παριστάνει την ενθρόνιση του βασιλιά «18 Κουνέλι» σαν να αναδύεται μέσα από τα σαγόνια του ουράνιου τέρατος, συγκρίνοντας τον νεαρό διάδοχο με τον ανατέλλοντα ήλιο. Το σκήπτρο του έχει μορφή φιδιού με δύο κεφάλια και στα χέρια του κρατά το ιερό σύμβολο των θυσιών, ενώ το όλο δημιούργημα παριστάνει τη γη στη μορφή τέρατος με δύο κεφάλια.

Θεωρείται ότι η ομορφότερη είναι η στήλη Α, που χρονολογείται από το 731 μ.Χ. και πρόκειται για αντίγραφο αφού η αυθεντική βρίσκεται προστατευμένη στο Μουσείο. Η στήλη 4 αξίζει επίσης την προσοχή σας. Στη βάση του Κτιρίου 2 η στήλη D επίσης παριστάνει τον βασιλιά «18 Κουνέλι» και μάλιστα στην πίσω πλευρά της υπάρχουν δύο σειρές ιερογλυφικών, ενώ στη βάση της ένας βωμός φέρει ανάγλυφα με απεικονίσεις του Τσακ, θεού της βροχής. Προσέξτε επίσης τον βωμό G με τα δύο κεφάλια ερπετών που ανήκει στις δημιουργίες της τελευταίας περιόδου του 800 μ.Χ.

Το Μουσείο Γλυπτικής των Μάγια

Το μουσείο ξεκίνησε να λειτουργεί το 1996 και θεωρείται μοναδικό στον κόσμο για τα εκθέματα γλυπτικής τέχνης των Μάγια. Στην εσωτερική του αυλή θα δείτε μια μακέτα του κύριου αρχαιολογικού χώρου, ενώ στο εσωτερικό κατ' αρχάς θα τραβήξει την προσοχή σας το αντίγραφο της πυραμίδας Ροσαλίλα, βαμμένης σε έντονο κόκκινο χρώμα, όπως ήταν την περίοδο κατασκευής της. Η γλυπτική κάνει την εμφάνισή της και φτάνει σε υψηλά επίπεδα στις στήλες και στους περίτεχνους ιερούς βωμούς. Οι περισσότερες στήλες που μεταφέρθηκαν εδώ για να προστατευθούν από τις καιρικές συνθήκες φέρουν ανάγλυφο πορτρέτο κάποιου βασιλέα στη μια πλευρά, ενώ στην άλλη είναι σμιλεμένες με ιερογλυφικά που εξιστορούν την περίοδο της βασιλείας του. Ολες οι στήλες συνοδεύονται από έναν βωμό, ενώ οι 16 βασιλείς του Κοπάν απεικονίζονται στον βωμό Ο που χρονολογείται το 776 μ.Χ. Παρατηρήστε τις σκαλισμένες πάνω στη πέτρα λεπτομέρειες των στηλών A, N, P και βεβαίως του βωμού Q, που έχει την πιο περίτεχνη και συμβολική διακόσμηση.

Η «Σκάλα με τα Ιερογλυφικά»

Από τα σημαντικότερα οικοδομήματα του συγκροτήματος είναι η «Σκάλα των Ιερογλυφικών», που βρίσκεται στην πυραμίδα νότια του Γηπέδου της Πελότας και είναι έργο του βασιλιά «Κοχύλι με Καπνό» κατά το 734 μ.Χ. Αν και όλο το οικοδόμημα καλύπτεται από μια μεγάλη τέντα για την προστασία του από τον καυτό ήλιο, μπορείτε ακόμη να πάρετε μιαν ιδέα. Τα 63 ανηφορικά σκαλιά διηγούνται την ιστορία της δυναστείας των βασιλέων του Κοπάν μέσα από μερικές χιλιάδες ανάγλυφα και ιερογλυφικά. Ως σήμερα δεν έχουν πλήρως αποκρυπτογραφηθεί καθώς είναι αρκετά αυτά που είτε έχουν αποκοπεί είτε έχουν καταστραφεί. Στη βάση της Σκάλας είναι τοποθετημένη η Στήλη Μ (756 μ.Χ.) που απεικονίζει τον κατασκευαστή βασιλιά «Κοχύλι με Καπνό» με εντυπωσιακή καλύπτρα κεφαλής από φτερά, ενώ τα ιερογλυφικά στην πίσω όψη μιλούν για την έκλειψη ηλίου εκείνης της χρονιάς. Ο βωμός μπροστά στη στήλη απεικονίζει ένα ανθρώπινο κεφάλι να αναδύεται από τα σαγόνια ενός ερπετού. Τον Ιούνιο του 1989, μέσω μιας σήραγγας που άνοιξαν οι αρχαιολόγοι στο κτίσμα, ανακαλύφθηκε τάφος με διάφορα κτερίσματα, όπως αντικείμενα από νεφρίτη, καθώς και κεραμικά με ζωγραφικά σχέδια.

Το Γήπεδο της Πελότας

Κοντά στη Μεγάλη Πλατεία βρίσκεται το Γήπεδο της Πελότας που έχει το σχήμα ενός Ι και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Κεντρική Αμερική. Είναι ανοιχτό στον Νότο και κλειστό με σκαλιά στον Βορρά, καθώς επίσης υπάρχει και μια στήλη. Το κυρίως γήπεδο χωρίζεται από τρία κύρια σημεία τοποθετημένα στον κεντρικό άξονα του διαδρόμου. Τρία κεφάλια μακάου - το φτερωτό σύμβολο του ημερήσιου ήλιου - είναι τοποθετημένα στο επικλινές κάθε πλευράς του γηπέδου. Το παιχνίδι της πελότας παιζόταν από δύο ομάδες αιχμαλώτων οι οποίοι χρησιμοποιώντας μόνο τα γόνατα, τους αγκώνες και τους γοφούς, φορώντας μια βαριά σιδερένια ζώνη, έπρεπε να περάσουν μια βαριά μπάλα από καουτσούκ μέσα από ένα μικρό δακτυλίδι που ήταν τοποθετημένο σε ψηλό σημείο του γηπέδου. Στο τέλος θυσιαζόταν τελετουργικά η χαμένη ομάδα ή μόνο ο αρχηγός της. Ηταν παιχνίδι περισσότερο τελετουργικό παρά αθλητικό και συμβόλιζε τον θρίαμβο της ζωής πάνω στις δυνάμεις του θανάτου. Το γήπεδο που βλέπουμε είναι το τρίτο του αρχαιολογικού χώρου, ενώ τα άλλα δύο προηγούμενα καλύφθηκαν όταν αυτό κατασκευάστηκε.

Η Ακρόπολις

Μερικά ανηφορικά σκαλοπάτια από τη «Σκάλα των Ιερογλυφικών» οδηγούν στον «Ναό των Επιγραφών» που πήρε το όνομά του από τα ιερογλυφικά με τα οποία είναι διακοσμημένοι οι τοίχοι στην κορυφή της σκάλας του. Στη νότια πλευρά του Ναού βρίσκονται η Ανατολική Πλατεία και η Δυτική Πλατεία του αρχαιολογικού χώρου. Εδώ θα δείτε και το αντίγραφο του Βωμού Q στον φυσικό του χώρο (το αυθεντικό βρίσκεται στο Μουσείο) που απεικονίζει τους 16 βασιλείς του Κοπάν ολοκληρώνοντας με τον δημιουργό του, τον Γιας Πακ. Μάλιστα στο πίσω μέρος του βωμού σε μια κρύπτη θυσιών βρέθηκαν τα κόκαλα από 15 ιαγουάρους και πολλά μακάου που πιθανόν να θυσιάστηκαν σε δόξα του βασιλιά και των προγόνων του. Στην Ανατολική Πλατεία βρέθηκε και ο τάφος του Γιας Πακ κάτω από το Κτίριο 18, δυστυχώς συλημένος.

Η Ροσαλίλα και η Μαργαρίτα του Κτιρίου 16

Κάνοντας τομές και σκάβοντας υπόγεια τούνελ στα μνημεία οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πέντε διαφορετικές φάσεις κτισίματος του Κοπάν. Ο,τι βλέπουμε εμείς σήμερα αφορά την τελική φάση που ανήκει μεταξύ 650 και 820 μ.Χ. Είναι γνωστό βεβαίως ότι κάθε νέος βασιλιάς Μάγια, όταν αποφάσιζε να επεκτείνει ένα οικοδόμημα, δεν γκρέμιζε το προηγούμενο παρά το κάλυπτε με την καινούργια κατασκευή. Ετσι αποκαλύφθηκε ο υπέροχος ναός Ροσαλίλα, του οποίου αντίγραφο μπορείτε να δείτε στο Μουσείο Γλυπτικής, καθώς και ο παλαιότερος ναός Μαργαρίτα, που βρέθηκε κάτω από τον Ροσαλίλα και χτίστηκε 150 χρόνια νωρίτερα. Ο κόκκινος ναός Ροσαλίλα βρέθηκε το 1989 σχεδόν σε άριστη κατάσταση από τους αρχαιολόγους που έσκαψαν σήραγγα στο κτίριο 16, το κεντρικό κτίριο της Ακρόπολης. Η Ροσαλίλα αφιερώθηκε το 571 από τον 10ο βασιλιά του Κοπάν, «Ιαγουάρο του Φεγγαριού», και θεωρήθηκε τόσο ιερή ώστε όταν χτίστηκε το Κτίριο 16 πρόσεξαν ώστε η Ροσαλίλα να μην πάθει την παραμικρή φθορά. Μπορείτε να δείτε και τις δύο πυραμίδες κατεβαίνοντας με ασφάλεια στο φωτιζόμενο τούνελ που άνοιξαν οι αρχαιολόγοι κάτω από το Κτίριο 16, όπου όχι μόνο το θέαμα είναι εντυπωσιακό αλλά προκαλεί και δέος στους επισκέπτες.

πρόσβαση

Η πόλη Κοπάν Ρούινας απέχει µόλις 14 χλµ. από τα σύνορα µε τη Γουατεµάλα και οι περισσότεροι επισκέπτες έρχονται από το γουατεµαλέζικο Ελ Φλορίντο. Η απόσταση από την πρωτεύουσα Πόλη της Γουατεµάλα για το Ελ Φλορίντο είναι 280 χλµ., περίπου 6-7 ώρες µε πούλµαν. Αν δεν ταξιδεύετε οργανωµένα, µπορείτε να πάρετε κάποιο λεωφορείο της γραµµής από τα σύνορα για το Κοπάν Ρούινας. Αν ταξιδεύετε στην Ονδούρα, µπορείτε να έρθετε στο Κοπάν από το αεροδρόµιο της πόλης Σαν Πέδρο Σούλα, που απέχει 169 χλµ. - περίπου τρεις ώρες, µε απευθείας λεωφορείο. Την περίοδο αυτή την καλύτερη προσφορά για να πετάξετε από Αθήνα για Σαν Πέδρο Σούλα δίνει η αεροπορική εταιρεία United Airlines µέσω Μονάχου και Χιούστον µε τη συνεργασία της Lufthansa (τσεκάρετε αν χρειάζεστε βίζα Αµερικής). Μέσα στην πόλη οι αποστάσεις είναι µικρές και µετακινείστε άνετα και µε τα πόδια ή ακόµη µπορείτε να νοικιάσετε άλογο αν γνωρίζετε ιππασία.

διαμονή

Το ξενοδοχείο «Clarion Hotel Copan Ruinas» (Copan Ruinas, τηλ.: +504 2 651 4480, 81, 82, www.clarionhotel.com/hotel-copan_ruinas) απέχει µόλις 2 χλµ. από τον αρχαιολογικό χώρο. Είναι το µεγαλύτερο ξενοδοχείο στη Δυτική Ονδούρα, διαθέτει πισίνα και όµορφο κήπο, ενώ τα δωµάτιά του είναι πλήρως εξοπλισµένα και διακοσµηµένα µε καλόγουστα έπιπλα. Το «Hotel Marina Copan» (Copan Ruinas, τηλ.: +504 2 651 4070, 71, www.hotelmarinacopan.com) βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία της µικρής πόλης και πρόκειται για το καλύτερο ξενοδοχείο της. Η «Hacienda San Lucas» (www.haciendasanlucas.com) είναι ένα ανακαινισµένο παραδοσιακό αγροτόσπιτο ηλικίας 100 ετών και βρίσκεται σκαρφαλωµένη σε καταπράσινο λόφο πάνω από την κοιλάδα του Κοπάν. Το οικοτουριστικό συγκρότηµα προσφέρει πολλές δραστηριότητες στη φύση, καθώς και ένα καλό εστιατόριο. Το «Plaza Copan» (τηλ.: + 504 2 651 4039, www.plazacopanhotel.com) είναι ένα µικρό ξενοδοχείο νεοαποικιοκρατικού στυλ στην καρδιά της πόλης.

φαγητό

Καλαµπόκι και τσίλι είναι τα πιο βασικά συστατικά της καθηµερινής διατροφής. Αλεσµένο το καλαµπόκι γίνεται αλεύρι και µε τη σειρά του πλάθεται σε τορτίγιας, ετσιλάδας, ταµάλας κ.ά. Το τσίλι νοστιµίζει τα φαγητά και η καυτερή γεύση του δροσίζει στις υψηλές θερµοκρασίες. Το παραδοσιακό πιάτο που θα δοκιµάσετε στην Ονδούρα και σερβίρεται σε όλα τα εστιατόρια είναι το «πλάτο τύπικο». Αυτό περιλαµβάνει τορτίγιες καλαµποκιού, ρύζι, φασόλια, τηγανητές µπανάνες, πατάτες, γιούκα, τυρί, κοτόπουλο ή κρέας, και ντοµάτα σαλάτα. Τα «ταχαντίτας» είναι τσιπς από τηγανητή µπανάνα και πωλούνται σε µικρά σακουλάκια σχεδόν σε κάθε γωνιά των δρόµων και ταιριάζουν πολύ όµορφα µε την τοπική µπίρα «Νασιονάλ». Η «σόπα ντε µοντόνγκο» είναι η κυριακάτικη επίσηµη σούπα του τραπεζιού και είναι η ονδουριάνικη εκδοχή του πατσά, καθώς γίνεται από στοµάχι ζώου.

Πασχάλη Μαρία