Γράφει ο Andrei Kolesnikov,
The New York Times *
Την ημέρα της αποτυχημένης εξέγερσης του Γεβγκένι Πριγκόζιν στη Ρωσία, η Μόσχα σιώπησε. Η κίνηση ήταν αραιή εκείνο το Σάββατο και λίγος κόσμος κυκλοφορούσε στους δρόμους. Εκδηλώσεις ακυρώθηκαν και τα πάρκα έκλεισαν καθώς πρακτικά σχεδόν όλοι έμειναν στα σπίτια τους, προσηλωμένοι στο διαδίκτυο καθώς το κονβόι του ιδιωτικού στρατού του Πριγκόζιν πλησίαζε προς τη ρωσική πρωτεύουσα.
Οι Μοσχοβίτες αγόραζαν επίσης αεροπορικά εισιτήρια. Οι τιμές των πτήσεων εκτός χώρας εκτινάχθηκαν στα ύψη την ημέρα εκείνη, καθώς οι Ρώσοι έπαιρναν τις προφυλάξεις τους. Δεν ανησυχούσαν τόσο για την προοπτική ενός Προέδρου Πριγκόζιν όσο για το ανεπιθύμητο ενδεχόμενο συγκρούσεων στους δρόμους της τυπικά ζωντανής, ανέμελης πόλης τους. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, οι σύγχρονοι Μοσχοβίτες, όπως και οι κάτοικοι άλλων μεγάλων πόλεων της Ρωσίας, φοβούνται μια ριζική αλλαγή στον άνετο τρόπο ζωής τους, ιδιαίτερα μια αλλαγή που θα μπορούσε να επιφέρει στρατιωτικό νόμο ή, χειρότερα, μία γενικευμένη επιστράτευση και κλείσιμο των συνόρων.
Τελικά, η προέλαση της διαβόητης δύναμης Wagner του κ. Πριγκόζιν προς τη Μόσχα ήταν βραχύβια και έληξε με έναν κλαυθμό σε μία βιαστικά μεσολαβημένη συμφωνία αμνηστίας και τα στρατεύματά του να αποχωρούν από την κατεχόμενη νότια πόλη του Ροστόφ Ον Ντον. Παρά το χάος και τα ερωτήματα που διατηρούνται σχετικά με το τι συνέβη, το σύστημα του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν επιβίωσε.
Προς ώρας, τουλάχιστον. Η ανταρσία του κ. Πριγκόζιν, όσο σκοτεινή και πρόχειρα σχεδιασμένη και αν ήταν, κατάφερε να κάνει κάτι κρίσιμο: άνοιξε μια τρύπα στην καμπάνια του Κρεμλίνου να διαβεβαιώσει τους Ρώσους ότι όλα είναι καλά - ότι η οικονομία ανθεί, ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα φτάσει σε αυτούς, ότι ο στρατός επικεντρώνεται στη νίκη.
Ο κ. Πούτιν σήμερα δεν είναι αυτός που ήταν τις περασμένες εβδομάδες. Ο κ. Πριγκόζιν έδωσε στους Ρώσους μια φευγαλέα ματιά ενός εναλλακτικού μέλλοντος και με αυτόν τον τρόπο έδωσε σε περισσότερους Ρώσους λόγους να αμφιβάλλουν για την ηγεσία του. Είναι πράγματι ο κ. Πούτιν η παντοδύναμη, τύπου τσάρου, φιγούρα που νόμιζαν ότι ήταν; Αυτό είναι το ερώτημα που οι περισσότεροι απλοί Ρώσοι θα αρχίσουν τώρα, επιτέλους, να θέτουν στους εαυτούς τους.
Ο κ. Πριγκόζιν, παρόλο που κατέστη μία σχετικά δημοφιλής προσωπικότητα μεταξύ ορισμένων ομάδων, δεν ήταν ποτέ σοβαρός ή πειστικός υποψήφιος ως εθνικός ηγέτης. Οι δηλώσεις του για τον πόλεμο στην Ουκρανία, για παράδειγμα, υπήρξαν ακραία αντιφατικές τις τελευταίες εβδομάδες. Πρώτα είπε ότι για να νικήσουν τον εχθρό στην Ουκρανία, οι Ρώσοι θα πρέπει να σφίξουν τα ζωνάρια τους και να είναι έτοιμοι να ζήσουν σαν Βορειοκορεάτες. Όχι πολύ αργότερα, ακολούθησε μία εντελώς διαφορετική οδό - δεν υπήρχε καμία ανάγκη εισβολής στην Ουκρανία, υποστήριξε.
Ένα μέτρο της σουρεαλιστικής φύσης της επιχείρησης του κ. Πριγκόζιν, και της σταθερότητας στη Ρωσία σήμερα, είναι η σύγχυση για το τι έλπιζε να πετύχει όταν έθεσε το ταχέως κινούμενο κονβόι του σε πορεία προς τη Μόσχα. Ένα κοινό που έχει με τον κ. Πούτιν, πέραν του ότι και οι δύο αναδύονται από τα βάθη του αυταρχικού συστήματος, είναι ότι έχουν προβλήματα με τον καθορισμό στόχων και το στρατηγικό όραμα. Τι ήθελε να κάνει ο κ. Πριγκόζιν; Να αντικαταστήσει τον κ. Πούτιν, τον δάσκαλό του στο επάγγελμα της απόκτησης εξουσίας; Υπερβολικά φιλόδοξο. Να ανατρέψει την πρόσφατή του νέμεσις, τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου; Πολύ μίζερο, και σίγουρα δεν θα άξιζε έναν εμφύλιο στην πρωτεύουσα της Ρωσίας.
Εκτιμώντας ίσως ότι ο κ. Πούτιν ήταν τελικά ισχυρότερος και ότι οι στόχοι της δικής του εκστρατείας ήταν αβέβαιοι, ο κ. Πριγκόζιν συμφώνησε σε μεσολαβημένες διαπραγματεύσεις με τον απεσταλμένο του κ. Πούτιν, Πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο, και σταμάτησε το κονβόι του.
Παρόλα αυτά, η εξέγερση έδωσε στον κόσμο ένα σπάνιο παράθυρο στην αργή παρακμή του ρωσικού κράτους. Κανένα κράτος με λειτουργικούς θεσμούς δεν μπορεί να ευδοκιμήσει ενώ βρίσκεται στην επιδίωξη ενός παράλογου στρατιωτικού επεκτατισμού, ο οποίος αντιβαίνει του νοήματος των δημοκρατικών και αστικών αξιών, με σημαντικότερη εκ των οποίων της ανθρώπινης ζωής. Κατά τη μετάβαση της Ρωσίας από τη δημοκρατία στον αυταρχισμό και στον υβριδικό ολοκληρωτισμό, ο κ. Πούτιν και ο στενός κύκλος των ελίτ του έχουν αποικίσει την κοινωνία των πολιτών και οικοδόμησαν ένα καταπιεστικό σύστημα. Αυτό δεν είναι σημάδι δύναμης, αλλά απόγνωσης. Και η ανάθεση κρίσιμων κυβερνητικών λειτουργιών σε εξωτερικούς συνεργάτες, όπως ο στρατιωτικός ρόλος που δόθηκε στον κ. Πριγκόζιν και την Wagner του, είναι μία κραυγαλέα εκδήλωση της αδυναμίας αυτής.
Η ανταρσία του κ. Πριγκόζιν ήταν αξιοσημείωτη γιατί, τελικά, η αμφισβήτηση στο σύστημα του κ. Πούτιν ήρθε εξ ολοκλήρου εκ των έσω, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες του. Όπως το τέρας του Φρανκενστάιν που στράφηκε εναντίον του ίδιου του δημιουργού του, ο κ. Πριγκόζιν, ο οποίος είχε τις ευλογίες του κ. Πούτιν για να αναπτύξει τον ιδιωτικό του στρατό, έδειξε στους Ρώσους ότι το σύστημα θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα διαφορετικό μέλλον - ένα μέλλον χωρίς τον κ. Πούτιν.
Οι Ρώσοι πολίτες δεν παρατάχθηκαν πίσω από τους άνδρες του κ. Πριγκόζιν, αλλά του έδωσαν κατευόδιο ήρωα όταν κινητοποίησε τις δυνάμεις του από το Ροστόφ ον Ντον το βράδυ εκείνου του Σαββάτου. Ακόμα κι αν δεν είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τη σχετική ασφάλεια και σταθερότητά τους για έναν εμφύλιο πόλεμο, πολλοί Ρώσοι λαχταρούν την αλλαγή, τον ανταγωνισμό, λέξεις που ακούγονται διαφορετικά από τις επίσημες ομιλίες του κ. Πούτιν και των πληκτικών συναδέλφων του με τα γκρι χιτώνια. Λαϊκισμός, εν τέλει. Ο κ. Πριγκόζιν ενσάρκωσε τη φωνή του λαϊκισμού, στέλνοντας ένα αντι-ελιτιστικό μήνυμα παρόλο που είναι προϊόν της ίδιας της ελίτ και ο ίδιος.
Τελικά, μία απτή εναλλακτική στον κ. Πούτιν δεν προήλθε από το φιλελεύθερο και το δημοκρατικό στρατόπεδο, δεν ήρθε από τους αντιφρονούντες και τις οργανώσεις πολιτών που διώκει βάναυσα το καθεστώς του, αλλά από τον βαθύτερο πυρήνα του συστήματος του ίδιου του κ. Πούτιν. Αυτός είναι ο λόγος που αποκάλεσε την ανταρσία "πισώπλατη μαχαιριά". Χρειάστηκε ο απόλυτος insider για να καταδείξει τις ρωγμές στο σύστημα.
Οι ρωγμές αυτές δεν πρόκειται να αποδιώξουν τον κ. Πούτιν από την εξουσία στο τώρα. Ίσως να μην το κάνουν ποτέ. Αλλά καταλαβαίνει ότι αυτές - και εκείνος - έχουν εκτεθεί. Πώς το ξέρουμε; Δεν ανέφερε ούτε μία φορά το όνομα του κ. Πριγκόζιν στις ομιλίες του από όταν εμφανίστηκε η απειλή του πραξικοπήματος. Ποιο είναι το άλλο όνομα που δεν αναφέρει ποτέ ο κ. Πούτιν; Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης ο οποίος του έθεσε τέτοια απειλή που τον έριξε στη φυλακή: ο Αλεξέι Ναβάλνι.
* Ο κ. Kolesnikov είναι ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center.
© 2023 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"
0 Σχόλια