Του Κώστα Ράπτη
Ένας Ερντογάν διαφορετικός από τον αυταρχικό και αντιδυτικό ηγέτη της τελευταίας δεκαετίας; Ή απλώς ένας μαιτρ των υποκριτικών προσαρμογών, με το βλέμμα στραμμένο στις δημοτικές εκλογές του ερχόμενου Μαρτίου και τη συναλλαγματική κρίση που σκιάζει την πρόσφατη εκλογική του νίκη;
Εγκαινιάζοντας την τρίτη (και τελευταία) προεδρική του θητεία, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε ως πρώτο καθήκον τον ορισμό της νέας κυβέρνησής του. Και οι εκπλήξεις που επεφύλασσε ήταν πολλές. Από τα 18 μέλη του υπουργικού συμβουλίου, μόνο δύο διατηρούν τις θέσεις που κατείχαν και πριν. Δύο υφυπουργοί αναβαθμίζονται σε υπουργούς και δύο πρώην υπουργοί επανέρχονται στα πράγματα. Κατά τα λοιπά, τα δύο τρίτα του σώματος στελεχώνονται από νέα πρόσωπα.
Ποιοι είδαν την έξοδο
Πολλοί από τους πρωτοκλασάτους υπουργούς της προηγούμενης κυβέρνησης εξελέγησαν στη νέα Εθνοσυνέλευση, γεγονός που σύμφωνα με το ισχύον σύστημα συνιστά ασυμβίβαστο με την ανάληψη κυβερνητικής θέσης. Ήταν διάχυτη η πεποίθηση ότι επρόκειτο να εγκαταλείψουν την βουλευτική τους έδρα, για να επανέλθουν στα προηγούμενα καθήκοντα. Όμως ο Ερντογάν έκρινε διαφορετικά – αποδεικνύοντας ότι αποτελεί τον μοναδικό κυρίαρχο του παιχνιδιού.
Έτσι είδαν την πόρτα της εξόδου τα δύο εκείνα πρόσωπα που ήρθαν στο προσκήνιο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και ήσαν τα περισσότερο φιλόδοξα και αυτονομημένα: ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ (τ. αρχηγός ενόπλων δυνάμεων) και ο προσφιλής στους ακροδεξιούς εταίρους υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού. Οι δύο αυτοί άνδρες, από κοινού με τον μέχρι πρότινος υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου (ο οποίος φέρεται ότι θα αναλάβει το καθήκον να κατακτήσει τον δήμο της γενέτειράς του Αττάλειας για λογαριασμό του κυβερνώντος κόμματος) προσωποποίησαν επίσης την περισσότερο ενοχλητική για τη Δύση και επιθετική προς τα έξω εκδοχή της πολιτικής Ερντογάν.
"Σκιά" του προέδρου
Πλέον τα βλέμματα στρέφονται κατεξοχήν στους νέους υπουργούς Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν και Οικονομικών, Μεχμέτ Σιμσέκ. Ο πρώτος υπήρξε επί 13 χρόνια επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, και βρίσκεται αδιαλείπτως στο πλευρό του Ερντογάν από το 2003. Η ΜΙΤ, ο όγκος της οποίας τετραπλασιάσθηκε επί των ημερών του Χακάν Φιντάν, έμεινε αλώβητη από την τεράστια θεσμική αναστάτωση που έφεραν οι εκκαθαρίσεις μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, καθώς και η μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό, ενώ βρίσκεται στην καρδιά των προσπαθειών ανάδειξης της χώρας σε περιφερειακή δύναμη.
Ο 55χρονος Φιντάν έχει παρελθόν στο στράτευμα (όπου υπηρέτησε από το 1986 έως το 2001, με θητεία και στο Κέντρο Πληροφοριών της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ στη Γερμανία), στον ακαδημαϊκό χώρο (με σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο Μπίλκεντ της Άγκυρας), αλλά και στο πεδίο της διπλωματίας, όντας κατεξοχήν ο άνθρωπος του Ερντογάν για εμπιστευτικές επαφές με κάθε πιθανό συνομιλητή.
Υπήρξε ο μόνος από τουρκικής πλευράς ο οποίος κρατούσε τον δίαυλο επικοινωνίας με το Ισραήλ, κατά τη φάση διακοπής των διμερών σχέσεων, καθώς και ο πρώτος που ανέλαβε από το 2020 την αποκατάσταση των επαφών με τη Δαμασκό, έχοντας προϋπάρξει ακριβώς εκείνος ο οποίος συντόνισε τη στρατολόγηση και τον εξοπλισμό πολλών χιλιάδων ισλαμιστών ανταρτών κατά της Συρίας του Άσαντ. Ως άνθρωπος των υπηρεσιών χαίρει, εννοείται, και της εκτίμησης των Ρώσων συνομιλητών του.
Πρώτος φάκελος: Σουηδία
Αν ο Φιντάν είναι ήδη πεπειραμένος και ευέλικτος διπλωμάτης, την αμείλικτη πλευρά του φανερώνει ο ρόλος του στις απαγωγές γκιουλενιστών από το εξωτερικό και τις δολοφονικές επιθέσεις με drones εναντίον στελεχών του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ. Άλλωστε τα δύο αυτά αλληλένδετα ζητήματα τον "καταδιώκουν" σε όλη του τη διαδρομή: ήδη από το 2009 ο (κουρδικής καταγωγής εκ πατρός) Φιντάν συμμετείχε, ως στέλεχος τότε του πρωθυπουργικού γραφείου, στις εμπιστευτικές συνομιλίες με το ΡΚΚ στο Όσλο, που επέφεραν την εκεχειρία της περιόδου 2008-2015, ενώ το 2012 εισαγγελέας (πιθανότατα γκιουλενικής επιρροής) στοχοποίησε αυτές τις επαφές καλώντας τον σε απολογία για "επαφές με την τρομοκρατία".
Ήδη από τις πρώτες ημέρες του στο υπουργείο ο Φιντάν ρίχτηκε "στα βαθιά" με τις τηλεφωνικές επικοινωνίες που είχε με τον Σουηδό και τον Αμερικανό ομόλογό του, ενόψει της Ατλαντικής Συνόδου Κορυφής τον Ιούλιο στο Βίλνιους, καθώς η Άγκυρα παζαρεύει σκληρά το βέτο της στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, με πιθανότερο αντάλλαγμα την απεμπλοκή του προγράμματος των μαχητικών F-16.
Το μεγάλο comeback
Ο νέος ισχυρός άνδρας της τουρκικής οικονομίας Μεχμέτ Σιμσέκ επιφορτίζεται με το καθήκον της προσέλκυσης επενδύσεων και της αποκατάστασης της εικόνας της Τουρκίας στον κόσμο των αγορών.
Ο 56χρονος Σιμσέκ ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σύμβουλος της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα και κατόπιν υπήρξε στέλεχος της Merill Lynch με έδρα τη Βρετανία. Ανέλαβε για πρώτη φορά το υπουργείο Οικονομικών την περίοδο 2009-2015 και κατόπιν την αντιπροεδρία της κυβέρνησης (με ευθύνη τον οικονομικό τομέα) μέχρι το 2018, οπότε συγκρούσθηκε με τον Ερντογάν. Μετά τη μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό δεν ανέλαβε άλλα δημόσια καθήκοντα.
Το όνομά του είχε ήδη ακουστεί πριν από τη διεξαγωγή των εκλογών, αλλά ο Σιμσέκ φέρεται να διαπραγματεύθηκε σκληρά σε αλλεπάλληλες συναντήσεις με τον Ερντογάν, ώστε να εξασφαλίσει, προτού αποδεχθεί την πρόταση επανόδου στην κυβέρνηση, την απαιτούμενη ελευθερία κινήσεων για τον ίδιο και την ηγεσία της κεντρικής τράπεζας (απ’ όπου έχουν περάσει τέσσερις διαφορετικοί διοικητές σε μία πενταετία).
Έκπληξη στην κεντρική τράπεζα
Και πράγματι, τον δικό του διορισμό ακολούθησε η τοποθέτηση-έκπληξη στην ηγεσία της κεντρικής τράπεζας της 41χρονης Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν, αποφοίτου του Πρίνστον, με προϋπηρεσία στην Goldman Sachs, τη χρηματοπιστωτική Marsh & McLennan Companies, τη διοίκηση της Tiffany & Co., αλλά και της First Republic Bank, που κατέρρευσε πέρσι. Αντικαθιστά τον Σαχάπ Καβτζίογλου, ο οποίος ως κύριο προσόν είχε την προγενέστερη αρθρογραφία του στον φιλοκυβερνητικό τύπο υπέρ της ερντογανικής πολιτικής των χαμηλών επιτοκίων εν μέσω υψηλού πληθωρισμού.
Στόχος της πρώτης γυναίκας διοικήτριας της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας είναι προφανώς η αντιμετώπιση της καταβύθισης των συναλλαγματικών διαθεσίμων σε αρνητικά πραγματικά επίπεδα και η αποκατάσταση της διεθνούς εικόνας της τουρκικής οικονομίας, που κατά τον Σιμσέκ θα πρέπει να επιστρέψει "σε ορθολογική βάση".
Το ερώτημα της συμμόρφωσης με το Στρασβούργο
Σε μία χώρα όπου υπήρξαν χιλιάδες οι καταδίκες για "προσβολή του προσώπου του προέδρου" αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη η μετεκλογική απαλλαγή ενός από τα γνωστότερα θύματα πολιτικών διώξεων στη γείτονα: του επίτιμου προέδρου του τουρκικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, Τανέρ Κιλίτς, ο οποίος κρατούνταν με κατηγορίες "συνεργασίας με τρομοκράτες" οι οποίοι κατέπεσαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου. Η πρόσφατη απαλλαγή του Κιλίτς και άλλων τριών συγκατηγορουμένων του γεννά το ερώτημα κατά πόσον η νέα κυβέρνηση Ερντογάν προτίθεται να ακολουθήσει τις αποφάσεις του Στρασβούργου και σε ό,τι αφορά δύο άλλες υποθέσεις κρατουμένων υψηλού προφίλ: των συνιδρυτών του φιλοκουρδικού κόμματος HDP Σελαχατίν Ντεμίρτας και Φιγκέν Γιούκσενταγ και του μαικήνα-αντιβιστή Οσμάν Καβάλα. Τυχόν αλλαγή στάσης σε αυτές τις υποθέσεις θα σήμαινε ότι η Άγκυρα επενδύει αποφασιστικά στη βελτίωση της εικόνας της στην Ευρώπη.
0 Σχόλια