Sponsor

ATHENS WEATHER

Ασυμφιλίωτη σύγκρουση δύο κόσμων στις κάλπες της Τουρκίας


Του Κώστα Ράπτη

Όχι "ποιος", αλλά "πώς". Το διεθνές και ελληνικό ακροατήριο στέκεται μπροστά στις αυριανές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της Τουρκίας διερωτώμενο για το αποτέλεσμα και τις επιπτώσεις του στη συνολική συμπεριφορά της γειτονικής χώρας. Όμως το ερώτημα που προβάλλει όλο και κρισιμότερο δεν αφορά τόσο το πρόσωπο του νικητή, αλλά την ίδια τη δυνατότητα της Τουρκίας να αποφύγει ανώμαλες εξελίξεις. Στο δίλημμα "Ερντογάν ή Κιλιτσντάρογλου" η απάντηση θα μπορούσε απλώς να είναι "αποσταθεροποίηση" – και η πιθανότητα αυτή θα πρέπει να αποτελέσει την κυριότερη πηγή ανησυχίας της Αθήνας.

Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, καθώς η πόλωση που επικρατεί στην τουρκική κοινωνία και κυρίως ο βαθμός ελέγχου του κράτους από τον νυν πρόεδρο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για μια ομαλή εναλλαγή στην κορυφή, που να μη βιώνεται από τους ενδιαφερόμενους ως υπαρξιακή απειλή.

Μολονότι η εποχή των στρατιωτικών δικτατοριών έχει για τη γείτονα περάσει (οριστικά, όπως δείχνει η αποτυχία της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016) το είδος του καθεστώτος που έχει οικοδομηθεί τα τελευταία χρόνια θέτει την πρόκληση ούτε λίγο ούτε πολύ μιας πραγματικής μεταπολίτευσης – διά της κάλπης.

Όχι εκλογές, αλλά δημοψήφισμα

Το τοπίο είναι ασφυκτικό: εκκαθαρίσεις στα στράτευμα και τον κρατικό μηχανισμό μετά το 2016, μαζικές διώξεις αντιπάλων, ασφυκτικός έλεγχος του ενημερωτικού τοπίου, αλλά και του επιχειρηματικού "παιχνιδιού" από το "Παλάτι", συνταγματικές αλλαγές που δημιούργησαν ένα προσωποκεντρικό προεδρικό σύστημα δίχως θεσμικά αντίβαρα, καθαιρέσεις δημοτικών αρχόντων, καθώς και μια διάχυτη λογική "εσωτερικού εχθρού", διαπλεκόμενη με τον θρησκευτικό ζήλο του κυβερνητικού μπλοκ, αλλά και τη ρητορική του "εθνικού μεγαλείου" που επιβουλεύονται οι ξένοι.

Όλα αυτά δεν προϊδεάζουν για αθόρυβη εγκατάλειψη του προεδρικού θώκου από τον Ερντογάν, μολονότι η κοινωνική πλειοψηφία που τον έφερε στα πράγματα εμφανίζει πια σαφείς ρωγμές, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Για την σύμπραξη ισλαμιστών και εθνικιστών που κυβερνά τη γείτονα, οποιαδήποτε υποχώρηση θα συνιστούσε ταυτοτική αυτοακύρωση και "προδοσία" απέναντι στο "πεπρωμένο" της δημιουργίας μιας "νέας Τουρκίας". Σε ένα πιο πεζό επίπεδο δε, το σύστημα περί την οικογένεια Ερντογάν έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για τις ποινικές περιπέτειες που πιθανότητα του επιφυλάσσει η απώλεια της εξουσίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι για να απειληθεί για πρώτη φορά στα σοβαρά ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας, όπως θεωρείται ότι συμβαίνει τώρα, χρειάστηκε να στοιχηθεί πίσω από την αντίπαλη υποψηφιότητα του κεντροαριστερού κεμαλιστή, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, όχι απλώς ο ετερόκλητος εξακομματικός συνασπισμός που του έδωσε, και πάλι με τριβές, το χρίσμα (και στον οποίο επίσης εκπροσωπούνται εθνικιστές, ισλαμιστές και κεντροδεξιοί), αλλά εμμέσως και ο αριστερός συνασπισμός περί το υπό διωγμόν φιλοκουρδικό κοινοβουλευτικό κόμμα HDP, ο οποίος δεν πρόβαλλε δικό του προεδρικό υποψήφιο. Στην πραγματικότητα, οι αυριανές εκλογές δεν είναι παρά ένα δημοψήφισμα με τον ερώτημα "τον Ερντογάν ή οποιονδήποτε άλλο;".

Το θρίλερ με τον "τρίτο άνθρωπο"

Όπως δεν είναι τυχαίο ότι η πορεία προς τις κάλπες σημαδεύεται από κάθε λογής ανησυχητικά και παράδοξα συμπτώματα: από το πετροβόλημα εναντίον του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και υποφήφιου αντιπροέδρου του Κιλιτσντάρογλου, Εκρέμ Ιμάμαγλου, εν ώρα προεκλογικής συγκέντρωσης και τις σποραδικές επιθέσεις εναντίον εκλογικών κέντρων της αντιπολίτευσης, μέχρι τα όσα εντυπωσιακά συνέβησαν τα προηγούμενα 24ωρα με την υποψηφιότητα του Μουχαρέμ Ιντζέ.

Κυριότερος υποψήφιος της αντιπολίτευσης στις προεδρικές εκλογές του 2018, μετά από πρόταση του Κιλιτσντάρογλου, ο Ιντζέ είχε αποχωρήσει από το κόμμα του και βρέθηκε να καταθέτει φέτος υποψηφιότητα, σε μία κίνηση η οποία θεωρούνταν ευρέως ότι ενθαρρύνθηκε από το "Παλάτι", ώστε ο Ερντογάν να αφαιρέσει ψήφους από τον βασικό αντίπαλό του και κυρίως να αυξήσει τις πιθανότητες μεταφοράς της αναμέτρησης σε δεύτερο γύρο, με το πλεονέκτημα της αναμενόμενης εξασφάλισης φιλο-ερντογανικής πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση από την πρώτη Κυριακή.

Όμως ο Ιντζέ, ο οποίος σε μια πρώτη φάση κατέγραφε δημοσκοπικές επιδόσεις άνω του 5% (με μεγάλη διείσδυση στην κρισιμότερη μερίδα του εκλογικού σώματος, δηλ. τους νέους που ψηφίζουν πρώτη φορά), βρέθηκε, καθώς εντεινόταν η πόλωση, να μην μπορεί να επιτελέσει τον ρόλο του, υποχωρώντας σε επίπεδα κάτω από το 2%, ενώ τοπικές οργανώσεις του κόμματός του τον εγκατέλειπαν προσχωρώντας στο στρατόπεδο του Κιλτσντάρογλου.

Σε αυτό το φόντο, ο Ιντζέ ανακοίνωσε προχθές Πέμπτη ότι αποχωρεί από τις προεδρικές εκλογές (μολονότι το ψηφοδέλτιό του θα διανεμηθεί κανονικά και η ψηφοφορία των αποδήμων έχει ήδη ολοκληρωθεί) και θα ρίξει το βάρος του στην είσοδο του Πατριωτικού Κόμματος στην Εθνοσυνέλευση, η οποία κινδυνεύει να μείνει "χωρίς μια αυθεντικά κεμαλιστική φωνή".

Όμως ό,τι θα μπορούσε υπό άλλες συνθήκες απλώς να χαρακτηρισθεί ηρωική έξοδος από μία χαμένη μάχη, χρωματίσθηκε από πρωτοφανή ίντριγκα, καθώς είχε προηγηθεί η διαρροή στο διαδίκτυο "ροζ βίντεο" στο οποίο φέρεται να πρωταγωνιστεί ο Ιντζέ.

Ο ίδιος μίλησε για deep fake δημιουργημένο με βάση τις εικόνες ισραηλινής πορνογραφικής ιστοσελίδας, αλλά και για διαρκείς απόπειρες "δολοφονίας χαρακτήρα" τις οποίες υφίσταται από τη στιγμή που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του. Πρόσθεσε, δε, ότι η αποχώρησή του θα στερήσει από την εξακομματική αντιπολίτευση το πρόσχημα να αποδώσει την επικείμενη ήττα της στη δική του υποψηφιότητα.

Οιονεί "διεθνοποίηση" της μάχης

Οι αντιδράσεις στην εξέλιξη αυτή υπήρξαν ακόμη πιο παράδοξες. Ο μεν Ερντογάν τα απέδωσε όλα στην "τρομοκρατική οργάνωση" του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα, Φετουλάχ Γκιουλέν, ενώ έσπευσε να θυμίσει ότι και ο Κιλιτσντάρογλου ανέλαβε την ηγεσία του κόμματός του, όταν ο προκάτοχός του Ντενίζ Μπαϊκάλ έπεσε θύμα δημοσιοποίησης "ροζ βίντεο".

Ο Κιλιτσντάρογλου, πάλι, διέπραξε κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό. Κάλεσε μέσω Twitter τους "αγαπητούς Ρώσους φίλους" να μην αναμειγνύονται στα εσωτερικά της Τουρκίας, κατηγορώντας τους ότι βρίσκονται "πίσω από τα μοντάζ, τις συνωμοσίες, τα deep fake, τις κασέτες που αποκαλύφθηκαν σε αυτή τη χώρα". Σημειώνεται ότι ήδη από τις αρχές του μηνός ο ίδιος είχε κατηγορήσει ονομαστικά στελέχη της διεύθυνσης πληροφοριών της τουρκικής προεδρίας ότι συνεργάζονται με τον κόσμο του dark web, ενώ συνεργάτες του έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για deep fakes με τα οποία θα επιχειρηθεί παρέμβαση στην προεκλογική εκστρατεία.

Η απάντηση του Κρεμλίνου ήταν ότι όσοι διοχέτευσαν τις σχετικές πληροφορίες στον Κιλιτσντάρογλου είναι ψεύτες. (Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς αφενός ότι ο κεμαλιστής ηγέτης σπεύδει να καταγγείλει μια εξέλιξη που όλοι θεωρούν ότι τον ευνοεί, αλλά και ότι η ρωσική πλευρά επιλέγει να κατηγορήσει όχι τον ίδιο, αλλά τους πληροφοριοδότες του.)

Είναι προφανές ότι και οι δύο μονομάχοι "διεθνοποιούν" τρόπον τινά τη σύγκρουσή τους, εμφανίζοντάς την περίπου ως μία σύγκρουση Ρωσίας και Δύσης δι' αντιπροσώπων για την εξασφάλιση επιρροής στην Τουρκία.

Πώς διαμορφώνονται τα δημοσκοπικά δεδομένα

Σε κάθε περίπτωση, οι εκλογικοί συσχετισμοί είναι οριακοί – και η εκτίμηση ότι η αποχώρηση Ιντζέ καθιστά πιο πιθανή την επικράτηση του Κιλιτσντάρογλου από τον πρώτο γύρο είναι βεβιασμένη. Οι εναπομείναντες μέχρι προχθές υποστηρικτές του "τρίτου ανθρώπου" ήταν ακριβώς αυτοί που δεν ακολούθησαν το κύμα των διαρροών προς τον Κιλιτσντάρογλου.

Περισσότερο περίπλοκα καθιστά τα πράγματα η φημολογία, που όμως διέψευσε ο άμεσα ενδιαφερόμενος, ότι πρόκειται να αποσυρθεί και ο τέταρτος υποψήφιος των προεδρικών εκλογών, ήτοι ο εθνικιστής Σινάν Ογάν, ο οποίος φέρεται να συγκεντρώνει σχεδόν 5% της πρόθεσης ψήφου. Η παραμονή του στη μάχη διατηρεί υψηλές τις πιθανότητες να χρειαστεί δεύτερος γύρος προεδρικών εκλογών σε δεκαπέντε ημέρες.

Αν πιστέψουμε πάντως τις περισσότερες τουρκικές εταιρείες δημοσκοπήσεων, ο Κιλιτσντάρογλου βρίσκεται ένα βήμα "πριν φτάσει στην πηγή". Κατά την Konda, η οποία προέβλεψε επιτυχώς τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών του 2014 και 2018, η πρόθεση ψήφου υπέρ του ηγέτη της εξακομματικής αντιπολίτευσης υπολογιζόταν στο 49,6%, έναντι 43,7% υπέρ του Ερντογάν. Αντίστοιχα η MetroPoll δίνει ποσοστό 49,1% στον Κιλιτσντάρογλου και περίπου 47% στον νυν πρόεδρο. Σύμφωνα δε με την Yöneylem, ο Ερντογάν αποσπά το 44,4% (+1,9% σε σύγκριση με τα τέλη Απριλίου), ο Κιλιτσντάρογλου 49,5% (+0,9%), ο Ιντζέ 1,4% (-2,3%) και ο Ογάν 4,7% (-0,5%). Και οι τρεις αυτές έρευνες χρονολογούνται πριν από την ανακοίνωση της αποχώρησης Ιντζέ.

Η κατακερματισμένη Εθνοσυνέλευση

Αλλά ακόμη και αν ο Κιλιτσντάρογλου τα καταφέρει είναι μέγα ερώτημα το πώς θα καταφέρει να κυβερνήσει με βάση τις ισορροπίες που προβλέπονται για την Εθνοσυνέλευση. Σύμφωνα με την Konda η συμμαχία περί τον Ερντογάν αναμένεται να αποσπάσει το 44% της ψήφου στις βουλευτικές εκλογές, ενώ το κόμμα του Κιλιντσντάρογλου περίπου 30% και αυτό της εθνικίστριας συμμάχου του Μεράλ Άκσενερ τουλάχιστον 8% (με τους υπόλοιπους εταίρους της εξακομματικής να περιορίζονται σε αμελητέα ποσοστά). Το Πράσινο Αριστερό Κόμμα, στο οποίο εντάχθηκε υπό τον φόβο της επικείμενης απαγόρευσής του το HDP, εκτιμάται ότι θα λάβει από 9% έως 12%. Με άλλα λόγια, μολονότι το κομμένο στα μέτρα του Ερντογάν Σύνταγμα θα διευκόλυνε αρχικά μια προεδρία Κιλιτσντάρογλου, η νέα κυβέρνηση δεν θα μπορεί να νομοθετήσει παρά μόνο στη βάση ασταθών συμμαχιών με το Πράσινο Αριστερό Κόμμα, υπό τον διαρκή κίνδυνο της διαρροής των εθνικιστών της Άκσενερ, η οποία άλλωστε έχει τις δικές της φιλοδοξίες για το μέλλον. Ο Κιλιτσντάρογλου, υπενθυμίζεται, έχει υποσχεθεί ότι θα είναι πρόεδρος της μίας θητείας.

Τελευταία ευκαιρία

Αλλά μέχρι τότε θα πρέπει πρώτα να έχει διασφαλισθεί ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν χωρίς παρατράγουδα, ότι οι οπαδοί του Ερντογάν που φέρουν όπλα δεν θα κινηθούν ανεξέλεγκτα, ότι η διαφορά της προεδρικής κάλπης θα είναι σαφής και όχι οριακή και αμφισβητήσιμη. Αν, πάλι, ο Ερντογάν επικρατήσει αναμένεται αντίστοιχη αμφισβήτηση του αποτελέσματος από την αντιπολίτευση, η οποία γνωρίζει ότι δεν θα της δοθεί παρόμοια ευκαιρία, καθώς το HDP θα απαγορευθεί λίαν συντόμως, ο Ιμάμογλου θα στερηθεί τα πολιτικά του δικαιώματα λόγω εκκρεμούς δικαστικής υπόθεσης, ενώ αντίστοιχες πιέσεις θα δέχονται όλοι και περισσότεροι πρωταγωνιστές των πιο συμβατικών πολιτικών δυνάμεων. Και στο σενάριο οιονεί διεθνοποίησης της τουρκικής εκλογικής μάχης που έχει ήδη στηθεί, κορυφαία σημασία θα έχει η στάση των δυτικών πρωτευουσών και της Μόσχας ήδη από τη βραδιά της προβλεπόμενης αποστολής των συγχαρητήριων τηλεγραφημάτων.

Τα φραστικά ανοίγματα προς την Αθήνα και η "συνέχεια του κράτους"

"Με την Ελλάδα μπορούμε να αφήσουμε στην άκρη τις εχθρότητες και τους ανταγωνισμούς, αυτό έφθειρε πολύ και τις δύο χώρες και δεν πρέπει να συνεχιστεί. Εύχομαι οι εκλογές και της Ελλάδας και της Τουρκίας να γίνουν η αρχή μιας νέας εποχής. Εμείς από την Τουρκία στέλνουμε στην Ελλάδα τους εγκάρδιους φιλικούς χαιρετισμούς μας". Αυτό ήταν το μήνυμα που επέλεξε να στείλει, μιλώντας στο περιθώριο προεκλογικής του συγκέντρωσης ο Ταγίπ Ερντογάν προς τον ανταποκριτή της "Καθημερινής", Μανώλη Κωστίδη, ενώ σε ερώτηση αν έχει να στείλει κάποιο μήνυμα ή ευχή στον Έλληνα πρωθυπουργό απάντησε: "Αυτές τις εντυπώσεις πρέπει να τις διατηρήσει ο Μητσοτάκης και να τηρήσει τους λόγους του".

Αλλά και ο Κιλιτσντάρογλου, χωρίς να αναφερθεί ειδικά στα ελληνοτουρκικά, έσπευσε σε προεκλογική του ομιλία να προαναγγείλει "στροφή 180 μοιρών στην εξωτερική πολιτική", επικαλούμενος τη ρήση του Κεμάλ Ατατούρκ "Ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο". Ο υποψήφιος της εξακομματικής αντιπολίτευσης υποσχέθηκε: "Με όλους τους γείτονές μας θα ζήσουμε μέσα σε κλίμα ειρήνης και ηρεμίας". Πρόκειται, ωστόσο, για τον ίδιο άνθρωπο ο οποίος προ ημερών επανέφερε με προεκλογικό του βίντεο το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών, κατηγορώντας μάλιστα την κυβέρνηση Ερντογάν ότι "δεν έκανε τίποτα" για το θέμα. Και πρόκειται για τον ίδιο υποψήφιο, ο οποίος τονίζει ότι οι κρατικές πολιτικές έχουν συνέχεια και βρίσκονται υπεράνω κομματικών διαιρέσεων. Πράγμα που αξίζει να το θυμούνται και οι δυτικές πρωτεύουσες, αν ελπίζουν σε μία ριζική απομάκρυνση της Άγκυρας από τη Μόσχα.


* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια