Toυ Κώστα Ράπτη
Πότε το πένθος μετατρέπεται σε οργή; Το ερώτημα αυτό θα καθορίσει το άμεσο μέλλον της Τουρκίας, μετά το εφιαλτικό πλήγμα της Δευτέρας, οπότε μέσα σε εννέα ώρες δύο σεισμικές δονήσεις, εντάσεως άνω των 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, μετέτρεψαν σε τοπίο καταστροφής το νοτιοανατολικό τμήμα της γειτονικής μας χώρας, καθώς και τα βόρεια της πολλαπλά δοκιμαζόμενης Συρίας.
Από τα χείλη του αντιπροέδρου Φουάντ Οκτάι έγινε χθες γνωστό ότι ο αριθμός των νεκρών στην Τουρκία ξεπέρασε τις 18.000, ενώ τα κτίρια που κατέρρευσαν υπολογίζονται σε 6.444. Πρόκειται, ωστόσο, για προσωρινό απολογισμό, καθώς οι αγνοούμενοι και οι εγκλωβισμένοι χωρίς ελπίδα εκτιμάται ότι ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες, ενώ τα κτίρια που δεν θα είναι δυνατό να κατοικηθούν είναι βέβαιο ότι ξεπερνούν σε αριθμό αυτά που κατέρρευσαν. Εν μέσω χαοτικών σκηνών και με μεγάλο μέρος των σεισμόπληκτων περιοχών να είναι απομονωμένες, το πραγματικό μέγεθος της καταστροφής δεν έχει αποκαλυφθεί στη φρικτή πληρότητά του.
Περίπου 1 εκατομμύριο Τούρκοι έχουν βρεθεί άστεγοι, ενώ με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο έχει επηρεαστεί το 15% του συνολικού πληθυσμού.
Με άλλα λόγια, το πλήγμα αποδεικνύεται βαρύτερο από αυτό του 1999, που λειτούργησε ως μείζον ορόσημο στην πρόσφατη τουρκική ιστορία, καθώς ο σεισμός της Νικομήδειας με τα τουλάχιστον 17.000 θύματα κατέδειξε τη γύμνια του κρατικού μηχανισμού και τραυμάτισε το κύρος της κυρίαρχης έως τότε στρατο-γραφειοκρατίας, ανοίγοντας τον δρόμο, κατά κοινή εκτίμηση, για την ανατροπή που έφερε λίγα χρόνια μετά η έλευση του Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία.
Τα αμείλικτα ερωτήματα
Η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται κατά μακάβριο τρόπο, καθώς, τρεις μήνες πριν από τις προγραμματισμένες για τις 14 Μαΐου προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, οι κυβερνώντες καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήματα τα οποία δεν μπορούν να παρακαμφθούν.
Γιατί ο κρατικός μηχανισμός (συμπεριλαμβανομένου του στρατού) υπήρξε σε πολλές από τις σεισμόπληκτες περιοχές άφαντος κατά το πρώτο κρίσιμο 24ωρο μετά τον διπλό σεισμό; Γιατί η υπηρεσία διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων είναι υποστελεχωμένη και διοικείται από έναν στερούμενο προσόντων πολιτικό εγκάθετο; Πώς αξιοποιήθηκαν οι 88 δισ. λίρες (περίπου 4,35 δισ. ευρώ) που συγκεντρώθηκαν με την καθιέρωση μετά το 1999 ειδικού "φόρου σεισμού", ως ειδικού τέλους στην κινητή τηλεφωνία; Γιατί πέρσι διατέθηκε μόλις το 0,5% του κρατικού Προϋπολογισμού σε προγράμματα αστικού σχεδιασμού; Γιατί από τις 75 νομοθετικές προτάσεις σχετικές με την αντισεισμική προστασία που κατατέθηκαν στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση μετά το 2018 μόνο 5 έγινες δεκτές από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία; Γιατί οι κυβερνώντες έχουν προχωρήσει σε αλλεπάλληλες "αμνηστίες" στην αυθαίρετη δόμηση; Και κυρίως: Ποιος ο ρόλος της "Συμμορίας των Πέντε", ήτοι των κατασκευαστικών ομίλων Cengiz Holding, Kalyon Construction, Kolin Construction, Limak Holding και MNG Holding, που, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα κορυφαίων παγκοσμίως που εξασφάλισαν τα περισσότερα κρατικά συμβόλαια για έργα υποδομών μεταξύ 1990 και 2020;
Η "Νέα Τουρκία" του Ταγίπ Ερντογάν αποκαλύπτεται ευάλωτη – όσο και τα "χάρτινα" κτίριά της. Ένα οικοδόμημα διαπλοκής ικανό να εμφανίζει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης (με οδηγό τις κατασκευές), αλλά χωρίς πραγματική ανθεκτικότητα απέναντι σε απρόβλεπτες δοκιμασίες.
Ο "έλεγχος του αφηγήματος"
Οι κυβερνώντες απαντούν στην πρόκληση με τον τρόπο που κατεξοχήν γνωρίζουν: τον "έλεγχο του αφηγήματος" και την αναζήτηση εχθρών. Την ώρα που ο Ερντογάν προχωρούσε σε μια καλά "χορογραφημένη" περιοδεία σε σεισμόπληκτες επαρχίες (για χάρη της οποίας έκλεισε για ώρες και ο μόνος δρόμος που συνέδεε τη ρημαγμένη Αντιόχεια με τον έξω κόσμο) και υποσχόταν ότι εντός έτους θα ξαναχτιστεί η περιοχή με τριώροφα και τετραώροφα, το Twitter (που χρησιμοποιείται ευρύτατα από το κοινό για την αναζήτηση αγνοουμένων κ.ο.κ.) εμφάνιζε προβλήματα λειτουργίας και η Διεύθυνση Ασφαλείας καθιέρωνε ανοιχτή γραμμή για καταγγελίες διασποράς ψευδών ειδήσεων.
Προφανώς, η διεξαγωγή των εκλογών βρίσκεται στον αέρα, ενώ ήδη έχει επιβληθεί τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης (αχρείαστη, κατά την αντιπολίτευση, εφόσον η προεδρία διαθέτει συνταγματικά τις υπερεξουσίες που θα διευκόλυναν τη διαχείριση της καταστροφής) και, βέβαια, κανείς δεν μπορεί υπ' αυτές τις συνθήκες να εξασφαλίσει την άσκηση εκλογικού δικαιώματος στους κατοίκους των νοτιοανατολικών, εν οις και μέγα μέρος της κουρδικής κοινότητας.
Οι οικονομικές ανάγκες
Αλλά, πέρα από τα άμεσα ερωτήματα σε πολιτικό επίπεδο, η πορεία της Τουρκίας τα επόμενα χρόνια μπαίνει σε αχαρτογράφητη περιοχή. Οι σεισμόπληκτες επαρχίες αντιπροσωπεύουν το 12% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες που προκύπτουν αρχικά για την ανακούφιση των πληγέντων και κατόπιν για την ανοικοδόμηση υπερβαίνουν τις δυνατότητες μιας οικονομίας που ούτως ή άλλως δοκιμάζεται τα τελευταία χρόνια από πληθωριστικές πιέσεις, αποδυνάμωση του νομίσματος και εξάτμιση των συναλλαγματικών αποθεματικών. Το ενδεχόμενο μιας προσφυγής στο ΔΝΤ (το οποίο θα προσγειώσει συμβολικά και ουσιαστικά τις φιλοδοξίες της "ισχυρής Τουρκίας") βρισκόταν εκτός συζήτησης για τον Ερντογάν: τώρα αλλάζουν πολλά και ως προς αυτό.
Τι αλλάζει από την άποψη της εξωτερικής πολιτικής
Ομοίως, στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, ο "ακτιβισμός" μιας Τουρκίας πρόθυμης να επικαλείται ή και να χρησιμοποιεί το χαρτί της σκληρής ισχύος στην περιοχή της δίνει προς το παρόν τη θέση του σε περισσότερο επιτακτικές προτεραιότητες στο εσωτερικό. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι διαγράφονται οι ευρύτερες στρατηγικές επιδιώξεις (τις οποίες άλλωστε μοιράζονται τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση), οι υλικοί όροι για την προώθησή τους εκλείπουν για το αμέσως επόμενο διάστημα.
Οι διαρκώς εκτοξευόμενες από τον περασμένο Μάιο απειλές για νέα τουρκική επιχείρηση κατά των Κούρδων στη βόρεια Συρία ακούγονται πλέον εκτός τόπου, όπως και οι λεονταρισμοί προς την Ελλάδα του τύπου "θα έρθουμε νύχτα" − πόσω μάλλον που η ελληνική συνδρομή στο έργο των σωστικών συνεργείων συνέτεινε, αν μη τι άλλο σε επίπεδο κοινωνίας, στην εξάπλωση ενός κλίματος καλής θέλησης μεταξύ γειτόνων.
Κινήσεις εξομάλυνσης
Ωστόσο, η διεθνής ανταπόκριση στην καταστροφή βοηθά τη χώρα του Ταγίπ Ερντογάν να αυξήσει, αν όχι τον βαθμό ανεξαρτησίας στις επιλογές της, τουλάχιστον τον βαθμό αποδοχής της στη διεθνή σκηνή. Στη σκιά της καταστροφής, οι αλλεπάλληλες τηλεφωνικές επικοινωνίες του Τούρκου προέδρου με ξένους ηγέτες δίνουν την ευκαιρία να ενισχυθούν περαιτέρω πρόσφατα ανοίγματα προς χώρες με τις οποίες υπήρχαν τριβές, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία, να παραμερισθούν χρονίζοντες ανταγωνισμοί, όπως με την Αίγυπτο του στρατάρχη Σίσι, ενδεχομένως να επιταχυνθούν οι υπό ρωσική διαμεσολάβηση προσπάθειες επανασυμφιλίωσης με τη Συρία του Άσαντ, που βρέθηκε πλέον να μοιράζεται την ίδια καταστροφή.
Κυρίως όμως, η "διπλωματία των σεισμών" τροποποιεί τις συντεταγμένες της δύσκολης, αλλά κρίσιμης, τουρκο-αμερικανικής σχέσης. Αντί για τους μύδρους του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών κατά του Αμερικανού πρέσβη, με αφορμή τις αμερικανικές προειδοποιήσεις για επαπειλούμενες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία, οι κινήσεις συμπαράστασης της Ουάσινγκτον προς τη σεισμόπληκτη σύμμαχο διευκολύνουν ευρύτερου χαρακτήρα συνεννοήσεις στο εξής.
0 Σχόλια