Του Κώστα Ράπτη
Έχει ήδη συζητηθεί ευρέως η πρόσφατη έρευνα της εταιρείας δημοσκοπήσεων Metropoll στην οποία το 64% των ερωτηθέντων Τούρκων πολιτών απαντά αρνητικά στο ερώτημα "αν υπάρχει έχθρα μεταξύ του ελληνικού και του τουρκικού λαού” και το 31,3% θετικά. Από την Metropoll επίσης γνωρίζουμε ότι το 51% των Τούρκων θεωρεί πως η πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις αποτελεί "προσπάθεια δημιουργίας (προεκλογικής) ατζέντας”.
Ωστόσο, τα ενθαρρυντικά αυτά μηνύματα από την τουρκική κοινωνία έχουν ως πίσω όψη τους μια ανησυχητική πραγματικότητα: ότι δεν υπάρχουν στην πολιτική ζωή της γείτονος δυνάμεις που να μπορούν να εκφράσουν τέτοιες κοινωνικές τάσεις και να μην διακατέχονται από επιθετικότητα στα "εθνικά θέματα”.
Υπενθυμίζεται ότι ήταν η αξιωματική αντιπολίτευση της Τουρκίας, το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), το οποίο λάνσαρε την φιλολογία περί των "16 κατεχόμενων από την Ελλάδα τουρκικών νησιών του Αιγαίου”, πριν την οικειοποιηθούν οι κυβερνώντες – οι οποίοι άλλωστε μέχρι την εποχή σύναψης του τουρκο-λιβυκού μνημονίου προτιμούσε μια πολιτική "ήρεμων νερών” στα ελληνοτουρκικά.
Για το μέτωπο της αντιπολίτευσης, το οποίο άλλωστε περιλαμβάνει στους κόλπους του με πολλές αξιώσεις το προερχόμενο από διάσπαση του εθνικιστικού χώρου "Καλό Κόμμα” της Μεράλ Άκσενερ, η άσκηση αντιπολίτευσης στα θέματα εξωτερικής πολιτικής συνίσταται κυρίως στην καταγγελία των κυβερνώντων για μειοδοσία και στις εκκλήσεις για απομάκρυνση των Σύρων προσφύγων.
Αποτελεί ασφαλώς αντικειμενικό πρόβλημα για την αντιπολίτευση το γεγονός ότι ο Ερντογάν βρίσκεται "παντού στον χάρτη”, εναλλάσσοντας διαρκώς συμμαχίες και ακροβατώντας μεταξύ της Δύσης και του αναδυόμενου ευρασιατικού πόλου. Αλλά και ο κεμαλικός χώρος, ο οποίος ιστορικά ταυτίζεται με τον δυτικόστροφο εκσυγχρονισμό της χώρας, διαθέτει τους δικούς του άλυτους λογαριασμούς με το "Σύνδρομο των Σεβρών”, δηλ. την πεποίθηση ότι η Δύση, της οποίας ακριβώς προσπαθεί να αντιγράψει τους τρόπους και τα πλεονεκτήματα, φέρεται να βυσσοδομεί αενάως για τον διαμελισμό της Τουρκίας. Κύκλοι με παρόμοιες αντιλήψεις μέσα στον στρατό, που στο "χρηματιστήριο Ερντογάν” πέρασαν από την δυσμένεια στην ενσωμάτωση μετά το 2016, είναι άλλωστε αυτοί που εκπονούν φιλόδοξα δόγματα του τύπου της "Γαλάζιας Πατρίδας”.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον αρθρογράφο και διευθυντή της ιστοσελίδας Ahval, Γιαβούζ Μπαϊντάρ, το πρόβλημα είναι βαθύτερο και περιλαμβάνει και την τουρκική κοινωνία.
Όπως επισημαίνει σε κείμενό του που δημοσιεύθηκε την Κυριακή, η Τουρκική Δημοκρατία διεξάγει στα 99 χρόνια της ύπαρξής της έναν "διάλογο” σχετικά με το παρελθόν και την ταυτότητά της, ο οποίος δεν καταλήγει πουθενά, διαποτίζεται από εκδικητικότητα, την αποκόπτει από τον έξω κόσμο και σπρώχνει τα κρίσιμα ερωτήματα "κάτω από το χαλί” μιας διαρκούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
Κατά τον Μπαϊντάρ, τέτοιες ταυτοτικές μακρο-κρίσεις οδηγούν τα έθνη στον εξτρεμισμό και σε ριζοσπαστικές λύσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου – όπως συνέβη για προηγούμενη φορά στην τουρκική περίπτωση μετά την Επανάσταση των Νεότουρκών το 1908.
Οι πολιτισμικοί παράγοντες είναι σημαντικοί – και στην σημερινή Τουρκία η πόλωση, η αποδυνάμωση της αντίληψης της δημοκρατίας και η διαφθορά που διαχέεται από την κορυφή μέχρι τη βάση δημιουργούν μείζονα εμπλοκή.
Ο ίδιος αρθρογράφος επιμένει στην αρτηριοσκληρωτική φύση της τουρκικής πολιτικής σκηνής, στην οποία δεν μπορούν να βρουν πρόσβαση άνθρωποι της νεότερης γενιάς (με αποτέλεσμα να αποτελεί και μέγα αίνιγμα η ψήφος ή και η προσέλευση των νέων ψηφοφόρων που αποτελούν το 10% του συνόλου), ούτε να αποτυπωθεί το οικολογικό ρεύμα που όλο και περισσότερο αγγίζει την κοινωνία. Αντιθέτως, από πλευράς αντιπολίτευσης κυριαρχούν οι ίδιες φιγούρες που οδήγησαν τη χώρα σε αδιέξοδο την δεκαετία του '90. Συνολικά κυριαρχεί ένα πελατειακό σύστημα με πρωταγωνιστές άνδρες άνω των 60 ετών.
Οι πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, που γνώρισαν στο πρόσφατο παρελθόν μια σύντομη άνοιξη, έχουν καταπνιγεί και ο μόνος πολιτικός νέας γενιάς που διεκδίκησε πρωταγωνιστική θέση, ο Σελαχατίν Ντεμίρτας του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, πλέον σαπίζει στη φυλακή.
Όσο για τις φιλειρηνικές διαθέσεις του τουρκικού κοινού, προβληματισμό θα πρέπει να προκαλέσει η ύπαρξη μιας εθνικιστικής τάσης, μειοψηφικής μεν, αλλά όλο και πιο ισχυρής. Αν αθροιστούν τα ποσοστά των κομμάτων MHP, IP και Zafer, η εθνικιστική ψήφος έχει φθάσει στο 25%, καταγράφοντας ιστορικό υψηλό.
0 Σχόλια