Του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου
Πληθαίνουν οι χώρες όπου λόγω - ή και με αφορμή - την πανδημία αναστέλλονται δημοκρατικά δικαιώματα.
Θα μπορούσε να είναι κάτι που θα θεωρούνταν αναμενόμενο αν αφορούσε μόνο χώρες με αυταρχικά καθεστώτα ή εν πάση περιπτώσει με αμφιλεγόμενες ελευθερίες και ατομικά δικαιώματα ή έστω με κακό πολιτικό DNA ως προς την ατομική ελευθερία. Το είδαμε να συμβαίνει για παράδειγμα στις Φιλιππίνες όπου ο πρόεδρος Ντουτέρτε έδωσε εντολή να... πυροβολούνται όσοι έχουν συμπεριφορά ταραξία σε σχέση με την τήρηση των μέτρων περιορισμού και προστασίας από την πανδημία! Είδαμε σε αρκετές ασιατικές χώρες της μακρινής Ανατολής να καταργούνται δικαιώματα και ελευθερίες πολύ πέραν των όρων περιορισμού ή καραντίνας. Στο δε Χονγκ Κονγκ οι πολίτες φέρουν πλέον βραχιολάκια με... bar code με τα οποία ελέγχονται πλέον όλες οι κινήσεις τους. Η πανδημία κάποια στιγμή θα τελειώσει. Τα βραχιολάκια θα φύγουν;
Όμως δεν είναι δυστυχώς και τόσο μακριά μας η κατάργηση δημοκρατικών δικαιωμάτων. Συμβαίνει και μέσα στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χαρακτηριστική η περίπτωση Όρμπαν στην Ουγγαρία όπου επί της ουσίας μέσω της κήρυξης της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και την ανάληψη υπερεξουσιών απολαμβάνει πλέον εξουσίες σχεδόν δικτάτορα... Και ίσως και άλλες χώρες όπως η Πολωνία και ενδεχομένως η Τσεχία και η Σλοβακία ή και η Ρουμανία να οδεύουν σε αρκετά κοντινά μονοπάτια με αυστηροποίηση των μέτρων. Αλλά και στις παρυφές της Ευρωζώνης δεν λείπουν τα συμβάντα. Όπως για παράδειγμα στη Σερβία όπου έχουμε καθεστώς έκτακτης ανάγκης χωρίς να υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την πανδημία... Και δεν είναι μόνο αυτές οι χώρες. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που φέρονται να ενδιαφέρονται για την αναστολή ισχύος σε αυτές της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου...
Μπορεί στην Ελλάδα να μην αντιμετωπίζουμε ανάλογα ζητήματα, καθώς τα μέτρα προστασίας δεν αναστέλλουν δημοκρατικά δικαιώματα αλλά αφορούν ειδικά μόνο στην κίνηση των πολιτών. Δυσβάσταχτο αλλά εντός των προβλεπόμενων από το Σύνταγμα και χωρίς να αποκτούνται υπερεξουσίες. Στην Ελλάδα το θέμα της κατάστασης υγειονομικής ανάγκης έχει να κάνει επί της ουσίας -ως προς την κρατική εξουσία- μόνο στο θέμα της έκδοσης Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου. Δεν τίθεται θέμα αναστολής λειτουργιών, διαδικασιών και δικαιωμάτων όπως για παράδειγμα η πρόσβαση σε υπηρεσίες, ή δικαιοσύνη. Αυτό που πράγματι συμβαίνει είναι η αναστολή της λειτουργίας του δημόσιου χώρου και η αντικατάστασή του από έναν ψηφιακό χώρο. Όμως αυτός λειτουργεί με τους ίδιους "όρους" -τηρουμένων των αναλογιών- που λειτουργούσε και ο μεσαίος χώρος. Το ελληνικό Σύνταγμα άλλωστε, μετά την περιπέτεια της δικτατορίας, προέβλεψε σαφή όρια για την προστασία του πολιτεύματος και των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Για παράδειγμα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης υπό την έννοια του καθεστώτος "πολιορκίας" μπορεί να κηρυχθεί η χώρα μόνο όταν υπάρχει πόλεμος ή απειλή εθνική ή όταν απειλείται το πολίτευμα. Βεβαίως, αυτά τα γνωρίζουν καλύτερα οι συνταγματολόγοι...
Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα ανήκει στις χώρες όπου και ο πολιτικός κόσμος, οι πολίτες - και προφανώς η σημερινή κυβέρνηση- έχουν και πολιτισμικά και ουσιαστικά στο DNA τους τη δημοκρατία και τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως αυτό δυστυχώς δεν αποτελεί κανόνα για όλους, δυστυχώς και σε αυτή την Ήπειρο. Η πανδημία κάποια στιγμή θα τελειώσει. Πόση όμως από τη δημοκρατία και τις ατομικές ελευθερίες θα επιστρέψουν; Είναι βέβαιο ότι κάποιες υπερεξουσίες δεν ήρθαν για να μείνουν; Ή κάποιες πολιτικές, χωρών που έχουν γράψει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ή και συμβάσεις και κεκτημένα στα παλιά τους τα παπούτσια. Δεν ήταν η πανδημία για παράδειγμα που έκλεισε τα σύνορα της Ουγγαρίας... Προϋπήρξε το πρόβλημα. Και τι θα σημαίνει αυτό για την επόμενη ημέρα της Ευρώπης; Μίας Ευρώπης όπου ήδη παρατηρούνται τεράστιες αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις. Μία Ευρώπη όπου το γυαλί έχει αρχίσει να ραγίζει για τα καλά και θα χρειαστεί πολύ μεγάλη προσπάθεια για να μην σπάσει.
Και υπάρχει και ένα ακόμα ερώτημα. Το μέτρο της κοινωνικής απομόνωσης και της καραντίνας, που ελπίζουμε ότι θα αρθεί και όλα θα αποκατασταθούν όταν λήξει ο συναγερμός της πανδημίας, είναι εντελώς βέβαιο ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί και πάλι καταχρηστικά; Ποιος και τι θα προστατεύει τις κοινωνίες αν υπάρξουν φαινόμενα περιοριστικών μέτρων για κάποια άλλη αφορμή; Ενδεχομένως πολιτικής ή κοινωνικής αναταραχής; Υπερβολικό; Ίσως... Όμως ποιος τα περίμενε αυτά που σήμερα ζούμε; Σε κάθε περίπτωση πάντως, καλό θα είναι εκτός από τα μέτρα αποκατάστασης -σε όποιο βαθμό αυτό είναι εφικτό - της οικονομίας, να διασφαλιστεί ότι θα ληφθούν και όλα τα μέτρα για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών...
* Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της αρθρογράφου ή τα περιεχόμενα του άρθρου.
0 Σχόλια